Дисконттау мөлшерлемесі

Презентация қосу

6-дәріс

КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ
ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ
БАҒАЛАУ
Дәріс сабағының мазмұны

• Кәсіпорынның негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштері !
• Кәсіпкерлік қызметтің тиімділік көрсеткіштері
• Инвестициялық жобаның тиімділік көрсеткіштері
Кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлшем
бірлігі
1 Түсім (өнім бірлігі бағасы * өнім саны) мың тг
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны, жалпы шығындар мың тг
3 Жалпы пайда (1-2) мың тг
4 Таза пайда (залал),(3- КТС (КПН), табыс салығы) мың тг
5 Негізгі құралдар мың тг
6 Айналым қорлары (құралдары,капиталы) мың тг
7 Жұмыскерлер саны адам
8 Жұмыскерлердің еңбекақы қоры мың тг
9 Орташа айлық жалақы(8 / 7) / 12ай тг.
10 Өнім бірлігінің бағасы тг.
11 Өнім бірлігінің өзіндік құны тг.
12 Өнім бірлігіне пайда(10-11) тг.
13 Рентабельділік %
Кәсіпкерлік қызметтің тиімділік
көрсеткіштері

Кәсіпорын қызметі тиімділігінің жалпылама көрсеткіштері

Меншікті капиталды пайдалану тиімділігі

Негізгі қорды қолдану тиімділігі

Материалдық айналым құралдарын қолдану тиімділігі

Жұмыс күшін пайдалану тиімділігі

Ағымдық шығындар тиімділігі
Кәсіпорын қызметі тиімділігінің жалпылама көрсеткіштері
Көрсеткіш Есептеу алгоритмі
атауы
Жалпы Рж=Пт/Т×100
экономикалық мұндағы
рентабельділік Рж – жалпы эконмикалық рентабельділік;
Пт – таза пайда;
Т – тауар айналымы (сатудан түскен түсім) ҚҚС-
сыз
Өндіріс Рө=Пт/НӨҚож×100
рентабельділігі мұндағы
Рө – өндірістік рентабельділік;
Пт – таза пайда;
НӨҚож – тауар өндіруге қатысатын негізгі
өндірістік қордың орташа жылдық құны
Меншікті капиталды пайдалану тиімділігі

Көрсеткіш Есептеу алгоритмі
атауы
Меншікті Рмк=Пт/Км×100
капитал мұндағы
рентабельділігі Рмк – меншікті капитал рентабельділігі;
Пт – таза пайда;
Км – меншікті капитал мөлшері
Негізгі қорды қолдану тиімділігі
Көрсеткіш атауы Есептеу алгоритмі

Қор ҚҚ=Өжк/ НӨҚож
қайтымдылығы мұндағы
ҚҚ – қор қайтымдылығы;
Өжк – өнімнің жылдық көлемі;
НӨҚож – тауар өндіруге қатысатын негізгі өндірістік қордың орташа жылдық құны

Негізгі қор НҚР=Пт/ НӨҚож Х 100
рентабельділігі мұндағы
НҚР – негізгі қор рентабельділігі;
Пт – таза пайда;
НӨҚож – тауар өндіруге қатысатын негізгі өндірістік қордың орташа жылдық құны
Өнімнің (тауар ҚС=1/ҚҚ= НӨҚож / Өжк
айналымының) қор мұндағы
сыйымдылығы ҚС – қор сыйымдылығы;
НӨҚож – тауар өндіруге қатысатын негізгі өндірістік қордың орташа жылдық құны;
Өжк – өнімнің жылдық көлемі
Материалдық айналым құралдарын қолдану
тиімділігі
Көрсеткіш Есептеу алгоритмі
атауы
Материалдық Рмқ=Пт/ МҚ×100
айналым мұндағы
құралдарының Рмқ – материалдық айналым құралдарының
рентабельділігі рентабельділігі;
Пт – таза пайда;
МҚ – материалдық айналым құралдарының мөлшері
Материалдық Ка=Т/ Бо×100
айналым мұндағы
құралдарының Ка – айналымдылық коэффициенті;
айналымдылық Т – тауар айналымы (сатудан түскен түсім) ҚҚС-сыз;
коэффициенті Бо – орташа тауарлық босалқылар (запасы)
Жұмыс күшін пайдалану тиімділігі
Көрсеткіш атауы Есептеу алгоритмі

1 жұмысшыға Пж=Пт/ЖС×100
шаққандағы пайда мұндағы
Пж – 1 жұмысшыға шаққандағы пайда;
Пт – таза пайда;
ЖС – жұмысшылар саны
Еңбек өнімділігі Өе= Өжк /С×100
мұндағы
Өе – еңбек өнімділігі;
Өжк – өнімнің жылдық көлемі;
С – жұмысшылардың орташа тізімдік саны
Ағымдық шығындар тиімділігі
Көрсеткіш атауы Есептеу алгоритмі

Шығалардың тауар Дш= АШ /Т×100
айналымына қатысу мұндағы Дш – шығалардың тауар айналымына
деңгейі қатысу деңгейі; АШ – айналым шығалары; Т –
тауар айналымы (сатудан түскен түсім) ҚҚС-
сыз;
Ағымдық Раш=Пт/ АШ×100
шығындардың мұндағы Раш – ағымдық шығындардың
рентабельділігі рентабельділігі; Пт – таза пайда; АШ –
айналым шығындары
Жобаның тиімділігін бағалау
Таза ақша ағымы (NCF)
Таза келтірілген пайда (NPV)

Пайданың ішкі нормасы (IRR)

Өтелімділіктің қарапайым мерзімі (PB)

Өтелімділіктің дисконтталған мерзімі (DPP)

Пайда индексі (PI)

Залалсыздық (шығынсыздық) нүктесі
Таза ақша ағымы (NCF)
Таза ақша ағымы (Net Cash Flow, NCF) –
қарастырылып отырған уақыт кезеңінің
жекелеген аралықтары кесіндісіндегі оң
ақша ағымы (ақша қаражаттарының түсуі,
яғни түсім) мен теріс ақша ағымы (ақша
қаражаттарының шығындалуы, яғни
инвестициялық шығыстар, операциялық
шығындар, салықтар) арасындағы
айырма.
Таза келтірілген құн (NPV)

Таза келтірілген құн (Net Present Value, NPV) – бұл
әрбір жылдағы оң ақша ағымы мен теріс ақша
ағымының арасындағы айырманың дисконтталған
құны. Дисконттау – бұл келешектегі құнды қазіргі сәтке
келтіру. Келтіру (дисконттау) коэффициенттерінің
мәндері әр түрлі дисконттау мөлшерлемелері мен
жоспарлау интервалдары үшін алдын ала есептелген
арнайы кестелер бойынша анықталады.
Егер NPV < 0 болса, инвесторлар шығын шегеді.
Егер NPV > 0 болса, инвесторлар пайда табады.
Егер NPV = 0 болса, инвесторлардың әл-ауқаты
өзгермейді, бірақ өндіріс көлемі өседі.
Келешек құн
• Келешек құн – бұл ағымдағы ақша ағынының болашақтағы эквиваленті.
• $100-дың t жылдан кейінгі келешек құны (FV) :
FV=$100*(1+r)t
• Мысалы:$100 000-дың 1 жылдан кейінгі келешек құны жылына 5%
пайыздық мөлшерлемемен қанша болады?
FV=$100 000*(1+0,05)=$105 000
•2 жылдан кейінгі келешек құны қандай болады?
FV=$100 000*(1+0,05)2=$110 250
Келтірілген құн
•
• Келтірілгенқұн – бұл келешектегі ақша ағынының бүгінгі эквиваленті.
• t жылдан соң алынған $100-дың келтірілген құны (PV) :
PV=
• Жалпы түрде келтірілген құн мынаған тең:
PV=
PV=дисконттау факторы*

• Дисконттау факторы – бұл 1 ш.б.-тің келтірілген құны.
• Келтірілгенқұнды есептеу, яғни келешектегі құнды
ағымдық құнға айналдыру дисконттау деп аталады.
• Мысалы: 2 жылдан кейін алынатын
$110 250-дың келтілірген құны жылына 5% пайыздық
мөлшерлемемен қанша болады?
Дисконттау мөлшерлемесі
• Дисконттау
мөлшерлемесі (r) дисконттау факторын есептеу үшін
қолданылатын пайыздық мөлшерлеме болып табылады.
• Дисконттаумөлшерлемесі (r) инвесторлар кейінге қалдырылған
төлемдердің өтемі ретінде талап ететін сыйақы (талап ететін
табыстылық).
• Инвесторлардәл сондай тәуекел деңгейінде жасалатын балама
инвестициядан алуы мүмкін табыс мөлшерінде сыйақы талап етеді.
• Сондықтанда дисконттау мөлшерлемесі ретінде капиталдың балама
құны қолданылады.
Таза келтірілген құн
• Таза келтірілген құн (NPV) – бұл келешек ақша ағынының бастапқы
шығындарды алып тастағандағы келтірілген құны.
NPV=
NPV есептеу мысалы: Кеңсе ғимаратын салу бойынша 1 жылдық жоба
құнын бағалау :
1-қадам: Ақша ағынының болжамы
Бастапқы инвестиция () = 370
1 жылдан кейінгі сату құны С1= 420
2-қадам: Дисконттау мөлшерлемесін анықтау
Егер тәуекел деңгейі осындай балама инвестициялар капитал нарығында
5% табыстылық ұсынатын болса, онда жоба үшін капитал құны r = 5%.
3-қадам: Келешек ақша ағынын дисконттау
PV = С1/(1+r) = 420/(1+0,05) = 400
4-қадам: PV-дан бастапқы шығындарды азайту
NPV = 400 – 370 = 30
Бұл жобаның таза келтірілген құны болып табылады.
Пайданың ішкі нормасы (IRR)

Пайданың ішкі нормасы (Internal Rate of Return, IRR) – бұл,
таза келтірілген құн (NPV) 0-ге тең болатын дисконттау
мөлшерлемесі, ақша қаражаттарының дисконтталған кірісі
олардың дисконтталған шығысына тең болатын салыстыру
мөлшерлемесі.
Іс жүзінде кәсіпорын өзінің қызметін, соның ішінде
инвестициялық қызметін әр түрлі көздерден қаржыландырады.
Авансталған капиталды қолдану ақысы ретінде пайыздар,
дивиденттер төлейді, яғни өзінің экономикалық әлеуетін ұстап
тұру үшін негізделген шығындар шегеді. Сол шығындардың
салыстырмалы деңгейін сипаттайтын көрсеткішті авансталған
капиталдың «бағасы» деуге болады. IRR жобаны
қаржыландырудың сыртқы көздеріне төленуі мүмкін
максималды мөлшерлемені анықтайды, ол кәсіпорынның
залалсыздығын (безубыточность) қамтамасыз етуі тиіс.
Өтелімділіктің қарапайым мерзімі (PB)

Өтелімділіктің қарапайым мерзімі
(Payback Period, PB) – бұл,
инвестициялық жобамен
тудырылатын таза ақша ағымы
есебінен бастапқы инвестицияларды
жабу үшін қажет уақыт.
Өтелімділіктің дисконтталған мерзімі (DPP)

Инвестициялар өтелімділігінің дисконтталған
мерзімі (Discounted Payback Period, DPP) –
бұл ең аз кезең ұзақтығы, оның аяқталуымен
ағымдағы таза дисконтталған пайда
тұрақталады және әрі қарай оң көрсеткіш
болып қалады. Инвестициялар өтелімділігінің
дисконтталған мерзімі инвестицияның
өтелімділік мерзімінің статикалық әдісінің
жетіспеушілігін жояды және уақыт бойынша
ақша құнын есепке алады.
Пайда индексі (PI)

Пайда индексі (Profitability Index, PI) – бұл дисконтталған
ақша кірісінің алғашқы инвестицияларға қатынасы.
Егер PI > 1,0 болса, инвестициялар табысты, таңдалған
дисконттау мөлшерлемесіне сәйкес қолдануға жарамды.
Егер PI< 1,0 болса, инвестициялар талап етіліп отырған
қайтымдылық мөлшерлемесін генерациялай алмайды,
демек қолдануға жарамсыз.
Егер PI = 1,0 болса, қарастырылып отырған инвестиция
талап етіліп отырған қайтымдылық мөлшерлемесін дәл
сол мөлшерде қанағаттандырады және ол IRR
көрсеткішіне тең.
Залалсыздық нүктесі
Залалсыздық нүктесі (break-evenpoint – BEP) –
кәсіпкердің пайдасы нөлге тең болатын өндіру
және сату көлемі, бұл нүктеде шығыстар
табыстармен толық жабылады, ал әрбір келесі
өнім бірлігін өндіру және өткізу кәсіпорынға
пайда әкеледі. Залалсыздық нүктесін натуралды
немесе ақшалай түрде өлшейді. Бұл көрсеткіш
нөлдік нәтижеге жету үшін қанша өнім өндіру
(жұмыс орындау, қызмет көрмету) қажет екендігін
анықтауға көмектеседі және кәсіпорынның
қаржылық тұрақтылығын бағалау үшін өте
маңызды. Мысалы, егер BEP мәнінің артуы пайда
табумен байланысты мәселе туындағанын
көрсетеді. Ол кәсіпорын өзі өскенде де өзгеруі
мүмкін.
• Залалсыздық
нүктесі ақшалай түрде келесі формуламен
анықталады:

мұндағы Т – түсім;
FC – тұрақты шығындар;
VC – айнымалы шығындар.
• Залалсыздық
нүктесі натуралдық түрде келесі формуламен
анықталады:

мұндағы P – баға;
AVC – орташа айнымалы шығындар.
Бақылау сұрақтары
• Кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштері
• Кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштері
• Меншікті капиталды пайдалану тиімділігі
• Негізгі қорды қолдану тиімділігі
• Негізгі қорды қолдану тиімділігі
• Жұмыс күшін пайдалану тиімділігі
• Таза ақша ағымы және таза келтірілген құн
• Пайданың ішкі нормасы және пайда индексі
• Өтелімділіктің қарапайым және дисконтталған мерзімі
• Залалсыздық нүктесі
Ұсынылатын әдебиеттер

1. А.А.Нургалиева . Кәсіпкерлік.-Алматы: Экономика, 2016.-275с.
2. Жуйриков К.К. Менеджмент и предпринимательство.-Алматы: Экономика,
2016.-278с.
3. Переверзев М.Предпринимательство и бизнес [Электронный ресурс].-
М.:ИНФРА, 2013.-174 с.
4. Кузьмина Е.Е., Кузьмина Л.П. Предпринимательская деятельность. 2-е
изд.пер. , издательство Erudit 2017 г.
5. Чеберко Е.Ф. Основы предпринимательской деятельности.- издательство
Erudit 2016 г.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Ұлттық Банкі

Инвестициялық жобаларды талдау әдістері

Қызметкерге берілетін сыйақылардың анықтамалары

Кәсіпорынның инвестициялық – инновациялық саясаты

Энергия беру Өнім шығару энергия шығындары

ҚР-ның ақша-несие саясаты

ISLM үлгісі туралы ақпарат

АҚ Kaspi Bank депозиттері

Үлгінің ішкі айнымалылары

Қазақтелеком АҚ-ның инвестициялық жобаларын талдау

Пәндер