Метафазалық хромосоманың химиялық кұрамы, гистонды және гистонсыз белоктарі

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Метафазалық хромосоманың
химиялық кұрамы, гистонды және
гистонсыз белоктарі

Орындағандар: Қарабаев Т.
Мамбетова Д. Тексерген: Сербаева А.

01
Назар Қ.
Нугманова М
Тельманқызы Ә.
Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім
Қортынды
Кіріспе
Ядро мен митохондрии хромосомаларындагы адам
геномынын барлык гендері, сонымен катар олардын мәнерлеу
себептестігі 46 хромосомада. Әрбір хромосома бір ғана екі
спиральды үздіксіз ДНК-нан турады, демек ядродағы әрбір
хромосома — үзын сызыкта ширатылған екі еселенген ДНК
молекуласы жэне ядро геномы, күрамында 6 млрд
нуклеотидтері бар 46 молекуладан түрады.
Клетка бөліну кезеңінен басқа уақытта, хроматин ядрода
шашыранды және микроскоп астында біркелкі орналасқан.
Клетка бөліне бастаған кезде, геном тығызданып,
хромосомалар дискретті құрылым күйінде клетканың бөліну
кезеңінде ғана көрінеді, бірак олар бөлінулердін арасында да өз
тұтастықтарын сактайды

03
Хромосоманың химиялық құрамы:
50% ДНҚ

Липидтер Минералды 50% белок
заттар 5 – гистонды
Mg ++ Ca ++ белоктар (30-50 %)
2-гистонсыз
белоктар (4-33 %)
05
50% белок
Ақуыздар хромосома затының маңызды
бөлігін құрайды. Олар осы құрылымдар
массасының шамамен 65% құрайды. Барлық
хромосомалық ақуыздар екі топқа бөлінеді:
гистондар,гистонды емес белоктар.
Оң зарядталған негізгі ақуыздар бола
отырып, олар ДНҚ молекулаларымен тығыз
байланысады, бұл ондағы биологиялық
ақпаратты оқуға кедергі келтіреді. Бұл
олардың реттеуші рөлі. Сонымен қатар, бұл
ақуыздар хромосомаларда ДНҚ-ның
кеңістіктік ұйымдастырылуын қамтамасыз
ететін құрылымдық функцияны орындайды.
Гистондар бес
фракциямен ұсынылған:
Гистондар HI, Н2А, Н2В, НЗ, Н4.
Әркайсысының екі — екіден көшірмесі
ДНҚ молекул асы хромосомада октамер құрастырады, олардың сыртына,
хроматин күйінде болады, ал катушкіге жинақталған жіпше екі спиральды
гистондар деп аталатын және ДНҚ сегменті оратылады. Әрбір гистонды
гистонды емес негізі хромосомалық белоктар октамерінің сыртына ДНҚ екі рет
белоктармен бірігіп гендер оратылған, ол шамамен 140 жұп негіздерден
экспрессиясына эсер етеді. тұрады. ДНҚ-ның кысқа (20—60 жұп негіздер)
аралық бөлшегінен кейін тағыда иірім пайда
болады, осылайша жалғаса беріп, хроматин
жіпке тізілген моншақтай болады. Бірінші
фракциядан басқа барлығы бірдей мөлшерде
жоғары сүтқоректілерге жататын барлық
түрлердің жасушаларында болады. HL

06
ақуыздары екі есе аз.
07
Гистонды емес ақуыз
Гистонды емес ақуыз фракцияларының саны 100-ден асады. Олардың ішінде РНҚ синтездеу
және өңдеу, ДНҚ-ны қалпына келтіру және жөндеу ферменттері бар. Хромосомалардың қышқыл
ақуыздары құрылымдық және реттеуші рөл атқарады. Хроматиннің гистондық емес ақуыздарының
көпшілігі жасушаларда аз мөлшерде болады. Бұл ДНҚ-ның белгілі бір тізбегін білетін және
олармен байланысатын реттеуші ақуыздар. Олар көптеген генетикалық процестерге қатысады,
бірақ олар туралы аз мәлімет бар. Сандық тұрғыдан алғанда, гистонды емес ақуыздар басым,
жоғары қозғалмалы, салыстырмалы түрде кішкентай, үлкен электр заряды бар - олар әрқашан
белсенді гендері бар нуклеосомаларға қосылады. Сонымен қатар, гистонды емес ақуыздар тобына
көптеген ферменттер кіреді.
08
Гистонды емес ақуыз
Интерфаза хромосомаларының тән химиялық құрамына гистон
емес ақуыздар кіреді, олар өз кезегінде жүзден астам фракцияларға
бөлінеді. Бұл қатарға РНҚ синтезіне жауап беретін ферменттер
және ДНҚ-ны қалпына келтіруге және қайта көбейтуге мүмкіндік
беретін ферменттер кіреді. Негізгі, қышқыл хромосомалық
ақуыздар сияқты реттеуші және құрылымдық функциялары бар.
Бірақ хромосоманың химиялық құрамы мұнымен бітпейді: оның
құрамында белоктар мен ДНҚ-дан басқа РНҚ, металл иондары,
липидтер және полисахаридтер болады. Ішінара хромосомалық
РНҚ синтез орнынан әлі шықпаған транскрипция өнімдері ретінде
болады.
09
Хромосомалардың химиялық құрамы

Хромосомалардағы тұқым қуалайтын материал нуклеопротеин кешені ретінде пайда
болатындығын қысқаша сипаттауға болады. Эукариоттық жасушалардағы хромосомалардың
химиялық ұйымдастырылуын зерттегеннен кейін ғалымдар олардың көп бөлігі хроматин деп
аталатын нуклеопротеин кешенін құрайтын ДНҚ мен ақуыздардан тұрады деп айта
алады.Хромосомаларды құрайтын ақуыздар хромосомалардағы барлық заттардың едәуір бөлігі
болып табылады, құрылымдардың бүкіл массасының шамамен 65% - ы оларға тиесілі.
10
Метафазалық хромосомалардың үлгілері әртүрлі

Метацентрика Субметацентр Акроцентрика Телоцентри
лық – тең икалық – лық – бір иіні калық –
иінді әртүрлі иінді өте қысқа терминалды
немесе бір
иінді.
Метафазада
Метафаза хромосомасының морфологиялық
ерекшеліктері келесідей: митоздың бірінші жартысында
олар центромера аймағында бір - бірімен байланысқан
жұп хроматидтерден тұрады (бастапқы тарту немесе
кинетохор) - бұл хроматидтердің екеуіне де ортақ
хромосома бөлімі. Хромосоманың химиялық құрамы да
өзгереді.
Митоздың екінші жартысы бөлінуімен сипатталады
хроматидтер, содан кейін аналық (дочерние) жасушаларға
бөлінетін мононуклеарлы қыз хромосомалары пайда
болады. Интерфазаның соңғы кезеңінде, сондай-ақ
профаза мен метафазада хромосомалар екі есе көп,
сондықтан олардың жиынтығы 2n4c формуласына сәйкес
келеді.
Метафаза хромосомасының
құрылымы
Кейбір хромосомалардың екінші
Митоздық хромосомалардың реттік тарылуы болады. Соңғысы әдетте
морфологиясы олардың ең көп хромосоманың дистальды ұшына жақын
конденсациялану сәтінде, метафазада және орналасады және шағын аймақты,
анафазаның басында жақсы зерттеледі. Бұл спутникті бөледі. Екінші реттік
күйдегі хромосомалар әр түрлі ұзындықтағы тарылтуларды ядролық
таяқша тәрізді құрылымдар болып табылады, ұйымдастырушылар деп те атайды,
олардың қалыңдығы тұрақты, өйткені интерфазада ядрошық
хромосомалардың көпшілігінде хромосоманы хромосомалардың осы бөліктерінде
екі иыққа бөлетін бастапқы тарту аймағын түзіледі. рРНҚ синтезіне жауапты ДНҚ
оңай табуға болады. Бастапқы тарту да осында локализацияланған.
аймағында кинетохор орналасқан центромера Хромосомалардың иықтары
орналасқан; оған центриолаларға қарай теломерлерде, соңғы сегменттерде
жүретін митоздық шыбықтың аяқталады. Хромосомалардың теломерлік
микротұтқырлары сәйкес келеді. Бұл ұштары басқа хромосомалармен немесе
микротұтқыр байламдар митоз кезінде олардың фрагменттерімен байланыса
хромосомалардың жасуша полюстеріне алмайды.
қозғалысына қатысады.
Нуклеосома
ДНҚ-ның негізгі гистондармен әрбір комплексі нуклеосома деп
аталады. Ол хроматиннің негізгі құрылымының бірлігі. Адам 46
хромосомаларының әрқайсысының құрамында бірнеше жүз мыңнан
миллионға дейін нуклеосомалар бар. Бесінші гистон HI, әрбір
нуклеосома аралық аймақтағы нуклеосоманың қырында орналасқан
ДНҚ-мен байланысады. Нуклеосомамен байланыскан ДНҚ-ның көлемі,
аралык аймакпен коса есептегенде 200 жұп негіздер шамасында.
Негізгі гистонды белоктар типтеріне косымша көптеген маманданған гистондар НЗ және Н2А
геномдық ДНҚ-на ерекше қасиеттер береді. НЗ және Н4 гистондар кодталған белоктарға өзгере алады.
Осы трансляциядан кейінгі өзгерістер нуклеосомдардың қасиеттерін өзгертулері мүмкін. Негізгі және
. маманданған гистонды белоктар жиынтығымен олардың өзгерген түрлері гистонды код деп жиі
айтылады. Олар клеткалардың әртүрлі типтерінде өзгере алады. Нәтижесінде ол ДНҚ-ның жинақталу
түрін анықтап, гендер экспрессиясы мен оның басқа да қызметтерін реттеу мүмкіндігіне ие болады
15 Хроматин фибрилласы.

Нуклеосомалық жіптің одан әрі жинақталуы hi
пистонымен қамтамасыз етіледі, ол днқ-ны және екі іргелес
ақуыз денелерін біріктіріп, оларды бір-біріне жақындатады.
Нәтижесінде соленоид түрінде салынған ықшам құрылым
пайда болады. Мұндай хроматин фибрилласы, сондай-ақ
қарапайым деп аталады, диаметрі 20-30 нм.
Суретте диаметрі 20-30 нм хроматин фибрилласы. А-hi
гистонының көмегімен көршілес нуклеосомалардың
қосылуы; б-ақуыз денелерінен бос днқ-ның бөлінген
бөліктерімен нуклеосомалар түзетін тізбек; в-соленоид
түрінде хроматин фибрилласындағы днқ-ны ораудың
мүмкін моделі
16 Қорытынды

Молекулалық биологиялық зерттеулер хромосомалардың химиялық құрылымы туралы ғана емес,
сонымен қатар олардың молекулааралық ұйымдастырылуы мен жұмыс істеу ерекшеліктері туралы
түсінік алуға мүмкіндік берді. Эукариоттық жасушалардың хромосомаларының химиялық
ұйымдастырылуын зерттеу олардың негізінен ДНҚ мен ақуыздардан тұратындығын көрсетті, олар
нуклеопротеин кешенін—хроматинді құрайды, ол негізгі бояғыштармен бояу қабілетіне ие болды.
Сонымен қатар, хромосомаларда транскрипция кезінде пайда болатын РНҚ-ның белгілі бір
мөлшері және ca+ және Mg+иондары болады. Әр хроматид, ал уақыт аралығында анафаза - S-
интерфаза кезеңі және хромосома құрамында бір ДНҚ молекуласы болады, ол тұқым қуалайтын
ақпаратты сақтауға, оны беруге және жүзеге асыруға байланысты хромосоманың барлық
функцияларын анықтайды.
17 Қолданылған интернет ресурстар

• «Хромосомалардың химиялық құрамы» сілтеме:
https://studopedia.info/4-88429.html
• «Хромосоманың химиялық құрамы. Хромосомалардың құрылысы,
қызметі және жіктелуі» сілтеме:
https://autogear.ru/article/296/521/himicheskiy-sostav-hromosomyi-
stroenie-funktsii-i-klassifikatsiya-hromosom/
• http://ru.wikipedia.org
• "Хромосомалар құрылымы және құрылысы" Сілтеме: https://kyn.kz/
%D0%A1%D2%B1%D1%80%D0%B0%D2%9B/19752/

Ұқсас жұмыстар

Геннің құрылымы және қызметі

Хромосомалардың құрылымы

Хромосоманың жіктелуі. Адам хромосомасының картасы

Хромосоманың жіктелуі. Адам хромосомасының картасы. Хромосома туралы

Адам хромосомасының картасы

РНҚ нуклеотидінің құрамы

Мутациялық өзгергіштік. Мутагендік факторлар

Клеткаға дейінгі ағзалар

Геномдық мутация

Хромосомалардың жіктелуі

Пәндер