Ағымдық тұтыну шығындары

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті

Орындаған: Аблакова А. С.

Тексерген: Мергенбаева А. Т.

Тобы: ЭФ 20-5к1

Шымкент 2020ж.

Макроэкономика

Ұлттық шот жүйесі

Елдегі экономикалық процестердің нәтижесін, экономикалық құрылымын,

ұлттық шаруашылықтағы өзара байланысты макродеңгейде көрсететін нарықтық

экономиканың статистикалық үлгісі.

Бұл үлгіде қолданылатын көрсеткіштер белгілі бір шоттар мен баланстық

кестелер түрінде беріледі.

Ұлттық есеп жүйесінің негізгі мақсаты - экономиканың және оның секторларының

дамуын талдау, экономикалық саясатты зерттеп, белгіленген бағдарлама бойынша

шешім қабылдау үшін әлеуметтік - экономикалық статистиканың әр түрлі

көрсеткіштерін үйлесімді түрде қолдану.

Макроэкономика

Ұлттық шот жүйесі

ЖҰӨ

Жалпы ұлттық өнім

ЖІӨ

Жалпы ішкі өнім

ТҰӨ

Таза ұлттық өнім

ҰТ

Ұлттық табыс

ЖТ

Жеке табыс

ЖТО

Жеке табысты орналастыру

Макроэкономика

Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) - Валовой внутренний продукт (ВВП) Gross Domestic Product - (GDP) - 1 жыл бойғы экономикада барлық өндірілген (мемлекет ішінде) түпкілікті тауарлар мен қызметтердің нарықтық жиынтық құны.

Макроэкономика

ЖІӨ - ВВП - GDP - елдің ішкі территориясындағы өндірісті сипаттайды.

Ұлттық немесе шетелдік өндіріс факторларының көмегіне тәуелсіз.

Жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) Валовый национальный продукт (ВНП) Gross National Product (GNP)

Ұлттық өндірістік факторлардың көмегімен елдегі азаматтардың өндірген түпкілікті тауарлар мен қызметтердің нарықтық жиынтық құнын сипаттайды.

Өндіріс ел территорясында немесе шетел территорясына тәуелсіз

ЖІӨ мен ЖҰӨ арасындағы айырмашылық

Макроэкономика

Жалпы ішкі өнімді есептеу әдістері

Шығын бойынша

Табыс бойынша

Қосымша құн бойынша

Макроэкономика

«шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

I. Үй шаруашылығының шығындары (тұтыну шығындары) :

1. Ағымдық тұтыну шығындары

2. Ұзақ уақыт қолданылатын тауарға шығындар

3. Қызметтік шығындар

II. Фирма шығындары (инвестициялық шығындар) :

Негізгі капитал инвестициясы

2. Тұрғын үй құрылысына инвестиция

3. Инвестициялық қор

Инвестициялық қор inventory investment

Қордағы құндылықтардың өзгерісін сипаттайды.

Егер қор ұлғайса, ЖІӨ артады,

Егер қор азайса, ЖІӨ азаяды

III. Мемлекет шығындары (мемлекеттік сатып алулар, закуп)

Мемлекеттік тұтыну

2. Мемлекеттік инвестиция

IV. Шетелдік секторлардың шығындары (экспорттық шығындар) Бұл экспорттық табыс пен импорттық шығындар арасындағы айырмашылықты сипаттайды.

Макроэкономика

ЖІӨ шығын бойынша =

Тұтыну шығындары (С) +

Жалпы инвестициялық шығындар (I gross) + мемлкеттік сатып алулар (G) +

Таза экспорт(Xn)

«шығын бойынша» ЖІӨ есептеу

ЖІӨ

тұтыну

мемлкеттік сатып алулар

инвестиция

экспорт

Макроэкономика

ЖІӨ - ВВП экономикалық ресурстардың меншік иелерінің табыстарының қосындысы ретінде, яғни факторлар табыстарының қосындысы түрінде анықталады.

Халық, корпорациялар табыстары, жинақтаулар пайыздары, мемлекеттің іскерлік табыстары, импортқа және өндіріске салығы түріндегі табысытарының қосындысы

«табыс бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика

1. Еңбек ақы

2. Жалға төлемдер және рента

3. Проценттік төлемдер

4. Пайда

Табыстық факторлар

5. Бизнеске жанама салықтар

6. Амортизация

Макроэкономика

«табыс бойынша» ЖІӨ есептеу

ЖІӨ табыс бойынша =

Еңбек ақы + жалға төлемдер +

+ проценттік төлемдер + жеке табыс +

+ компания пайдасы + жанама салықтар +

+ амортизация

Қосымша құн - бұл құнның біртіндеп өсуі.

Фирма өндіріс процесі кезінде және өнімді өткізу кезінде сатып алынған материалдар мен қызметтер құнына қосады.

Қосымша құн соммасы түпкілікті тауарлар мен қызметтердің құнына тең.

«қосымша құн бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика

Тұтынушыға нан 60 тг сатылды (түпкілікті өнімнің бағасы 60 тг), агенттердің табысы: фермер 15 тг құрады + диірменші 8 тг құрады (23 -15) + наубайшы 10 тг құрады (33 -23) + бөлкеші 27 тг құрады (60-33) =

60 тг.

Бұдан қосымша құн: фермерде 15 тг + диірменші 8 тг + наубайшы 10 тг + бөлкеші 27тг = 60 тг.

Мысалы:

Макроэкономика

Жалпы құны (ЖҚ)

Қосымша құн (ҚК)

Айырмашы

лығы

астық

5 тг.

0 тг.

5 тг.

ұн

8 тг.

5 тг.

3 тг.

қамыр

17 тг.

8 тг.

9 тг.

нан

25 тг.

17 тг.

8 тг.

Барлығы:

55 тг.

30 тг.

25 тг.

«қосымша құн бойынша» ЖІӨ есептеу

Макроэкономика

Ұлттық шот жүйесінде көрсеткіштердің қатынасы

Макроэкономика

Экономиканың өндірістік әлеуетін сипаттайды. Оған таза инвестиция (қосымша қаржы: фирманы кеңейтуге бағытталған) мен амортизациялық инвестициялар жатады.

ТҰӨ = ЖҰӨ- А

Таза ұлттық өнім ТҰӨ - Чистый национальный продукт (ЧНП) - Net National Product (NNP)