Эмоция және эмоциялық интеллект туралы теорияларды салыстыру нәтижесінде заманауи тұлғаның жетістікке жету индикаторын жасау

Презентация қосу

Эмоция және эмоциялық интеллект туралы теорияларды салыстыру
нәтижесінде заманауи тұлғаның жетістікке жету индикаторын жасау
Эмоция
Эмоция (лат. emoveo-керемет, қызықты) - қазіргі немесе мүмкін
жағдайларға және объективті әлемге субъективті бағалау
қатынасын көрсететін орташа ұзақтықтағы психикалық процесс.

Эмоциялар үш компонентпен сипатталады.

1) психикада сезілетін немесе сезілетін эмоция сезімі арқылы
жүзеге асырылады;

2) ағзаның жүйке, эндокриндік, тыныс алу, ас қорыту және
басқа да жүйелерінде болатын процестермен;

3) байқалатын мәнерлі кешендермен, оның ішінде тұлғадағы
өзгерістермен, қимылдармен, дауыс сипатымен және т.

Эмоциялар эмоционалды процестердің басқа түрлерінен
ерекшеленеді: әсер, сезім және көңіл-күй.

Эмоциялар, көптеген басқа психикалық құбылыстар сияқты,
әртүрлі авторлармен әр түрлі түсіндіріледі, сондықтан жоғарыда
келтірілген анықтаманы дәл де, жалпы қабылданған да деп
санауға болмайды. Қазіргі ғылымда эмоциялар мен сезімдердің
байланысын анықтауда төрт бағыт бар: сезімдер мен
эмоцияларды бірдей ұсыну; сезімдердің эмоциялар түрлерінің
біріне қатынасы; сезімді әртүрлі эмоциялардың жалпы ұғымы
ретінде қарастыру; сезімдер мен эмоциялар туралы әртүрлі
процестер туралы түсінік;[4] эмоциялар туралы түсінік
эволюцияның келесі кезеңінің алдындағы көріністер ретінде —
белгілі бір сана деңгейінен бастап, тіршілік иелеріне тән
Эмоциялық
интеллект
Эмоциялық интеллект – психология ғылымында қарқынды
зерттеу нысанына айналған өзекті мәселелердің бірі. Бұл
мәселе бойынша мыңдаған кітаптар мен мақалалар жарыққа
шығарылған, эмоциялық интеллектіні дамытуға арналған
көптеген тренингтер жүргізіледі.

Эмоциялық интеллект – адамның өзінің және өзгелердің
эмоциясын түсіну және олардың эмоциялық күйіне бейімделу
икемділігі.

Эмоциялық интеллект идеясы Эдуард Торндайк, Джой Гилфорд,
Ганс Айзенк сынды авторлар зерттеуге алған «әлеуметтік
интеллект» ұғымынан шыққан. Когнитивті ғылымның қарқынды
дамуына байланысты интеллектінің ақпараттық, «компьютер
тәрізді» модельдеріне баса назар аударылып, ойлаудың
аффективті жағына айтарлықтай мән беріле қоймады.
Әлеуметтік интеллект ұғымы тану үрдісінің аффективті және
когнитивті жақтарын байланыстырушы буын екендігі
ескерілмеді. Кейін әлеуметтік интеллект саласы аясында адам
танымын «есептеуші машина» емес, когнитивті-эмоциялық
үрдіс ретінде қарайтын түсініктер қалыптаса бастады.

1990 жылы Питер Салоуей «эмоциялық интеллект» ұғымын
алғаш анықтап, «Эмоциялық интеллект» атты мақаласын
жарыққа шығарды. Питер Салоуей және оның авторласы Джон
Майер эмоциялық интеллектіні «эмоцияда көрінетін тұлға
көріністерін қабылдау және түсіну, интеллектуалды үрдістер
негізінде эмоцияны басқару» ретінде анықтайды. Аталған
ғалымдардың анықтауынша, эмоциялық интеллект төрт
бөлімнен тұрады: 1) өзінің және басқа адамның эмоциясын
қабылдау немесе сезіну қабілеті; 2) өз эмоциясын ақыл-ойға
бағыттау; 3) эмоция көріністерін түсіну қабілеті; 4) эмоцияны
басқара білу.
«Эмоциялық интеллект» ұғымына
әртүрлі көзқарастар қалыптасқан.

Шетелдік психологияда П. Салоуей, Дж.Мэйер және Д. Карузо бойынша:
«эмоциялық интеллект – әлеуметтік интеллектінің компоненті, өз сезімдері
мен өзге адамдар сезімін қадағалау, оларды ажырата білу және ол
ақпаратты өзінің ой, әрекеттерін басқару үшін қолдану қабілеті, эмоциялық
интеллектінің дамуы тұлғаның үйлесімді, тұлғалық дамуына игі ықпалын
тигізеді. Нақтырақ айтқанда, эмоциялық интеллект – эмоциялық ақпаратты
өңдеу, түсіндіру (интерпретациялау) және қолданумен байланысты
интеллект түрі».

Д. Гоулман (ЭИ мәселесін анағұрлым терең зерттеген ғалымдардың бірі):
«эмоциялық интеллект – тұлғаға өзін-өзі сезінуге, түрткілендіруге, көңіл-
күйін басқаруға, импульстік көріністерді бақылауға, фрустрациядан бекіну,
күнделікті өмірде табыстарға қол жеткізуге мүмкіндік беретін факторлар
жиынтығы; өз интеллектісін көрсету тәсілі».

Р. Бар-Он: «қоршаған орта талаптары мен әсерлеріне (қысымына) оңтайлы
жауап бере алу қабілеттілігі, ортаға оңай бейімделуге ықпал ететін
эмоциялық, жеке және әлеуметтік қабілеттер жиынтығы».

Д. Майерс: «эмоциялық интеллектуалды адамдар өзіндік санасының жоғары
дәрежеде дамуымен ерекшеленеді. Олар өз эмоциясына дисфункционалды
депрессия, мазасыздық, ашу арқылы нұқсан келтірмеуге тырысып, өмір
сүреді. Олардың жанашырлық (эмпатия) көрсете білу қабілеті айналадағы
адамдардың эмоциясын дұрыс түсініп, олармен үйлесімді қарым-қатынас
орнатуға мүмкіндік береді – олар достарына, әріптестеріне қалай қолдау
көрсету керектігін, дау-жанжалды қалай шешу қажеттігін біледі».

Шетелдік психолог-зерттеушілер пікірінше, «эмоциялық интеллект» — өзінің
және өзгелердің эмоциясын тани білу, оларды басқара алу; эмоцияны
басқару мүмкіншілігі – адамдардың тұлға аралық өзара әрекеттесуіне
анағұрлым тиімді бейімделуге көмектеседі.
Ресейлік психологиялық ғылымда «эмоциялық интеллект» ұғымын алғаш
қолданған Г.Г.Гарсковая. Ғалым бұл ұғымды енгізу үшін екі негіздемені
келтіреді: «интеллект» ұғымының біртекті, ұқсас болмауы және
интеллектуалды операциялардың эмоциямен жасалуы.

И.Н. Андрееваның пікірінше, «эмоциялық интеллектіні дамыту – аса өзекті
мәселе, себебі эмоцияның бейімделуші табиғаты индивидтің белсенді өмір
сүруіне мүмкіндік жасап, тұлғаның белгілі бір ортаға бейімделу қабілетін
және оның қоғаммен үйлесімді қатынасын арттырады. Эмоциялық интеллект
– эмоциялық ақпаратты талдауға, өңдеуге және қолдануға интеллектуалды
қабілеттердің жүйелі көрінуі болып табылады. Эмоция тұлғалық
құрылымдармен, тұлғалық иденттілікпен тығыз байланысты, адамның
негізгі мотивациялық жүйесін бейнелейді. Сондықтан, эмоциялық
интеллектіні дамыту тұлғаның үйлесімді, тұлғалық дамуына зор ықпалын
тигізеді».

И.Н. Андреева «эмоциялық интеллект» ұғымының шығу тарихын зерттей
отырып, өзінің зерттеу жұмыстарының бірінде А.Р. Лазарус концепциясынан
келесідей қағидаларды келтіреді:

әрбір эмоциялық реакцияның айрықша тану немесе бағалау қызметі бар;

эмоциялық жауаптың белгілі бір синдромы бар, оның әрбір компоненті
жалпы эмоциялық реакцияның қандай да бір күйін білдіреді.

Жоғарыда аталған концепция авторы Р. Лазарус пікірінше, эмоцияның пайда
болу реті келесідей: «қабылдау – алғашқы бағалау – зерттеу белсенділігі –
(бағаланатын жағдаяттағы эмоциялардың жеке маңызы) – екінші бағалау –
әрекет жасауға тенденция – әсерлену, физиологиялық өзгерістер және
моторлық реакцияларға тенденция көрінісі ретіндегі эмоция».
Эмоциялық интеллект
келесі құрылымдық
компоненттерден
тұрады:

Өзінің эмоциясын тану. Субъектінің эмоциялық
тәжірибесі үшін эмоцияны сезіну мен оны
сөзбен жеткізе білу (анықтау) аса маңызды.
Эмоцияларды сөзбен айтыпжеткізудің негізгі
қызметтерін бөледі. Олар: тәжірибе,
тұлғааралық коммуникация, эмоциялық
экспрессия.

Эмоцияларды тану алекситимияға шалдыққан
адамдарда қиындық тудырады. «Алекситимия»
(«сөзсіз сезім») терминін америкалық психиатр
Сифнес енгізген. Алекситемияның маңызды
белгілері мыналар болып табылады: өз
сезімдерін сипаттап бере алмау; сезімдерді
және дене түйсіктерін ажырата алмау; қиялдың
жетімсіздігі, ебедейсіздік.

Ұқсас жұмыстар

Эмоционалды интеллект

Эмоция және эмоционалдық интеллект

Эмоциялар және эмоционалдық интеллект

Эмоциялар мен сезімдердің қызметтері

Эмоция және олардың атқаратын рөлдері мен қызметтері

Эмоциялық әрекет

ЭМОЦИЯЛАР СЕЗІМДЕР

Мәдениет тілі

Мотивацияның психологиялық теориялары

Эмоцияның ауруға әсерлігі

Пәндер