Негізгі идеясы

Презентация қосу

Сағди Ширази
“Гүлстан”
туындысы
• Орындаған:Шыңғысбекққызы
Айзат
Гүлстан 8 тараудан тұрады
Бірінші тарау - ел билеушілер туралы.
Екінші тарау - халық бұқарасы жайында.
Үшінші тарау - қанағат - ынсаптың пайдасы туралы.
Төртінші тарау - тілге сақ болудың пайдасы туралы.
Бесінші тарау - жігіттік шақтық көріністері хақында.
Алтыншы тарау - кәріліктің адамды кәріп етіп
қоятын туралы
Жетінші тарау - тәлім - тәрбиенің әсері жайында.
Сегізінші тарау - әңгімедегі әдептілік мәселесі
тралы.
Гүлстан гүл бақшасы гүлдер
жинағы сияқты өлеңдер мен
әңгімелер жинағы

Дастанның идеялық мазмұны.
«Гүлстан » әдептілік, тілге сақ болу,
өсек айтпау, сыпайылық сияқты
көптеген этикалық мәселелерді
қозғайтын хикаяттар көп.
1-хикаят
Бір патша құлымен бірге кемемен жүзіп келе жатты.Бұрын кемеге мініп көрмеген
құлы қорқып жылай бастады. Жұрттың мазасын алды. Оны ешкім сөзбен жұбата
алмады. Сонда бір данышпан кісі патшаға: «Егер рұқсат етсеңіз, оны
тыныштандырайын», – депті. Патша рұқсат беріпті. Данышпан құлды теңізге
тастатады. Байғұс құл суға бір батып, бір шығады. Екінші батқанында оны шашынан
тартып, қайтадан кемеге шығарып алыпты. Құл кемеге әзер дегенде мініп, бір
бұрышқа барып бүрісіп, үн-түнсіз отырып қалыпты. Патша: «Бұл қалай болды?» –
дегенде, данышпан: «Бұл адам теңізге қарық болудың машақатын көрмегендіктен,
өзінің сау-саламат отырғанының қадірін білмеді. Бейнет көрмеген адам рахаттың
қадірін білмес», – депті.

Негізгі идеясы:Қанағатшылдық-пенденің ең жақсы қасиеті.
Ақиқатында біз бардың қадірін біле бермейміз. Осы
хикаятта сабырсыз құлдың іс әрекеті арқылы адамдарды
бардың қадірін білуге шақырады. Бейнет көрмеген адам
рахаттың қадірін білмейді.
2-хикаят
Бір сұлтанның үш ұлы бар еді. Екеуі ұзын бойлы,келбетті, ал бірі қысқа бойлы
болыпты. Бір күні сұлтан қысқа бойлы баласына жақтырмай қарап калады. Бала
парасатпен әкесінің көзқарасын байқап қалып: «Ай, ата, ұзын бойлы ақымақтан,
қысқа бойлы ақылды артық», – депті.Бұл оқиғадан соң бірнеше күн өтті. Сол
уақытта сұлтанның еліне дұшпан әскері келді. Бұлар дағы өз әскерімен қарсы
шықты. Екі жақтың әскері бетпе-бет келді. Соғысқа бірінші болып сұлтанның
қысқа бойлы баласы шықты. Жеңіске жетті.

Негізгі идеясы:Адамның сыртқы келбеті емес, адамның жан
дүниесі маңызды екені айтылады. Жүсіп Баласағұни айтқан
екен: «Кісі танымақ болсаң, ісіне қара», - деп. Адамның
уәдесінде тұра білуі, өзгеге жақсылық жасауы, малға да,
жанға да мейірімді болуы, жомарттығы, кеңпейілділігі,
қарапайым, мәдениеттілігі, еңбекқорлығы оның қандай адам
екенін айтқызбай-ақ танытады, өскен ортасы мен алған
тәлім-тәрбиесінен де мол мағлұмат береді.
3-хикаят
Наушаруан киік аулап, біреуін ұстап алды. Оны пісіруге тұз жоқ еді. Құлын кентке
барып тұз әкелуге жұмсады. Оған айтты: «Тұзды ақысын төлеп ал, өйтпесең, ақысыз
алу рәсімі кентке жайылып кетпесін», – деді. Құлы: «Тұзды тегін алғанда тұрған не
бар?» – дейді. Наушаруан айтты: «Әуелде зұлымдық аз еді, әркім аздан қосқанда,
бұлайша көбейіп кетті», – деді.

Негізгі идеясы: Әуелде зұлымдық аз еді, әркім азданқосқанда,
бұлайша көбейіп кетті.
4-хикаят
Бір уәзірдің бір біліксіз ұлы бар еді. Оны алып ғалымның қолына берді: «Баламды
тәрбиеле, тәрбие алса, ақылы кірер», – деді. Ғалым біраз тәрбиелеп көрді, оған
тәрбие қонбады. Сонда ғалым айтты: «Бұл баланы әкесіне апарып салыңдар. Сәлем
айтыңдар: «Балаңды қанша тәрбиелесем де, ақылды болатын емес, оның есесіне мен
ақымақ болуға айналдым».

Негізгі идеясы: Қазақтың «санасызға сан айтсаң да
болмайды», «болмайтынға болыспа» деген нақыл сөздері
бар. Санасыз адам - ең қауіпті адам. Себебі, ол
мемлекеттің мүддесі мен өзінің мүддесін ажырата
алмайды. Санасыз адам өзінің елінің алдындағы міндетін
қойып, тіпті отбасының алдындағы міндетін де өтей
алмайды. Санасыз адамнан бар жамандықты күтуге
болады. Санасыздан туған ұрпақ санасыз ұрпақ боп
жалғаса береді. Аяқ-қолдары балғадай жігіттердің
жұмыссыз жүруі де санасыздық. Себебі, ол - жалқау.
5-хикаят
Шайх Сағди айтады: Бір бай кісінің ұлын көрдім.Әкесінің қабірінің басында отырып, бір
пақырдың ұлымен таласты: «Менің атамның қабірі алуан нақышпен өрнектелген,
алтынмен жазылған, көк мәрмәр тас қойылған, кірпіштен өрілген, ал сенің атаңның қабірі
бірнеше қатар ғана кірпіштен салынған».Бұл сөзді естіген пақырдың ұлы айтты: «Сенің атаң
ауыр тастар астынан қозғалғанша, менің атам жаннатқа жетіп барар».

Негізгі идеясы: Бесінші хикаят бойынша пақырдың ұлы
айтты: «Сенің атаң ауыр тастар астынан қозғалғанша, менің
атам жаннатқа жетіп барар». Пақырдың ұлы бұл сөздерді
астарлап, әзілмен жеткізді. Менің ойымша қабірді аса қатты
өрнектеп, зәулім қылудың қажеті жоқ. Қабірдің топырағы
түйенің өркешіндей биіктікте ғана жерден көтерілуі тиіс.
Қабір тек қана өз топырағымен ғана көміледі. Сырттан басқа
топырақ қосу, үстін тегістеп, цементпен құю немесе түрлi
майлы нәрселер жағу – мәкрүһ (жағымсыз әрекет).
6-хикаят
Лұқман әкімнен сұрапты: «Әдепті кімнен үйрендің?»Жауап беріпті: «Әдепсіздерден
үйрендім. Олардың өзін-өзі ұстауына қарап, қайсысы көңіліме жақпаса, сол әдеттен
бездім.»

Негізгі идеясы: Алтыншы хикаят бойыншаЛұқман әкімнен сұрапты: «Әдепті
кімнен үйрендің?»Жауап беріпті: «Әдепсіздерден үйрендім. Олардың өзін-өзі
ұстауына қарап, қайсысы көңіліме жақпаса, сол әдеттен бездім.»«Әдеп – тәж
секілді. Оны киген кісі бар бәледен құтылады». – деген. Ойланып қарасақ,
шындығында әдепті кісіге қандай адам жау болады? Ешкімге соқтықпай,
құлшылығын жасап, тек жүрген кісімен ешкімнің де ілігі болмасы анық.
Керісінше, әдепті кісілерді жұрттың бәрі сыйлайды, тіпті патшадай
құрметтейді.
7-хикаят
Бір мәлік ұлын ғалымға берді де айтты: «Менің ұлым– сенің ұлың, жақсылап тәрбиеле,
өз ұландарыңа қандай тәрбие берсең, бұған да сондай тәрбие бер».
Ғалым мәліктің ұлын тәрбиелеуге көп еңбек етті, бірақ ол ғылым мен әдепті сіңіре
алмады. Ал ғалымның ұландары оқымысты, жан-жақты тәрбиелі болып шықты. Мәлік
ғалымды кінәлады: «Мұның қалай, уағда қылып едің. Уағдаңда тұрмадың», – деді.
Ғалым былай деп жауап берді: «Ей, Мәлік, тәрбиенің берілуі бірдей болғанымен,
қабылдауы түрлі-түрлі болса, қайтейін».

Негізгі идеясы: Тәлім тәрбие , әдептілік жайында
айтылған. Бала тәлім- тәрбиені ең бірінші өз
отбасынан сіңіреді. Ұяда не көрсе, ұшқанда соны
ілер» дейді. Ата-ананың үйдегі іс-әрекеті
балалардың көз алдында өтеді. Сондықтан жақсы
мен жаман әдеттерді , әдептілік пен өжеттілікті
ата- анадан үйренеді.
8-хикаят
Дүние – мал өмір рахаты үшін керек. Бірақ өмір дүние жию үшін емес. Бір ақылды
кісіден сұрапты: Дәулетті кім? Дәулетсіз кім? Ол кісі айтыпты: Дәулетті адам – жия
білген, жиғанын жеген, бере білген. Дәулетсіз – есіл-дерті мал жию болып, өзі жеуге
қимаған, сөйтіп, өмірінің өткенін білмеген адам

Негізгі идеясы: 8- хикаяттың идеялық мазмұны
өмір бір рет беріледі. Оны тек байлық , дүние
жинау деп емес білім алып , ғылым қуып ,
білгендерін үйрете білумен ұштастыра білу
өмірдегі қымбат байлық деп айтылған.
САБАҚТЫҢ СОҢЫ
«QUIZIZZ» ТЕСТ

https://quizizz.com/join?gc=719582

Ұқсас жұмыстар

ЖАҢАШЫЛ-ПЕДАГОГТАРДЫҢ КӨЗҚАРАСТАРЫ

Ортағасырлық христиан философиясының негізгі даму кезеңдері

Ы. Алтынсарин. «Қыпшақ Сейітқұл»

Ыбырайдың әңгімелері

Жаңа педагогикалық технология

Жаңашыл педагогтар

Славянофиндер философиясы

Диалектика немесе даму философиясы

Жыраулар поэзиясының тақырыптары

Ынтымақтастық педагогика жайлы ұғым

Пәндер