Құдайберген Жұбановтың өмірі және қазақ фонетикасына қосқан үлесі

Құдайберген Жұбановтың Өмір жолы және қазақ фонетикасын зерттеуге қосқан үлесі

Орындаған: Рахат Нұрайым (109-топ)

Қабылдаған: Бақбергенова Роза

Тақырыбы

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті Филология және көптілді білім беру институты С. Қирабаев атындағы қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы

Жоспар

Құдайберген Жұбановтың өмір жолы

Сыршыл шығармашылығы

Қазақ фонетикасының өрлеуіне қосқан үлесі

Қорытынды ой

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Жұбанов тіл білімі мәселелерімен 1920 жылдан бастап шұғылдана бастады. Ол қазақ мектептері мен жоғары оқу орындары үшін қазақ тілін оқыту бағдарламаларын жасап, оқулықтар мен әдістемелік құралдар жазды. Сондай-ақ, оның “Қазақ тілінің ғылыми грамматикасының материалдары” (1-том), “Фонетика” (орыс тілінде), “Қазақ тілі фонетикасының тарихын зерттеуге кіріспе”, “Қазақ тілінің ғылыми курсы жөнінен лекциялар”, “Буын жігін қалай табуға болады”, “Қазақ тілінде біріккен сөздің жазылуы”, “Қазақ сөйлеміндегі сөздердің орын тәртібі”, “Жаңа грамматиканың жаңалықтары жайынан” сынды іргелі ғылыми жұмыстары қазақ тіл білімін қалыптастыруға қосылған елеулі үлес болды.

Қ. Жұбановтың ғылыми фонетиканың орны мен объектісі туралы көзқарастары

Дыбыстау мүшелері. Қ. Жұбанов қазақ лингвистикасында бұл бағытта да алғашқы болып зерттеу жүргізіп, «Қазақ тілінің грамматикасы» оқулығында дыбыстау мүшелерінің қызметі туралы толымды пікір айтты.

Дыбыс пен фонема. Қ. Жұбановтың еңбек еткен кезінде фонетика мен фонологияның жігі ашылып, тіл дыбыстарының мағына айқындауға қатысын анықтауға ерекше назар аударыла бастаған еді. Әсіресе, фонема теориясы туралы көзқарастар тіл дыбыстарын фонологиялық тұрғыда тексеруге жол ашты.

Сонорлар. Қ. Жұбанов ұазақ тіліндегі дыбыстарды дауысты, дауыссыз, сонор деп үш түрлі акустика- артикуляциялық топқа бөліп, « үні мен салдыры тең бірқатар дыбыстар бар, оларды сонорлар дейміз» деген еді.

Шығарар түйін мен қорытынды ой . . .

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

• Сыздықова Р. Проф. Қ. Жұбановтың ғылыми-педагогикалық мұрасы // Қазақ университеті, 23 желтоқсан, № 41-42. • Сыздықова Р. Құдайберген Жұбанов - тіл білімінің классигі // Қазақ әдебиеті, 25 желтоқсан. • Жанпейісов Е. Құдайберген Жұбанов // Білім және еңбек, № 11, 28-б.