ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КІШІ ҚАЗАН

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ «КІШІ ҚАЗАН» ИДЕЯСЫ: МӘНІ ЖӘНЕ ЗАРДАПТАРЫ.

Орындаған:Ережеп Мадина

ЖОСПАР

Қазақстандағы «Кіші қазан» идеясы: мәні және зардаптары.

Филипп Исаевич Голощекин

Екатеринбург, Самара

қалаларындағы революциялық

үкіметке мүше болған;

1933-1939 жж. КСРО бас арбитрі;

1939ж. тұтқындалды;

1941 ж. 27 қазанда атылды.

Шын есімі - Шая Ицкович

Ұлты - еврей;

Мамандығы - тіс технигі;

1903 жылдан РСДЖП мүшесі

1918 ж. 17 шілдеде патша

отбасын атуға қатысқан;

1925-1933 жж. Қазақ өлкелі

партия Комитетінің бірінші

хатшысы;

Қазақстанда социализмнің бұрмалануы 1925 - 1933 жылдары Қазақ өлкелік партия комитетінің бірінші хатшысы болған Ф. И. Голощекиннің есімімен және қызметімен тікелей байланысты. Ол «қазақ ауылы», Қазанлебінсезінгенжоқ, сондықтан «Кіші қазан» төңкерісін жасау қажет деген идеясын ұсынды. Голощекиннің бағыты елеулі қарсылыққа ұшырады, сол жағдайда ол И. В. Сталинге хат жазып, онда өлкелік партия комитеті бюросы бағытының өңін айналдыра баяндап берді. И. В. Сталин қысқа әрі мейлінше айқын жауап қайтарды, онда былай делінген еді: «Голощекин жолдас! Мен осы жазбаңызда белгіленген саясат негізінен алғанда бірден - бір дұрыс саясат деп ойлаймын И. Сталин». Осыдан бастап Голощекин идеясына жол ашылды

"Кіші қазан" идеясы

"Қазақ өлкесіндегі ауылдар Қазан төңкерісінің лебін сезінбеген. Ауылды кеңестендіру қажет!"

Ф. И. Голощекин

АУЫЛДЫ КЕҢЕСТЕНДІРУ

Шабындық және егістік жерлерді қайта бөлу

1928 жылы "Аса бай шаруашылықтар мен жартылай феодалдарды тәркілеу" және жер аудару туралы декрет шықты

Голощекиннің «Кіші Қазан» төңкерісінің бағыты:

1) өлке өнеркәсібін ұсақ ;

2) өлкені шикізат базасы ету.

Голощекин бұл идеясын 1927 жылы ұсынып, 1930 жылы VII өлкелік партия конференциясында нақтылады. Саяси бюро мүшелігіне кандидат А. А. Андреев VI Бүкілқазақтық партия конференциясында бұл бағытты қолдайтындығын мәлімдеді.

Кіші қазан төңкерісі

1925 жыл Қазақстан халқы үшін саяси жаңалықтармен басталды. Қазақстан құрамына Сырдария және Жетісу облыстарының енуі, Орынбор қаласы мен губерниясының бөлініп шығуына байланысты республиканың әкімшілік құрылымына өзгерістер енгізілді. Ендігі уақытта Қазақ АКСР-і Адай уезі, Ақтөбе, Ақмола, Орал, Семей, Қостанай, Жетісу және Сырдария губернияларынан, Қарақалпақ автономиялық облысынан тұратын болды. Қазақ АКСР Орталық атқару комитетінің 1925 жылғы 9 ақпандағы шешімімен астана Орынбордан Ақмешітке көшірілді. Жаңа астанада 15-19 сәуір күндері өткен Қазақстан Кеңестерінің V съезі қазақ халқының тарихи есімінің патшалык билік тұсында бұрмаланып қырғыз» аталғанын ескеріп, халыққа өз атын қайтарды. Соған байланысты Қырғыз АКСР-і ендігі уақытта Қазақ Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы аталатын болды. Республиканың жаңа астанасы Ақмешіт каласының аты (бұрынғы Перовск) Қызылорда болып өзгертілді.

Ф. И. Голощекиннің өлімі

«Кіші қазан» идеясын ұсынып, сол әрекетін іске асыру жолында байлар мен қарапайым халықты қанады. 1928 жылдан бастап ол саясатын қанмен асыра бастады. Қарсы шыққанды атты, асты, түрмеге жапты. Қазақтың саяси элитасы мен зиялыларын қудалап, қуғын-сүргін саясатын іске асырды. А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, С. Сәдуақасов, С. Қожанов, Ж. Мыңбаев, Н. Нұрмақов және өзге де ұлт зиялылырының артына шам алып түсіп, қудалады. 1931-1933 жылдар аралығында елімізде Голощекин саясатының әсерінен ашаршылық орнап, Қазақ халқының 75 пайызы немесе 3 млн халық қырылып қалды. Миллиондаған халық босып, Қытай мен Өзбекстан, Монғолия мен Ресей және өзге де аймақтарға қоныс аударды. 1933 жылы Қазақстандағы аштықтың деңгейі орасан зор және шығынының алпауыт болуына байланысты, оны орнынан алып тастап, КСРО-ның бас арбитрі қызметіне тағайындады. 1933-1937 жылдары сол қызметті атқарған әлгі Голощекин қанішердің өзі саяси қуғын-сүргінге ұшырады. Сөйтіп ұлтымыздың ұландарын жалмаған саясаттың құрбанына өзі айналды. «Халық жауы» атанып, ол шын мәнінде жалғыз әділетті айыпталған халықтың шынайы жауы еді. Сөйтіп, 1941 жылы 28 қазанда Куйбышевте атылды. Солайша көріңде өкіргір жалмауыз ажал құшты. Алайда қазақты қырған қаніпезерді 1961 жылы КСРО ақтап шықты. Алайда ол қанішерге қазақ халқы ғасырлар бойы лағнет айтатын болады.

Ұқсас жұмыстар

Голощекин жолдас

Қазақстан индустрияландыру кезеңінде

Кіші қазан идеясы 1927 жылы ақпанда

ГОЛОЩЕКИН КІМ

Кеңестік тоталитарлық қоғам тұсындағы ұлт мүддесінің аяқ асты болған тұсарын ақиқатты тұрғыда зерттеп, парасатпен зерделеу тарихшылардың басты парызы

Қазақ қоғамын таптық негізде жіктеу саясаты

Түрксіб темір жолы

ГОЛОЩЕКИНДІК ГЕНОЦИДТІҢ АЩЫ ШЫНДЫҒЫ МЕН ҚАЗАҚ

Саяси репрессиялар

Ұжымдастыру қарса ңында

Пәндер