Орта ғасырдағы мәдениет

Презентация қосу

Орта ғасырдағы мәдениет
Европалық орта ғасырдағы мәдениет
• Европалық орта ғасыр мәдениеті шарықтауы мен құлдырауы бар он екі
ғасырлық қиын жолды қамтиды. Ол - негізгі типологиялық белгілерден
тұратын жалпы әлемдік мәдени процесс бөлігі. Нағыз мәдениет ретінде ол
оны жасаған халықтардың көптеген жалпы және ерекше белгілерінен
тұратын терең жеке бейнеге ие. Орта ғасырдың рухани мәдениеті үшін
Абсолютке жетуге тырысу, универсализмге ұмтылу, символизм және
аллегориялық, танымның діни құрылымын тудыру, беделге ие болуға,
форма тұрақтылығына ұмтылу, индивидтің оны қоршаған әлеуметтік
ортамен тұтастығы ретінде белгілер болды. Алайда орта ғасырлық
мәдениет өзгермей тұрып қалған мәдениет болған жоқ, ол біртіндеп
қозғалмалы сипатқа ие болды. Мәдени өмірдің жаңа формалары,
философиялық ағымдар, көркем стильдер, әдебиет жанрлары туды.
Мәдениеттегі жаңа құбылыстар бір-бірін байыта отырып, мәдени
алуандықтың өсуіне мүмкіндік жасай отырып, алдыңғылармен өзара
әрекет етті.
Орта ғасыр мәдениеті
• Орта ғасырлық мәдениеттің хронологиялық шеңберлері: V ғасырдың соңы, дәлірек
айтсақ, 476 жыл – Батыс Рим империясының құлаған жылы, ол ерте феодалдық
мемлекеттер орнында пайда болды, XVII ғасырдың екінші жартысы – Ағылшын
буржуазиялық революциясының кезеңі, бұл Европада феодализмді жойып,
капиталистік қатынастарды орнатуға негіз болды. Осы кезеңнің барлық мәдени өмірі
көбінесе христиандықпен анықталды, бағыт-бағдардың жаңа этикасын дайындады,
дүниеге және ондағы адамның орнына жаңа көзқарасты қалыптастырды. Осы дәуір
ойшылдарының әсемдік туралы ілімдері барлық көрінетін формаларды жасаушы
Құдайды түсінуге бағытталған. Тарих та құдайдың ниетін жүзеге асыру ретінде
қабылданды. Философия – «дін іліміне қызмет көрсетуші», орта ғасырлық
философтың көзқарасы бойынша оның мұндай функциясы оның жалғыз ақтайтын
дәлелі бола алады. Дін ілімі орта ғасырлық адамның әлеуметтік практикасының «ең
жоғары қорытындысы». Орта ғасырда математика, сәйкесінше математикалық
символдар тілі болған. Алайда бұл математикалық символдар дін ілімінің
символдары болған, өйткені математика «сакральды арифметика» түрінде болды, ол
құдайшыл шындықтарды символдық түсіндіру қажеттіліктеріне қызмет етті
Орта ғасыр мәдениеті
• Орта ғасыр алғаш рет уақыт рухындағы өнер арқылы кешенді беру тәсілі ретінде
көркем стиль жасайды. Роман стилі бірінші жалпы европа стилі болып саналады,
ол VIII-XII ғ.ғ. тараған және ежелгі рим сәулет өнерінің ерте үлгілерімен ұқсастығы
үшін европалық орта ғасырдың екі жетекші сәулет стильдерінің бірі.
Жабындыларды көтеріп тұрған жуан қабырғалы және бойница түріндегі
терезелері бар роман стилінің ғимараты өзінің типі бойынша бекініс ғимараты
болды. Бұл ұқсастықты дөңгелек бақылау мұнаралары толықтырып тұрды. Роман
өнері жасаған негізгі құрылыс – қорған-бекініс, монастырь-бекініс, қала-бекініс.
Қорған – рыцарьдың бекінісі, шіркеу – Құдайдың бекінісі және т.б. Қорқыныш
тудыратын, бақылау мұнаралары бар тауда орналасқан тас ғимарат роман
өнеріне тән құрылыс. Роман соборының сырты өте жарасымды. Артық,
деструктивті ештеңесі жоқ. Бірақ храмның ішінде әдеттен тыс, толқытатын
бейнелер көп. Роман соборларының капительдерінде, бағаналардың аяқ
жағында, терезелерде, қабырғалар мен есіктердің рельефтерінде кентаврлар,
арыстандар, жартылай кесірткелер, жартылай құстар, әр түрлі химерлер
бейнеленген. Бұл жәндіктер оюлап ойып жасалып, жиектерге отырғызылған.
Орта ғасыр мәдениеті
• Роман стилін XII-XIV ғ.ғ. тараған готика ауыстырады, ол қалалық орта ғасыр
мәдениетінің дамуымен тығыз байланысты. Бұл аты шартты түрде: ол Қайта Өрлеу
дәуірінде пайда болған және «готтар өнері», яғни варварлар деген мағынаны берген.
Жебе тәрізді аркалары мен терезелері, мұнаралары, төбелері бар готикалық
ғимараттар мен ордалар ортағасырлық лас көшелерден бөлініп шығып, аспанға,
Құдайға ұмтылады. Төбелері биік готикалық құрылыста ауа кең болды. Бүкіл
қабырғаны алып тұрған түсті витражды терезелерден бөлменің ішіне кемпірқосақтың
барлық түстерімен құбылып тұрған күн сәулесі түседі. Осының бәрі орган
музыкасымен үйлесімде діндарлардың ерекше эмоционалды-шаттық күйін тудырды:
барлық линиялардың аспанға ұмтылысын, тастың дематериализациясы адамға жерге
қатысты басқа әлемде тұрғандай сезім тудыратындай әсер ету керек болатын.
Готикалық сәулетте бірінші рет көшеге немесе алаңға шығатын, әшекейлеу жағынан
ғимараттың басқа бөлігінен ерекшеленетін әшекейленген фасад қолданылды.
Готикалық собор христиан сенімінің сұлулық пен гүлдену үлгісі ғана емес, қаланың
сәттілік символы болды. Париж Құдай Анасының соборы, Франциядағы Рейм және
Шартр соборлары, Германиядағы Кельн соборы, Англияда Солсберри аббаттылығы
және Вестминстер аббаттылығы готика құрылыстарының жауһары болып саналады.
Орта ғасыр мәдениеті
• Орта ғасырлық қалалардың гүлденуі білімді адамдарға деген қажеттілікті тудырды,
бұл мектептердің базасында университеттердің пайда болуына әкелді. Бірінші
университеттер Болонияда (ХІ ғ соңы), Кембриджде, Оксфордта (ХІІІ ғ. басы) және
басқа европа орталықтарында пайда болды. Оларда жетекші факультет дін ілімі
болғанмен, басқа факультеттер феодалдық қоғамда ақсүйектер білімінің
таралуына мүмкіндік жасады. IX-XIV ғ.ғ. билік жүргізген философия схоластика, орта
ғасырлық діни философия деген атқа ие болды, оның негізгі мақсаты – діни
дүниетанымға теориялық негіздеме беру, дәлелдердің логикалық әдістерімен діни
догмаларды ұтымды дәлелдеу. Атауы «схола» деген (мектеп) сөзден шыққан, бұл
оның мектептік-дидактикалық сипатын көрсетеді. Схоластиканың ішінде бірнеше
бағыттар дамыды. Олардың арасындағы дау алдымен жалпы ұғымдар
проблемасына шоғырланды. Бағыттардың бірі – реализм жалпы ұғымдар
заттардан тыс өз бетімен болады және әлем мен танымда оның алдында болады
деп тұжырымдаған. Номинализм деп аталған басқа линия жалпы ұғымдардың өз
бетімен өмір сүруін теріске шығарды және тек жалғыз заттарды ғана мойындады.
ХІІІ ғ. схоластиканы жүйелендіруші белгілі философ Фома Аквинский болды.

Ұқсас жұмыстар

Рыцар мәдениеті

Мәдениеттану тарихы

Сәулет өнері деген қандай өнер

Орта ғасырдағы психология дамуы

ХХ ғасырдағы қазақ мәдениеті

Рухани мәдениет

Мәдениет тілі

Орта ғасыр философиясы

Мәдениеттің мәтіндік концециялары

Философияның қалыптасуы

Пәндер