Геоморфология

Орындаған; Тұрсынбек Жанбота, Беспалинов Нұралы, Ибадуллаев Амангелді

Notes: Шаблон для учащихся, помогающий подготовить экскурсию в определенное место для представления другим учащимся. Содержит указания для учащихся о необходимых элементах для каждого слайда и рекомендуемое содержимое.

Геоморфолония: Геоморфология - рельефтің құрылысын, жаралуын, даму тарихын және қазіргі динамикалық жағдайын зерттейтін ғылым.

Геоморфология зерттеуіңің негізгі нысаны - рельеф - құрлық беті және мұхит түбі пішіндерінің жиынтығы.

Рельефтің пайда болуына ішкі және сыртқы процестер әсер етеді.

Геоморфология жердің пайда болуын, жасын, құрылымдық ерекшелігін, дамуы мен элементтерінің жер бетінде таралуын, сыртқы және ішкі процестердің, сонымен қатар, жер бетінің қалыптасуындағы антропогендік факторларды зерттейді.

Геоморфология бөлінеді :

жалпы геоморфология жəне аймақтық геоморфология

болып екіге бөлінеді.

Геоморфология ғылымының даму тарихына үлес қосқан ТМД ғалымдары

Ең алғаш бедердің даму заңдылықтары XVІІІ ғасырдың орта шенінде белгілі орыс ғалымы М. В. Ломоносовтың еңбектерінде қаралған.

1763 жылы жарық көрген «Жер қабаттары» деген еңбегінде ол геологиялық құрылымдар жəне жер қыртысы мен бедердің дамуы туралы өз тұжырымдарын келтірген

М. В. Ломоносов бедердің дамуы ішкі жəне сыртқы күштердің əсерінен болатындығын атап көрсетті, бұл анықтама бүгінге шейін басты ұстанымдардың бірі ретінде түсіндіріледі.

М. В. Ломоносов тербелмелі қозғалыстардан теңіздердің трансгрессиясы мен регрессиясы жəне теңіз жағаларының бедер пішіндерінің пайда болуын, ал көтерілу мен иіліп төмен түсуі нəтижесінде таулар мен ойыстардың пайда болғанын түсіндірді. Сыртқы күштерге, жоғарыда аталғандай, жел, жаңбыр, өзен сулары, теңіз толқындары, мұздық т. б. əрекеттер енгізілді. Мұнда ағын судың эрозиялық жəне аккумуляциялық əрекеті бедердің өзгеруіне үлкен əсерін тигізетіндігі айтылған. Сонымен, М. В. Ломоносовтың еңбектеріне қарап оны геоморфологияның негізін қалаушы деп толығымен айтуға болады

Михаил Васильевич Ломоносов (1711-1765)

Владимир Афанасьевич Обручев

Нақтылы ғылыми мəліметтер жиналғаннан соң геоморфологияда жаңа бағыттар пайда бола бастады. 1948 жылы белгілі орыс ғалымы геолог В. А. Обручев «жаңатектоника» (неотектоника) деген ұғымды ұсынды. Автордың айтуынша, қазіргі жер беті бедерінің қалыптасуы жер қыртысы тарихының ең соңғы кезеңінде, яғни неоген-төрттік кезеңінде жүзеге асты. Осылайша, геотектониканың арнайы жаңа саласы «неотектоника» деген ұғым қалыптасты.

Бедер түзілуінде эндогендік факторлардың рөлі А. П. Карпинскийдің, А. П. Павловтың, И. В. Мушкетовтың жəне А. Д. Архангельскийдің еңбектерінде атап көрсетілген.

Я. С. Эдельштейннің «Геоморфология негіздері» атты монографиялық еңбектері бұрынғы Кеңес Одағында геоморфологиялық көзқарастардың қалыптасуына əсерін тигізді.

(1863-1956 жж. )

Яков Самойлович Эдельштейн

К. К. Марковтың 1948 ж. шыққан «Геоморфологияның негізгі проблемалары» деген еңбегінде бедердің пайда болуына эндогендік жəне экзогендік процестер өзара əсер етті деген ұстаным негізделген.

Морфоқұрылым деп ол геологиялық құрылымның бір түріне сəйкес келген, негізінде эндогендік əрекеттерден түзілген бедер пішіндерін атайды (жоталар, ойпаттар) . Басқаша айтқанда, жер бетіндегі эндогендік жəне экзогендік процестердің қарымқатынас нəтижесінде басты рөлді эндогендік процестердің əсерінен құрылған пішіндерді морфоқұрылым деп аталады. Ал экзогендік əрекеттен қалыптасқан бедер пішіндерін «морфоскульптура» (морфомүсін) деп атаған (өзеннің арнасы, шағыл құмдар, карст шұңқырлары жəне т. б. ) .

И. П. Герасимов 1946-1967 жылдары жазған еңбектерінде морфоструктура (морфоқұрылым) деген ұғымды алғашқы рет қолданды.

Иннокентий Петрович Герасимов

Кейінгі кездердегі іздестіру жұмыстары геоморфологияның жаңа бағыттарын белгіледі, оларға жататындар: құрылымдық-геоморфологиялық зерттеу арқылы мұнай мен газды іздестіру (Ю. А. Мещеряков, Л. Б. Аристархова)

Мұнайгаз құрылымдарын іздестіру барысында морфометрия əдістерін қолдану (В. П. Философов)

Кең іздеу жəне шашылымдарды іздестіру мақсатында бедерге талдау жұмыстарын жасау (М. В. Пиотровский, О. В. Кашменская )

Геоморфологиялық қарталар жасау (Н. В. Башенина, Г. С. Ганешин, А. И. Спиридонов)

Эрозиялық заңдылықтардың дамуын зерттеу (Н. И. Маккавеев)

Бедердің карстық пішіндерін зерттеу (И. А. Гвоздецкий)

Шөл аймақтарын зерттеу (Б. Федорович)

Ю́рий Алекса́ндрович Мещеряко́в

Виктор Павлович Философов

Михаи́л Бори́сович Пиотро́вский

Виктор Андреевич Башенин

Notes: Вы можете использовать этот тип слайдов для текста, изображений, фигур и таблиц, чтобы добавлять сведения другим способом. Продублируйте этот слайд, чтобы добавить дополнительные изображения важных мест назначения для вашей экскурсии.