Есімдікті құрама баяндауышты есімді сөйлемдер

Презентация қосу

ҚАЗ А ҚС ТА Н Р Е С П У Б Л И КАС Ы Н Ы Ң Б ІЛ ІМ Ж ӘН Е Ғ Ы Л Ы М МИ Н И С Т РЛІ Г І М. ӘУ ЕЗ О В АТ Ы Н Д А Ғ Ы
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ
«ФИЛОЛОГИЯ» ФАКУЛЬТЕТІ
« Қ А З А Қ Т І Л І М Е Н Ә Д Е Б И Е Т І » К АФ Е Д РАС Ы

Курстық жұмыс
Тақырыбы: Құрама баяндауышты есімді сөйлемдердің жасалуы мен түрлері

Орындаған: Арзыбек Лаура
Жетекші: ф.ғ.к., доцент Ж.Қ.Әділбекова

Шымкент,2021 ж
Мазмұны

1 Зат есімді құрама баяндауышты есімді сөйлемдер

2 Сын есімді есімді құрама баяндауышты сөйлемдер

3 Сан есімді құрама баяндауышты есімді сөйлемдер

4 Есімдікті құрама баяндауышты есімді сөйлемдер

5 Көмекші есімді құрама баяндауышты есімді сөйлемдер
Курстық жұмысымның мақсаты:

М.Əуезовтің «Абай жолы»
роман-эпопеясындағы құрама
баяндауышты есімді
сөйлемдердің жасалуы мен
түрлері көрсету курстық
жұмысымның негізгі мақсаты
болып табылады.
Курстық жұмысымның айтылған мақсатын
жүзеге асыру үшін мынадай міндеттер қойдым:
-
●
зат есімді құрама баяндауышты есімді сөйлемдер түрлерін
саралау;

-
●
сын, сан есімді құрама баяндауышты есімді сөйлемдер
түрлерін талдап, анықтау;

-
●
есімдікті құрама баяндауышты есімді сөйлемдер түрлерін
тану;

-
●
көмекші есімді құрама баяндауышты есімді сөйлемдер
көрінісін анықтау;
Курстық жұмысымның құрылымы:
Кіріспе 1.Зат есімді құрама баяндауышты
есімді сөйлемдер
• Курс жұмысым 2.Сын есімді есімді құрама
кіріспеден, баяндауышты сөйлемдер
негізгі бір Негізгі бөлім 3.Сан есімді құрама баяндауышты
есімді сөйлемдер
бөлімнен, 4.Есімдікті құрама баяндауышты
қорытынды есімді сөйлемдер
Қорытынды
мен 5.Көмекші есімді құрама
баяндауышты есімді сөйлемдер
пайдаланылған
әдебиеттер Пайдаланылған
тізімінен әдебиеттер
тұрады.
• Зерттеудің дереккөздері ретінде тілдік
материал негізінде алдым:
• М.Əуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясының 1956 жылы
түзетіліп басылып шыққан екінші кітабы;
• «Абай жолы» роман-эпопеясының 1961, 1989 жылдары жарық
көрген 1,2 кітабы;
• Қ.Б. Бектаевтың «М. Əуезовтің «Абай жолы» романының жиілік
сөздігі ;
Есімді сөйлемдерде ой қысқа, нақты түрде жеткізілетіні белгілі. Есімді сөйлемдер стильге
тек нақтылық пен қысқалық беріп қоймай, сонымен бірге мəтін көркемдігін арттырып,
шығарма мəтініне эстетикалық мəн, стилистикалық, экспрессивтік реңк беріп,
коммуникативтік-прагматикалық қызметте жұмсалады.

Сондықтан қазақ тіл біліміндегі ертеден келе жатқан есімді сөйлемдердің
ерекшелігін М.Əуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясынан іздеу, етістікті
сөйлемдерден өзгешелігі мен коммуникативтік мақсатын анықтау
арнайы зерттеуді қажет етеді. М. Əуезов романдарының көркемдік күшінің
ең негізгі ерекшеліктерінің бірі оның тіл шеберлігінде.

Жазушы тілінің шеберлігі, оралымдығы оның авторлық баяндауларынан да, табиғат көріністерінен де,
кейіпкерлердің сөздік, бейне сипаттарынан да əрдайым айқын көрініп отырады. Қазақтың ғасырлар бойы
жасалып, молығып келген тіл байлығын жазушы толық меңгерген жəне сонысын өзінің романдарында
мейлінше мол əрі шебер пайдаланған. Тарихи тақырыпқа арналған шығарма болғанымен М.Əуезовтің
«Абай жолы» роман-эпопеясы қазақтың қазіргі əдеби тілімен жазылған жəне сонымен қатар оны белгілі
дəрежеде байыта, молықтыра түскен, жаңа биікке көтерген
• Біз осы жұмысымызда М. Əуезовтің «Абай жолы» эпопеясындағы
құрама баяндауышты сөйлемдерді талдағалы отырмыз. Біз оларды М.
Əуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясында құрама баяндауышты
сөйлемдерді: зат есімді құрама баяндауышты сөйлемдер, сын есімді
құрама баяндауышты сөйлемдер, есімдікті құрама баяндауышты
сөйлемдер, сан есімді құрама баяндауышты сөйлемдер деп
топтастырдық.
• Зат есім мен модаль сөз. Жалқы есім мен модаль сөз:
• Кеңінен көселіп, күлдіргі сөздер айтып отырған Алшынбай сияқты.
• Жалқы есім мен модаль сөзге көмекші етістіктің тіркесуі: Кінаға, дауға
жүйрік Байдалы сияқты емес.
• Күрделі сын есім мен нөлдік тұлғадағы жалпы есімге модаль сөзінің
тіркесуі: Шаттық пен сауықтың жаны да, сөнбес шырағы да – дəл
осы еркін сұлу жас қыз сияқты.
Зерттеу жұмысында есімді сөйлемдердің роман-
эпопеяда кездесетін мынадай түрлері бар:

●
зат есімді есімді сөйлемдер; сын есімді
1) есімді сөйлемдер есімді сөйлемдер; сан есімді есімді
сөйлемдер; есімдікті есімді сөйлемдер

●
зат есімді құрама баяндауышты сөйлемдер; сын
есімді құрама баяндауышты сөйлемдер; сан
2) құрама баяндауышты есімді есімді құрама баяндауышты сөйлемдер; есімдікті
сөйлемдер құрама баяндауышты сөйлемдер; «бар», «жоқ»
сөзді құрама баяндауышты есімді
сөйлемдер
Роман- эпопеядан дәлелденген :

●
есімді сөйлемдердің парадигматикасы мен мəтін түзушілігі

●
олардың құрылымдық толықтығы

●
коммуникативті дербестігі мен мəнмəтінге мазмұн
жағынан (шартты түрде) тəуелсіз бола алатындығы
дəлелденді.
сөйлемдерден негізгі
айырмашылығы- олардың
баяндауыштары есімдерден
Қорытынды
жасалады жəне сөйлемдегі
ойдың ұғымдық мəнін
білдіреді. Есімді сөйлемдерге
талдау жасау барысында
предикативтілік тек етістік сөз
табына ғана тəн емес, есімді
сөйлемдердің бастауышы мен
баяндауышы предикативтілік
қатынаста тұрып, шақ, жақ,
модальділік қатынас білдіреді
М. Əуезовтің «Абай жолы» роман-
жəне ол формалар есімді
эпопеясындағы есімді
баяндауыштың көмекші
сөйлемдердің қолданылу
құрамы
сипатына арқылы
қарап, айқын
бұл құрылымдар
көрінеді: Абайдың бас
дербес синтаксистік алмай
құрылым
оқығандары
ретінде осылар.
анықталып, Мен
оның өзіндік
Оралбай емеспін.
синтаксистік Ұзыншабар,
мүмкіндіктері боп
парадигмалық
біткен, қоңырқайжүйесі
көздері
қалыптасқан.
саналы сияқты.

Ұқсас жұмыстар

Заттың сынын білдіретін сөз таптары

Есімдіктің түрлерін атап беріңіздер

Сабақтас құрмалас сөйлемдердің грамматикалық сипаты

Сөздерді тәуелдеңдер

АТАУЛЫ СӨЙЛЕМ ЖАСАЛУЫ

Атаулы сөйлем

Бұйрықты сөйлем

Тіл мәдениеті

Сөйлемнің негізгі мүшесі

Мәтінмен жұмысы

Пәндер