Дыбыс табиғаты

Презентация қосу

Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті: «Физикалық-техника факультеті»
Кафедрасы: «Жылуфизика және техникалық физика»

СӨЖ
Тақырыбы: « Акустика элементтері. Дыбыс табиғаты. Дыбыс
жылдамдығы және оны өлшеу. Ультрадыбыс және оның қолдануы. »

Орындаған: Түгелханов Ерқанат
Тексерген: Мұхамеденқызы Венера

Алматы
Акустика (грекше akustіkos — естілетін, тыңдалатын) —
физиканың ең төменгі жиіліктен (шартты түрде 0 Гц) ең
жоғарғы жиілікке (1011—1013 Гц) дейінгі аралығын қамтитын
серпімді тербелістер мен толқындарды және олардың затпен
өзара әсерлесуі мен түрліше қолданылуын зерттейтін саласы.
Негізгі
құбылыстар.
Дыбыс сезімі механикалық тербелістердің адамның есту аппаратына
әсер етуі нәтижесінде пайда болады. Адамның құлағы белгілі бір
жиілік пен қарқындылықтағы тербелістерді қабылдайды, сондықтан
жиілігі 16-дан 20000 Гц-ке дейінгі диапазонда жататын және
құлақпен қабылданатын тербелістерді дыбыс деп атайды.
ЕГЕР КӨЗДІК ӨЛШЕМІ ТОЛҚЫН ҰЗЫНДЫҒЫМЕН
САЛЫСТЫРҒАНДА ҮЛКЕН БОЛСА, ОНДА
ТАРАЛАТЫН ТОЛҚЫННЫҢ ПІШІНІ КҮРДЕЛІРЕК
БОЛАДЫ; ОНЫ ФРЕНЕЛЬ-ГЮЙППЕ ПРИНЦИПІ
АРҚЫЛЫ ТҰТЫНУҒА БОЛАДЫ. БҰЛ ПРИНЦИП
БОЙЫНША ТОЛҚЫН БЕТІНІҢ ӘРБІР КІШКЕНЕ
БӨЛІГІ ЭЛЕМЕНТАР СФЕРАЛЫҚ ТОЛҚЫНДЫ
ШЫҒАРАДЫ, АЛ ТОЛҚЫН БЕТІНІҢ КЕЛЕСІ
СӘТТЕГІ ОРНЫ ОЛАРДЫҢ ИНТЕРФЕРЕНЦИЯСЫ
НӘТИЖЕСІНДЕ АЛЫНҒАН ЭЛЕМЕНТАР
ТОЛҚЫНДАРДЫҢ ҚАБЫҚШАСЫМЕН СӘЙКЕС
КЕЛЕДІ. ЕГЕР ТЕРБЕЛМЕЛІ ДЕНЕНІҢ БЕТІ
БАРЛЫҚ НҮКТЕЛЕРІ ФАЗА БОЙЫНША
ТЕРБЕЛЕТІН ЖАЗЫҚТЫҚ БОЛСА ЖӘНЕ БҰЛ
ЖАЗЫҚТЫҚТЫҢ ӨЛШЕМДЕРІ ТОЛҚЫН
ҰЗЫНДЫҒЫМЕН САЛЫСТЫРҒАНДА ҮЛКЕН
БОЛСА, ОНДА ЖАЗЫҚТЫҚҚА ПЕРПЕНДИКУЛЯР
БАҒЫТТА ЖАЗЫҚ ТОЛҚЫН ШЫҒАРЫЛАДЫ. ТЕК
ҚАНА ЖАЗЫҚТЫҚТЫҢ ШЕТІНЕ ЖАҚЫН ЖӘНЕ
ОЛАРДАН БІРШАМА ҚАШЫҚТЫҚТА ЭЛЕМЕНТАР
ТОЛҚЫНДАРДЫҢ ИНТЕРФЕРЕНЦИЯСЫНА
БАЙЛАНЫСТЫ БҰРМАЛАНАДЫ.
Есту
Адамның құлағы ауаның белгілі жиіліктегі тербелістерін
қабылдайды және 1 м² арқылы өтетін энергия мөлшерімен
өлшенеді. уақыт бірлігінде оны әдетте Вт / м²-де өлшеу
әдеттегідей. (SI жүйесінде), немесе эрг / (см²*с) (CGS жүйесінде)
Белгілі бір минималды қарқындылықта адам құлағы дыбысты
қабылдауды тоқтатады, бұл (жалпы айтқанда, әртүрлі жиіліктер
үшін бірдей емес) деп аталады.
Есту шегі бүкіл дыбыс диапазоны үшін шектік қисық естілуі көрсетілген. Біздің құлағымыз шамамен
3000 Гц жиіліктегі толқындарға ең сезімтал: қарқындылығы 10¯¹²Вт / м² құлақтың дыбысты қабылдауы
қазірдің өзінде жеткілікті 50 Гц жиілікте есту табалдырығы 10-7 Вт/м² құрайды, яғни бұл жиіліктегі
тербелістердің қарқындылығы дыбыстың болуы үшін шамамен 100 000 есе көп болуы керек. естіледі Діріл
қарқындылығының тым жоғарылауы, құлақ дірілдерді дыбыс ретінде қабылдауды тоқтатады, бірақ ауыру
сезімін бастан кешіреді, одан жоғары ауырсыну байқалатын қарқындылық ауырсыну шегі деп аталады
Дыбыс толқындарының кедергілерден шағылысуы.

Дыбыс толқындары механикалық қасиеттері күрт өзгеретін екі
түрлі ортаның шекарасын көрсетеді. Мысалы. толқын ауадан
суға өткенде (немесе керісінше) энергияның едәуір бөлігі
шағылысып, энергияның аз ғана бөлігі басқа ортаға өтеді.
Ауадағы дыбыс толқындары қатты денелерден де көрінеді,
мысалы, жер бетінен, бұл эхо құбылысын әрбір бақылаушыға
белгілі. Дыбыс толқындары шектелген кезде с дыбысының
жылдамдығымен ортаның тығыздығының р өзгеруі маңызды рөл
атқарады, дәлірек айтқанда, pc шамасының өзгеруі көбірек. Бір
ортадан екіншісіне өту кезінде неғұрлым көп болса, дыбыс
толқынының энергиясы осы екі ортаның интерфейсінің pc
мәнінде көрсетіледі. Жазық толқынның екі орта арасындағы
жазық интерфейске қалыпты түсуінің қарапайым жағдайы үшін
дыбыс толқындарының шағылу заңдарын шығарайық. Ось
бойымен жазық толқын таралатын ұзын түтік әртүрлі заттармен
толтырылсын.
Формулалар.
Дыбыс толқынының таралуы.
Дыбыс толқындары қалыпты жағдайда таралса, бізде өте
күрделі сурет болады. Кедергіге кезіккен дыбыс толқындары
ұзындығы кедергіден әлдеқайда үлкен болған жағдайда оның
айналасында оңай иіліп кетеді және толқын ұзындығы
кедергінің өлшемінен әлдеқайда аз болса, одан жарық сияқты
шағылысады.
Ультрадыбыстық тербеліс.
Жиіліктері 20 000 Гц-тен жоғары, яғни құлақтың
сезімталдық шегінен тыс болатын акустикалық
тербелістерді (дәлірек айтқанда, ортаның немесе
денелердің механикалық тербелісін) ультрадыбыс деп
атайды. Мұндай жоғары жиіліктегі механикалық
тербелістерді әдетте пьезоэлектрлік эффект немесе
магнитострикция құбылыстары арқылы алады.
Пьезоэлектрлік эффект кристалдардың осындай қасиеті
болып табылады, соның арқасында олар электр өрісінің
қатысуымен деформацияланады және керісінше
деформация кезінде белгілі бір жолмен электрленеді.
Магнитострикция – магнит өрісінің әсерінен болатын ұқсас
құбылыс. Ультрадыбыстық толқындардың көзі сол
жиіліктегі электромагниттік генератордан осы пластинаға
қолданылатын айнымалы электр немесе магнит өрісінің
әсерінен жоғары жиілікті механикалық тербелістерді
орындайтын пластина болуы мүмкін. Ультрадыбыстық
көзден таралатын толқындардың үлгісін қарастырған
кезде ультрадыбыстық толқындардың қысқа толқын
ұзындығын ескеру қажет.
. МЫСАЛЫ, 350 КГЦ ЖИІЛІКТЕ АУАДАҒЫ УЛЬТРАДЫБЫСТЫҚ ТОЛҚЫН ҰЗЫНДЫҒЫ 1 ММ, АЛ 3 МГЦ ЖИІЛІКТЕ ШАМАМЕН
0,1 ММ БОЛАДЫ. ДЕМЕК, ЕГЕР УЛЬТРАДЫБЫСТЫҢ КӨЗІ БОЛЫП ТАБЫЛАТЫН ЖАЛПАҚ ПЛАСТИНАНЫҢ ӨЛШЕМДЕРІ
ТОЛҚЫН ҰЗЫНДЫҒЫМЕН САЛЫСТЫРҒАНДА ҮЛКЕН БОЛСА, ОНДА ПЛАСТИНАДАН ЖАЗЫҚ ТОЛҚЫН ТАРАЛАДЫ, БҰЛ,
МЫСАЛЫ, СӘУЛЕЛЕРДІҢ ПАРАЛЛЕЛЬ СӘУЛЕСІ СИЯҚТЫ ТАРАЛАДЫ. ПЛАСТИНАНЫҢ БЕТІ ПРОЖЕКТОРДАН ТҮСЕТІН ЖАРЫҚ
СИЯҚТЫ. СОНДЫҚТАН МҰНДАЙ УЛЬТРАДЫБЫСТЫҚ СӘУЛЕЛЕР СУДАҒЫ ҚАШЫҚТЫҚТЫ ӨЛШЕУ ҮШІН ҚОЛДАНЫЛАДЫ.
КЕМЕДЕГІ УЛЬТРАДЫБЫСТЫҚ КӨЗДЕН БЕЛГІЛІ БІР СӘТТЕ УЛЬТРАДЫБЫСТЫҚ ТОЛҚЫНДАРДЫҢ ИМПУЛЬСІ БЕЛГІЛІ БІР
БАҒЫТТА СУҒА ЖІБЕРІЛЕДІ. ЖОЛЫНДА КЕДЕРГІНІ КЕЗДЕСТІРІП, БҰЛ ИМПУЛЬС ШАҒЫЛЫСЫП, БІРАЗ УАҚЫТТАН КЕЙІН
ШАҒЫЛЫСҚАН ТОЛҚЫНДАР КЕМЕДЕ ОРНАЛАСҚАН ҚАБЫЛДАҒЫШҚА ЖЕТЕДІ. АРНАЙЫ ҚҰРЫЛҒЫЛАР ИМПУЛЬСТІ ЖІБЕРУ
МЕН ШАҒЫЛЫСҚАН СИГНАЛДЫҢ КЕЛУІНЕ ДЕЙІНГІ УАҚЫТТЫ ӨЛШЕЙДІ, ОНЫҢ КӨМЕГІМЕН ТОЛҚЫНДАРДЫ КӨРСЕТЕТІН
КЕДЕРГІГЕ ДЕЙІНГІ ҚАШЫҚТЫҚ АНЫҚТАЛАДЫ.

Ұқсас жұмыстар

Тіл теориясы

Миссионерлік бағыттағы қазақ фонетикасының зерттелуі

Тіл білімінің салалары

Тіл біліміне кіріспе

Жұмыс орнындағы ультрадыбыс әсерінің алдын - алу шаралары

Түйсік психологиясы

Грек тіл білімі

Зиянды өндірістік факторлар

Сөз бен қосымша, сөз бен

Доплер эффектісі және оны медициналық- биологиялық зерттеулерде қолдану

Пәндер