Самай сүйектің дабыл бөлімі

Презентация қосу

Қалыпты анатомия кафедрасы

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырып:Самай сүйегінің өзектері
Орындаған:Дүйсембай А.Е.
Тобы: ЖМҚА 105-21
Қабылдаған: Турекулова А.К.
Шымкент-2022
Жоспар
1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
2.1.Самай сүйектің дабыл бөлімі
2.2Самай сүйектің тастақты бөлімі
2.3.Самай сүйектің тастақ бөлігінің қырлары
2.4.Самай сүйектің өзекшелері
3.Қорытынды
4.Пайдаланылған әдебиеттер

1.Кіріспе
Самай сүйек(os temporale)
бассүйектің ми сауыты бөлімінің
2жақ бүйір қабырғасын құрайтын жұп
сүйек.Топографиялық орналасуына
және атқаратын қызметіне
байланысты бөліктерге бөлінеді:
1.Қабыршақтық (pars squamosa),самай
шұңқырының қабырғасын түзеді
2.Дабылдық (pars tympanica),сыртқы
есту жолы ,дабыл қуысын құрайды
3.Тастық (pars petrosa),құлақ
қаңқасын құрайтын қатты бөлік.

2.Негізгі бөлім
Самай сүйектің қабыршақтық бөлімі (pars squamosa)
Қабыршақтық бөліктің сыртқы беті тегістеу және дөңестеу келген.Артқы қапталында:вертикаль
бағытта орталық самайлық жүлге (sulcus arteriae temporalis media) орналасқан.Сыртқы бетінің жоғарғы
бөлігінің алдында:сыртқы есту түтігі (porus acusticus externus),алдында бетсүйектік доғаны құраушы
бетсүйектік өсінді,(processus zygomaticus),орналасқан.Ол еміздік үсті қырқаның (crista supramastoidea)
тікелей жалғасы болып саналады.
Бетсүйектік өсіндінің тісшеленген ұшы тісшеленіп,бетсүйектің самай сүйектік өсіндісі мен самай-
бетсүйектік жік (sutura temporozygomaticia) арқылы бірігіп, бетсүйектік доғаны құрайды (arcus
zygomaticus) құрайды.Бетсүйектік өсіндінің басталар жерінің төменгі бетінде көлденең бағытта,сыртқы
пішіні сопақша төменгі жақтық шұңқыр (fossa mandibularis)орналасқан.Бұл ойыстың тас-қабыршақтық
саңылауға (fissurа petrosquamosa) дейінгі алдыңғы бөлігі, самай төменгі жақ буынының буын бетін
құрауға қатысады.
Төменгі жақтық ойыстың алдында буындық төмпешік (tuberculum articulare) орналасқан.Сонымен
қатар қабыршaқтық бөліктің екі жиегі немесе жиектері ажыратылады Алдыңғы төменгі қыры немесе
сына сүйегімен шектесетін жиегі (margo sphenoidalis). Ол тісшеленіп сына сүйектің қабықшалы
бөлігімен сына-қабықшалы жік (sutura sphenosquamosa) арқылы байланысқан.
2.1.Самай сүйектің дабыл бөлімі
Самай сүйектің дабыл бөлігі (pars tympanica)
Ол самай сүйектің шағын бөлігі болып саналады.Сыртқы пішіні иіліп келген табақшадан
тұрады.Бұл бөліктің төменгі беті ойыстау болып келуімен қатар,сыртқы есту тесігінің (porus
ocusticus externus) төменгі алдыңғы және артқы қабырғасының жарты бөлігін құрауға қатысады.
Сонымен қатар,дабыл бөлігінің төменгі бетінде қабықшалы бөлігінің аралығында дабыл
қабықшалы саңылауы (fissura petrosuqamosa) орналасқан.Бұл саңылау арқылы төменгі жақ
ойысының буын беті дабыл бөлігінен бөлінген.
Дабыл бөлігінің сыртқы жиегі,бұл сүйектің қабықшалы бөлігі мен бірігіп,тұйықталынып,сырқы
есту тесігін (porus ocusticus externus) құрайды.Дабыл бөлігінің медиалді бөлігі мен қабыршақтық
бөліктін аралығы,дабыл қуысының қақпағынан төмен бағытта орналасқан табақша арқылы,бұл
саңылау алдында орналасқан тас-қабыршақты саңылауға (fissura petrosquamosa) артындa тас-
дабыл саңылауына бөлінеді.

6
2.2Самай сүйектің тастақты бөлімі
Самай сүйектің пирамидасы немесе тастақты бөлігі (pars petrosa)
Сыртқы пішіні пирамида тәрізді болып келгендіктен пирамида бөлігі (pars pyramidis) деп
екіншіден тығыз орналасқан сүйектен тұрғандықтан тастақты бөлік (pars petrosa) деп
аталады.Топографиялық орналасуына қарай самай сүйектің пирамидасы екі бөліктен тұрады:
Артқы латеральды немесе емізіктік тәрізді бөлігі (pars mastoideus) құлақтың сыртқы есту
тесігінің артқа қапталында орналасқан.Сыртқы пішіні еміздік тәрізді өсіндіге(processus
mastoideus) ұқсап төмен қарай бағытталынып орналасқан.
Сыртқы бұдырлы дөңестеу келген бетінде:емізік тәрізді өсіндінің тесігі (foramen mastoideum)
орналасса ішкі қапталында екі қарыншалы бұлшықеттің қарыншасы бекитін тілігі (incisura
mastoidea) және осы тілікке паралель бағытта орналасқан шүйде артериясының жүлгесі (sulcus
arteriae occipitalis)айқын байқалады.
Артқы латерльды бөліктің ми сауытына қараған беті ойыстау және бұдырлы болып келген
мұнда сигма атты қойнаудың жүлгесі (sulcus sinus sigmoideus) айқын көрінеді.

Еміздік өсіндінің терең қабаты ұяшықтар(cellulae mastoidea) арқылы қуысталған.Ұяшықтардың
ішкі беттері шырышты қабықшамен көмкерілген,олар бір-бірімен шытырманды түрде өзара
жалғаса отырып,қуысталған еміздік өсіндінің қойнауын құрайды.Бұл қойнау дабыл қуысымен
кіре беріс тесігі (antrum mastoideum) арқылы өзара байланысқан.Пирамиданың үш қыры,үш беті
ажыратылады.
Пирамиданың алдыңғы беті(facies anterior) қабыршақтық бөліктің алдыңғы бетінен,тас
қабықшалы саңылау (fissura petrosquamosa) арқылы ажыратылады.Алдыңғы бетінің орталық
бөлігінде доға тәрізді көтеріңкі (eminentia arcuata) орналасқан.Доға тәрізді көтеріңкі мен тас
қабықшалы саңылаудың аралығында шағын келген дабыл қуысының қақпағы (tegmen tympani)
орналасқан.
Пирамиданың алдыңғы бетінің ұшына таман үшкіл нерв түйінінің батыңқысы (impression
trigemini) байқалады.Үшкіл нерв түйіні батыңқысының бүйір қапталында үлкен тастық нервтың
саңылауы (hiatus canalis nervi petrosa majoris) айқын көрінеді,бұл саңылаудың ішкі қапталында
кіші тастық нервтің саңылауы (hiatus canalis nervi minoris) орналасқан.

Пирамиданың артқы беті(facies posterior)
артқы бетінің орталық бөлігінде,дөңгелек пішінді ішкі е сту те сігі оның жолы (meatus
ocusticus internus) орналасқан.Ішкі е сту жолының те сігінен жоғарырақ доға-астылық
шұңқырша (fossa subarcuata) орналасқан.Бұл те сік қызметі:ішкі құлақтан ми
қабықшасының аралығына қарай бағытталған эндолимфатикалық сұйықтықты өткізу.
Пирамиданың төменгі беті(facies inferior)
мұнда сопақша неме се дөңгелек тәрізді болып келген мойындырықтықшұңқыр (fossa
jugularis) орналасқан.Мойындырық шүңқыршаның артқы жиегі,мойындырық
тілік(incisura jugularis)арқылы шектелген.Мойындырық тіліктің аралығында аралық
мойындырықтық өсінді (processus interjugularis) айқын көрінеді.Мойындырық
шұңқырдың алдында,ішкі ұйқылық артерия (canalis caroticus)өзекше сінің сыртқы
те сігі (foramen caroticum externum)айқын көрінеді.Осы ұйқы артерия те сігі мен
мойындырық ойыстың аралығында тастық бөлік шүңқыры (fossula)байқалады.Тастық
шұңқыршаның табанында дабыл қуысына қарай бағытталған,дабыл өзекше сінің те сігі
(canaliculus tympanicus) көрінеді.Бұл өзекше арқылы дабыл қуысына қарай
бағытталған, дабыл нерві мен қантамырлар және лимфа тамырлары өтеді.Төмен қарай
бізді өсінді (processus styloideus) орналасқан.Біз тәрізді өсіндінің арты мен еміздік
өсіндінің арасында біз-еміздік те сігі (foramen stylomastoideum)орналасқан.
2.3.Самай сүйектің тастақ бөлігінің қырлары
Тастық бөліктің артқы жиегі (margo posterior partis petrosae) тасты бөліктің артқы бетімен
төменгі бетінің аралық шекарасы болып есептеледі.Артқы жиектің бойында,ми сауытына қараған
бетінде төменгі тастық қойнаудың саласы (sulcus sinus petrosus inferior) орналасқан.Ол төменгі
тастақ қойнаудың батыңқысы болып саналады.Бұл қырдың ортаңғы бөлігінде мойындырықтық
ойыстың тұсында,сыртқы пішіні құйғышқа ұқсаған ұлу өзекшесінің сыртқы тесігі (apertura externa
canaliculi cochleae) орналасқан.
Тастақ бөліктің алдыңғы жиегі (margo anterior partis petrosae) ол алдыңғы бетінің бүйір
қапталында,қабыршақтық бөлік пен тастақ бөліктің аралығындағы тас дабыл саңылаудың (fissura
petrosquamosa) бойында орналасқан.Алдыңғы қырдың терең қабатында іщкі ұйқы артериясының
өзекшесі (canalis caroticus) бүйір қапталында бұлшықет-түтік өзекшесі (canalis musculo tubarius)
орналасқан.
Тастақ бөліктің жоғарғы жиегі (margo superior partis petrosae) ол пирамиданың алдыңғы беті
мен артқы бетінің түйіскен жерінде орналасқан.Бұл қырдың бойында жоғарғы тастақ қойнаудың
жүлгесі (sulcus sinus petrosus superior) орналасып қана қоймай,мишық шатырының (tentorium
cerebeli) бекитін орны болып саналады.
2.4.Самай сүйектің өзекшелері
1.Ішкі ұйқы артериясының өзекшесі (canalis caroticus) ол тастақ бөліктің төменгі бетінің ортаңғы
бөлігіндегі,бұл өзекшенің сыртқы тесігінен (foramen caroticum externum) басталады.Бұл өзекше,ең
әуелі дабыл қуысының алдыңғы қапталының бойымен жоғары қарай бағыт алып,одан әрі алға қарай
иіліп,горизанталді бағытта алға және медиалді бағытта өтіп пирамиданың ұшында аяқталады.Бұл
өзекше арқылы ішкі ұйқы артерия мен оның бойындағы симпатикалық өрімдер өтеді.
2.Ұйқы-дабыл өзекшесі (canaliculi caratycotympanyci) шағын келген ішкі ұйқы артерия
өзекшесінің қабырғасынан басталып,дабыл қуысымен байланыстырып тұрушы екі өзекшеден
тұрады.Бұл өзекше арқылы,дабыл қуысын нервтендіруші симпатикалық ұйқы дабыл нерв(n.
caroticotympanics)өтеді.
3.Бет ми нервінің өзекшесі (canalis facialis) ол ішкі есту жолының табанында орналасқан,өзіне тән
меншікті тесікшеден басталады.Бұл өзекше,горизанталді бағытта,меншікті тесікше арқылы өткеннен
кейін,алға және латеральды бағытта үлкен тастық нервтің өзегінің саңылауы (hiatus caanalis n. petrosi
majoris) қарай өтіп,одан әрі кері бағытта сүйір бұрыш құрап,бет нерві өзекшесін құрап,одан әрі
төмен бағытта өтіп,біз-емізіктік тесік (foramen stylomastoideum) пен аяқталады.Бұл өзекшеден біз-
еміздік тесікке жетпей,дабыл қуысына қарай,дабылшегі нервінің өзекшесі (canaliculus chordae
tympanizi) өтеді.
4.Дабыл шегі нервінің өзекшесі (canaliculus chordae tympanizi) ол бет нерві өзекшесінен біз-еміздік
тесігіне жетпей,алға және жоғары қарай бағыт алып,дабыл қуысына қарай өтеді.Бұл өзекше арқылы
XIII-жұп аралық ми нервінің (n.inter medius) дабыл шегі атты нерві (n. chorda tympani) өтеді.Дабыл
қуысынан дабылтастақ саңылау (fissura petrotympanica)арқылы ми сауытынан сыртқа қарай бағыт
алады.
5.Дабыл өзекшесі (canalis tympanicus) ол самай сүйектің тас бөлігінің төменгі бетінде
орналасқан,тастық шұңқыршаның (fossula petrosa) табанынан басталады.Ол дабыл қуысына қарай
дабыл қуысының төменгі қабырғасы арқылы өтіп,одан әрі дабыл қуысының медиалді қабырғасында
орналасқан дабыл мүйісінің жүлгесі (sulcus promontory) арқылы жанай өтіп,одан әрі кіші тастық
нервтің өзегінің саңылауы (hiatus canalis n. minoris) арқылы ми сауытына өтеді.
6.Бұлшықет-түтік өзекшесі (canalis musculotubarius) ол дабыл қуысының жоғарғы қабырғасының
алдыңғы бөлігінің тікелей жалғасы болып табылады. Бұлшықет-түтік өзекшесінің ішкі артерия ұйқы
өзекшесіне қараған бетінде,паралель бағытта орналасқан жартылай табақша (septum canalis
musculotubari) арқылы бұл өзекше,жоғарыда орналасқан дабыл жарғағын керетін бұлшықеттің
жартылай өзекшеге (semicanalis musculi tensoris tympani) және төменде есту жолы кеңдеу болып
орналасқан,жартылай жұтқыншақ-түтік өзекшеге (semicanalis tubae auditivae) бөлінеді.
Жоғарғы жартылай өзекшеде,дабыл жарғағын керетін бұлшықет орналасса,төменгі жартылай
өзекшенің қызметі:дабыл қуысындағы атмосфералық қысымды,сыртқы атмосфералық
қысыммен теңестіріп тұру.
7.Еміздік тәрізді өсіндінің өзекшесі (canaliculis mastoideus) ол мойындырық ойыстың табанынан
басталып,дабыл-еміздік саңылау арқылы құлақ қалқанына қарай өтеді.Бұл өзекше арқылы,кезбе ми
нервінің құлақтық нервісі (n.auricularis) өтеді.
8.Дабыл қуысы (cavum tympani) бүйір қабырғасы қысыңқылау келген шағын қуыстықтан
тұрады.Бұл қуыстың ішкі беті шырышты қабықшамен көмкерілген.Қуыстың ішінде есту
мүшелерінің сүйекшелері:балғашық (malleus),төсше (incus) және үзеңгіше (stapes)
орналасқан.Қызметі:дабыл жарғағынан сүйекшелер,буындар арқылы тербеліп келген дыбыс
толқындарын,ішкі құлақтың лабиринтінің ішінде орналасқан есту нервтерінің рецепторларынақарай
өткізу.

3.Қорытынды

Қорытындылай келгенде самай сүйектің (os temporale) адам денесінде
атқаратын қызметтері өте көп және маңызды рөл атқарады.Айта кетсек
жоғарғы жартылай өзекшеде,дабыл жарғағын керетін бұлшықет
орналасса,төменгі жартылай өзекшенің қызметі: дабыл қуысындағы
атмосфералық қысымды,сыртқы атмосфералық қысыммен теңестіру
болып табылады.Ал,дабыл қуысы (cavum tympani) дабыл жарғағынан
сүйекшелер мен буындар арқылы тербеліп келген дыбыс
толқындарын,ішкі құлақтың ішінде орналасқан есту нервтерінің
рецепторларына өткізу қызметін атқарады.
4.Пайдаланылған әдебиеттер

1.Адам анатомиясы. Т.1. Бассүйек қаңқасы: атлас/ Ә.Б. Әубәкіров, 2005.38-43
арасы.
2.https://i.mycdn.me/videoPreview?
id=1748185057810&type=37&idx=15&tkn=uf1ahxI890eQ1qYWKlHoprVu5BI&f
n=external_8
3. http://www.eurolab.ua/img/anatomy/a_434_5.jpg
4. https://expressionofhealthblog.files.wordpress.com/2016/09/screen-shot-2016-
09-21-at-11-31-52.png?w=637

Ұқсас жұмыстар

Самай сүйек

Есту тепе - теңдік мүшесі

Сезім мүшелерінің жалпы мінездемесі және анализаторлар туралы ілім. Көру және иіс сезу ағзалары

Нәрестенің бас қаңка сүйектері

Тері қабаттары мен құрылысы

ЛОР мүшелерінің жарақаттары

Пәндер