САНА ФОРМАЛАРЫ

Презентация қосу

ПСИХИКА
ЖӘНЕ САНА
ЖОСПАР:
• ПСИХИКА ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ҰҒЫМ.
• МИ ЖӘНЕ ПСИХИКА.
• ПСИХИКАНЫҢ ФИЛОГЕНЕЗДЕ ДАМУЫНЫҢ НЕГІ
САТЫЛАРЫ.
• САНА ЖӘНЕ БЕЙСАНАЛЫҚ.
Психиканың филогенезде
дамуының негізгі сатылары

Психиканы материалистік тұрғыдан түсіну: идеалистік
Психиканы
Психикалық құбылыстар – өз дамуынтұрғыдан түсіну :
психика тірі материя қасиеті
басқара алатын және өзін-өзі тани алатын
(рефлексия) жоғары ұйымдасқан тіріемес және де
материя қасиеті. оның дамуының өнімі емес.
Ол материя
сиякты мәңгі өмір сүреді.
САНА
• Сана (ағылш. mind) – өзіне қатысты кез келген нәрсеге
бағыттала алатын, өз-өзіне айқын, менталды
феномендерді (mental phenomena) әйгілейтін түрлі
қабілеттер кешені. Бұл қабілеттерге ойлау, қиял, жады,
ерік және сезім қатарлылар жатады. Олар түйсіну,
ауырсыну тәжірибесі, сенім, аңсар, ниет және эмоция
секілді түрлі рухани феномендерді әйгілейді
• Сана — бұл дүниенің тұрақты бейнесі қалыптасатын
шындықтың бейнесі.
Адамзат санасының пайда болуы мен дамуының ең
маңызды шарты – адамдардың сөйлеумен
жанамаланған бірлескен іс-әрекеті.
САНА ФОРМАЛАРЫ
менталды қабілеттер - бұл сананың түрлі
функциялары
Ойлану- бұл адамдардың өз
қажетсінуіне, қызығуына,
Ойлау- адамдағы танымдық
нысанасына, уәдесіне,
(когнитивті) "жоғары" қызмет Жады-бұл білімді, ақпаратты,
жоспарына, мақсатына,
ретінде сипатталады, әдетте немесе тәжірибені сақтау, салу,
аңсарына сай дүниедегі
таным психологияның маңызды және кейіннен қайта еске түсіру
нәрселерді олардың маңызы
бір саласы осы ойлау процесін қабілеті.
бойынша тануы, әйгілеуі және
анализдеумен айналысады.
түсіндіруі сынды менталды
белсенділігі.

Зерде-әдетте субъективтілік,
сезімталдық және адамның өзі
мен қоршаған ортасы
арасындағы байланысты сезіну
Қиял-бұл санада оятылған,
қабілеті секілді қасиеттерді
немесе қоздатылған жаңа күй,
қамтитын сана аспектісі болып,
әсерлі бейнелер, өзгеше идеялар
ол әдетте мәлім сәттегі сананың
мен квалиалар ағыны.
арнайы түрдегі өз-өзіне
айқындылығын, өз-өзін сезінген,
түйсінген, аңғарған, ұғынған,
түсінген күйін білдіреді.
Сана құрылымында төрт негiзгi сипат байқалады: (А. В.
Петровский).

2) Санада субъектi мен объектiнiң
айырмашылықтары бекидi. Органикалық
1) Сана қоршаған дүние жөнiндегi
əлем тарихында тек адам өзiн басқа-лардан
бiлiмдердiң жи-ынтық бiрлiгi, оның
бөлектеп, олармен салыстыра алады.
құрылымына барша танымдық про-цестер
Жалғыз адам-ақ тiршiлiк иелерi арасында
енедi: түйсiк, қабылдау, ес, ойлау, қиял.
өзiн тануға, яғни психика əрекетiнiң
бағытын өзiне бұруға қабiлеттi.

3) Мақсат болжастыру əрекетiн қамтамасыз
ете алады. Адам табиғат берген заттың
формасын өзгертедi, сонымен бiрге өзiн 4) Сана құрылымында əрекетке орай
өзгерту iсiн заңдық сипатқа ие саналы қатынастар орнығады. Адам санасы
мақсатпен ұштастырып, iс-əрекетiнiң мiндеттi түрде өз iшiне күрделi объектив, ең
сипаты мен тəсiлдерiн алдын-ала белгiлейдi, алдымен адам қатысқан қоғамдық қатынас-
ерiк күшiне бағындырады. Осыдан сана тарды бейнелейтiн сезiмдер жүйесiн
қызметi: мақсат қалыптастыру, себеп- қамтиды.
салдарын анықтау, ерiктiк шешiм қабылдау,
iс-əрекеттiң орындалу жолын айқындау т.б.
Адам мен жануарлар психикасының айырмашылығы

• Бірінші айырмашылық – адам мен жауанрлардың
ойлауының дамуында.
• Екінші айырмашылық – адам еңбек қаруы жасап, сақтай
алады.
• Үшінші айырмашылық – адам мен жануарлардың
сезімдеріндегі өзгешелік.
• Төртінші айырмашылық - адам мен жануарлардың даму
жағдайларында.
БЕЙСАНА
• Бейсана аймағына, зерттеушiлердiң пайымына жүгiнсек, жəне басқа да құбылыстар жатады: ұйқы
кезiндегi психикалық əрекет (түс, лунатик); тiкелей байқалмаған тiтiркендiргiштерге жауап əрекет
(түшкiру, қалтырау); дағдыға айналған қозғалыс əрекеттер (домбыра тарту, гимнастика əрекетi);
саналы мақсаты болмаған кейбiр əрекеттiк ықпалдар (сəлемдесу əдетi, жақсылық жəне жамандық
iсiне кiрiсе кету) жəне т.б. Бейсананы психиканың төменгi сатысы ретiнде тану дүрыстыққа
келмейдi, себебi бұл адамға ғана тəн ерекше психикалық құбылыс болумен, ол адам санасының
қоғамдық шарттарына орай себептi пайда болып, онымен үзiлмес байланыста түрады.
• Қойылған проблема өз жауабын табумен олар қайта астарға өтедi де, айқын сана келесi
проблемаларды күту үшiн босайды. Өмiрдiң əр мезетiнде барша процестiң құрттай бөлiгi ғана
саналы реттелуiне қарамастан, сана өз кезегiнде бей жүретiн процестерге де ықпалын тигiзiп
отырады. Бейсана айқын сананың тiкелей қатысынсыз өтiп жатқан əрекеттердi реттеуге басқаруға
қажет болған баршафакторларды бiрiктiредi.
Бейсана проблемасының ғылыми
түсінігі
Бейсана
проблемасының
осы заманғы
ғылыми түсiнiгi

Астарлы психикалық
психоанализ теориясы (З. нұсқаулар теориясы. астарлы
Фрейд) психикалық нұсқаулар
теориясы.

нұсқаулар теориясы,
Психоанализ бойынша керiсiнше, психиканың
сана мен бейсана тұтастық идеясын
психикалық əрекеттiң бiр- дәріптеумен, адам
бiрiне тiкелей қарсы,өзара қасиеттерінің бірліктігі
үйлеспейтін элементтер туралы түсінікті арқау етеді

Ұқсас жұмыстар

Қоғамдық сана және оның құрылымы мен формалары

Сана мен ойлаудың жаңа үлгісі

Дін социологиясы

Дін әлемді байланыстыратын күш

Психиканың перцептивті сатысы

Адам санасы

Пәндер