Психика мен сана: жалпы түсінік, филогенез және бейсана

Психика және сана

Жоспар:

Психика туралы жалпы ұғым.

Ми және психика.

Психиканың филогенезде дамуының негізгі сатылары.

Сана және бейсаналық.

Психиканың филогенезде дамуының негізгі сатылары

сана

Сана (ағылш. mind) - өзіне қатысты кез келген нәрсеге бағыттала алатын, өз-өзіне айқын, менталды феномендерді (mental phenomena) әйгілейтін түрлі қабілеттер кешені. Бұл қабілеттерге ойлау, қиял, жады, ерік және сезім қатарлылар жатады. Олар түйсіну, ауырсыну тәжірибесі, сенім, аңсар, ниет және эмоция секілді түрлі рухани феномендерді әйгілейді

Сана - бұл дүниенің тұрақты бейнесі қалыптасатын шындықтың бейнесі. Адамзат санасының пайда болуы мен дамуының ең маңызды шарты - адамдардың сөйлеумен жанамаланған бірлескен іс-әрекеті.

Сана формалары

менталды қабілеттер - бұл сананың түрлі функциялары

Сана құрылымында төрт негiзгi сипат байқалады: (А. В. Петровский) .

Адам мен жануарлар психикасының айырмашылығы

Бірінші айырмашылық - адам мен жауанрлардың ойлауының дамуында.

Екінші айырмашылық - адам еңбек қаруы жасап, сақтай алады.

Үшінші айырмашылық - адам мен жануарлардың сезімдеріндегі өзгешелік.

Төртінші айырмашылық - адам мен жануарлардың даму жағдайларында.

бейсана

Бейсана аймағына, зерттеушiлердiң пайымына жүгiнсек, жəне басқа да құбылыстар жатады: ұйқы кезiндегi психикалық əрекет (түс, лунатик) ; тiкелей байқалмаған тiтiркендiргiштерге жауап əрекет (түшкiру, қалтырау) ; дағдыға айналған қозғалыс əрекеттер (домбыра тарту, гимнастика əрекетi) ; саналы мақсаты болмаған кейбiр əрекеттiк ықпалдар (сəлемдесу əдетi, жақсылық жəне жамандық iсiне кiрiсе кету) жəне т. б. Бейсананы психиканың төменгi сатысы ретiнде тану дүрыстыққа келмейдi, себебi бұл адамға ғана тəн ерекше психикалық құбылыс болумен, ол адам санасының қоғамдық шарттарына орай себептi пайда болып, онымен үзiлмес байланыста түрады.

Қойылған проблема өз жауабын табумен олар қайта астарға өтедi де, айқын сана келесi проблемаларды күту үшiн босайды. Өмiрдiң əр мезетiнде барша процестiң құрттай бөлiгi ғана саналы реттелуiне қарамастан, сана өз кезегiнде бей жүретiн процестерге де ықпалын тигiзiп отырады. Бейсана айқын сананың тiкелей қатысынсыз өтiп жатқан əрекеттердi реттеуге басқаруға қажет болған баршафакторларды бiрiктiредi.