Жануарлар биотехнологиясының әдістері

Жануарлар биотехнологиясы

Дайындаған:Еркінқызы Ардақжан

Қайырлы Райгүл

Жолдасқали Ақтоты

Жоспары:

1. Жануарлар биотехнологиясы туралы түсінік

2. Жануарлар биотехнологиялық қорлары

3. Әдістері

4. Қорытынды

5. Пайдаланылған әдебиеттер

Жануарлар биотехнологиясы-молекулалық және жасушалық биотехнология әдістерін қолданып, генотипін “түзету” арқылы қарқынды өсіп-жетіле алатын, резистенттілігі мен өнімділік қасиеттері жоғары жануарларды шығару тәсілдерін зерттейтін ғылым деп айтуға болады.

Мал шаруашылығында биотехнологиялық әдістердің қолданылуына сүтқоректелерінің төменде келтірілген биологиялық ерекшеліктері мүмкіндік береді:

1. Жануарлар гаметасының биологиялық банкі.

Малдар гаметасының биологиялық банкі гонадаларында жинақталған.

2. Эмбриондардың имплантацияға дейінгі дамуы.

Ұрықтанғаннан кейін эмбрион зиготадан гаструла кезеңіне дейін сүт қоректілердің жыныс мүшесінде біршама уақыт бос күйде болады.

4. Мал шаруашылығында асыл тұқымды топ құру мен жетілдіру.

Мал шаруашылғында асыл тұқымды мал тобы мен тұқымы жақсартылуы қажет топтарға бөлінетіні белгілі.

3. Жалғыз төлді малдарда бір аналық жұмыртқасынан дамитын егіздердің туылуы.

Бір аналық жұмыртқасынан дамыған егіздер -имплантацияға дейінгі жыныс мүшесінде бос күйде болған кезіндегі пелюцид аймағының бұзылуы себебінен, эмбрионның бөлінуі жүзеге асып, ажыраған бөліктер жеке-жеке дамуы нәтижесінде пайда болады.

Жануарлар биотехнологиялық қорлары:

1. Молекулалық қор-гендердің құрылымы мен қасиеттері арқылы көрінеді.

2. Физиологиялық қор-гаметалар банкі, имплантация алдынғы эмбриондар арқылы байқалады.

3. Селекциялық қор-асыл тұқымды мал шаруашылығындағы аса құнды мал тобын құру мен жаңа мал тұқымдарын шығаруға байланысты.

Жануарлар биотехнологиясының негізгі методологиялық әдістері:

Жануарлардың ұрпақтары мен соматикалық клеткаларын генетикалық трансплантациясы;

қолдан ұрпақтандыру және жасанды ұрпқтандыру әдістері;

клеткалық және эмбриологиялық инженерияны қолдану;

ұрық және жыныс клеткаларын криоконсервациялау;

генетикалық клондау және суперовуляция жүргізу;

аллофенді жануарлар (генетикалық химералар) алу;

гендік инженерия және трансгенді жануарларды алу;

биотехнологиялық әдістерді қауіпті ісік мәселелерін зерттеуде қолдану және т. б

Азықтар және мал азықтық қоспаларын дайындау технологиялары;

Клетка культурасы және инженериясы; Бағаналы клеткаларды өсіру; Моноклональды антиденелерді алу және т. б.

Жануарлар биотехнологиясы Қазақстанда

Қазақстанда жануарлар биотехнологиясының дамуына Мухамедгалиев Ф. М, Жанабеков К. Ж, Абильдинов Р. Б, М. Тойшыбеков үлес қосқан.

Олар ұрықтармен жұмыс істегенде бірінші рет суперовуляция және трансплантация әдістерімен қолданған.

Қазақстанда жануарлар биотехнологиясы дамуына жол ашқан.

Мал шаруашылықта биотехнологиялық қорлар ашу үшін молекулярлы, жасушалы, көбейту биотехнологияларымен қолданады.

Жануарларды көбейту биотехнологиясы-жануарлардың репродуктивтік қорларының генетикалық мүмкіншіліктерін жақсарту мақсатымен қолданылатын әдіс. Көбейту биотехнологиясында зерттеу пәні-жануарлардың репродуктивтік қасиеті ал зерттеу объектісі-олар:

жануарлардың ағзаларының гормондары-гипоталмус, гипофиз, гонадалар арқылы зерттелетін;

көбею мүшелерінің құрамы және физиологиясы.

Жануарлар биотехнологиясының әдістері

Ғалымдар биотехнология әдістерінің көмегімен малшаруашылықта жануарлармен әр түрлі эксперименттерді өткізеді. Осындай жұмыстың мақсаты-жануарлардың биологиялық бағдарламасын өзгерту. Осы жұмыс ұрық даму орнына тіркелмей тұрғанда өткізіледі.

Осындай жағдайда молекулярлы биотехнология, жасуша биотехнологиясы және көбейту биотехнологиясы малшаруашылықта жаңа ғылыми әдістерді жаратып отыр-ұрық инженерия, ұрық дақылы, ұрық трансплантациясы.

Ұрық инженерия-жануарлардың ағзаларынан генетикалық қорын тауып, алып, мүмкіншіліктерімен қолдану әдісі.

Ұрық дақылы-жануарлардың гаметаларының және ұрықтарының физиологиялық қорларының мүмкіншіліктерін іздеп табатын, олардың өмір сүру үрдістерін ағзаның ішінде және ағзадан бөлек сақтайтын мал шаруашылықтағы биотехнология әдісі.

Ұрық трансплантациясы-жануарлардың репродуктивтік жүйесінің физиологиялық қорын іздеп, оның мүмкіншіліктерін анықтап, бағалы генотиптерді тездетіп көбейту үшін ұрықтарды транспланттау әдісімен қолданатын сақтайтын мал шаруашылықтағы биотехнология әдісі.

Жануарлар биотехнологиясының басқа да жаңалықтарына қысқаша шолу

АҚШ-та лизостафин белогының синтезі жүретін жаңа сиыр породасын алды.

Ол жануарлардың сүт бездерінің қабынуына қарсы тұрақтылық қасиет береді.

Ісік ауруларын емдеуде арналған белоктар синтезделінеді.

Аргентинада құрамында адамның өсу гормоны бар сиыр сүтін шығарып алуға қол жеткізіледі.

Зерттеушілердің айтуынша, мұндай он бес сиырдың өзі осы препаратқа деген әлемдік сұранысты қанағаттандыра алады.

Жануарлар селекциясының негізіне де өсімдіктердегідей тұқым қуалайтын өзгергіштік пен сұрыптау жатад

Жаппай және жеке сұрыптаулар жануарларға ғана тән. Алайда жануарлар селекциясының өз ерекшеліктері бар. Олар: жануарлар тек жыныстық жолмен ғана көбейеді жануарларда ұрпақ саны көп бола бермейді және әрбір жеке даралардың өзінің селекция үшін маңызы болуы мүмкін. Жануарлар селекциясында оның түрлі бегілері мен қасиеттерінің арасындағы байланыстар ескеріледі.