Дәрумендер мен минералдар: физиологиялық рөлі, жіктелуі және жетіспеушілік синдромдары

Дәрумендер мен минералдар

Дәрумендер туралы жалпы түсінік

Дәрумен (Витамин) - адам мен жануарлардың тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық белсенді органикалық қосылыстар. Витамин (латынша vіta - тіршілік) туралы ілім.

Дәрумендердің ашылу тарихынан . . .

1881жылы орыс дәрігері Н. И. Лунин өз эксперименттері негізінде тамақ құрамындағы қандайда бір ерекше заттардың болмауынан ауруға ұшырауын анықтады.

1911жылы поляк ғалымы К. Функ тазартылмаған күрішпен қоректенген көгершіндерді сал(паралич) ауруынан емдеген затты күріш кебегінен алды. Ол бұл затты витамин(лат. vita-тіршілік) деп атады.

Ағзадағы дәрумендер концентрациясының бұзылуы

ГИПОВИТАМИНОЗ

ағзадағы витаминдердің жетіспеушілігі

ГИПЕРВИТАМИНОЗ

ағзадағы витаминдер мөлшерінің артуы

(А және Д витаминдерінің ғана артуы ағзаны ауруға шалдықтырады)

АВИТАМИНОЗ қандай да бір витаминнің күрт жетіспеушілігінен болатын ауру. (Мысалы:бери-бери, пеллагра, құрқұлақ(цинга) және т. б. )

Дәрумендердің жіктелуі: а) Майда еритін

Белгіленуі

Аты

Негізгі көзі

Ретинол

Балық майы, бауыр, сәбіз

Кальцеферол

Балық майы, жұмыртқаның сарысы, ашытқы.

Токоферол

Бидай ұрығы, қара бидай ұны, жасыл көкөністер

Филлохинон

Шпинат, қырыққабат

Дәрумендердің жіктелуі б) Суда еритін

Белгіленуі

Аты

Негізгі көзі

Тиамин, рибофлавин, фолий қышқ

Ет және сүт өнімдері, бауыр, дәнді нан, көкөністердің жасыл бөліктері

Аскорбин қышқ

Цитрус, картоп, қызанақ

Дәрумендердің жетіспеушілігінен туындаған аурулар.

Ауру

Витамин А

«Ақшам соқыр»

Витамин В

«Бери-бери»

Витамин Д

Мешел

Витамин С

Цинга

Витамин РР

Ас қорыту жүйесінің бұзылуы

Витаминнің жетіспеушілігі

Дәрумендердің жетіспеушілігі

Көріністері

Витаминнің атауы

Стоматит

В2, В6.

Тері құрғақтылығы

С, В6, А.

Безеу, фурункул.

В6, РР, А.

Шаршау, әлсіздік

С, В-1, 2. 12, А, Е.

Ұйқысыздық

В6, РР.

Фотофобия

А, В-2.

Жүрек айну

В1, В6

А дәрумені

Эпителий ұлпаларының дамуын, қалыпты өсуін реттейді;

Ферменттер жұмысын күшейтеді;

Көру пигменті -родопсиннің түзілуін қамтамасыз етеді;

Өсу витамині деп атайды;

Жануартекті өнімдерде-бауыр, сарымай, балық майында көп.

Өсімдіктекті өнімдерде-құрамында каротин бар сәбіз, қызан, асқабақ, тәтті қызыл бұрыш, өрікте көп.

Тәуліктік мөлшері 1-1, 5мг.

Қызғылт пигмент - каротин

КАРОТИНОИДТАР ( лат. carota -сәбіз және грек. eidos - түр), қызғылт және сарғыш табиғи пигменттер тобы.

Жарық сәулесін сіңіру арқылы фотосинтез процесіне қатысады; сперматозоидтың қалыптасуына;

Эндоплазмалық тордың жарғақшасында сіңіріліп, секреттік, тасымалдаушы нәруыздардың қалыптасуына әсер етеді;

Митоз үрдісінде жасушаның бөлінуін реттейді.

Адам ағзасына тағаммен түскен каратиноидтардан А дәрумені түзіледі.

Сізге А витамині жетіспеушілігін білдіретін белгілер:

Күндізгі жарық көзіңізге әдеттен тыс көп әсер етсе;

Сізге қарсы келе жатқан көлік жарығы көзіңізге қатты әсер етсе;

Ымыртта немесе түнде көруіңіз нашарласа, яғни ақшам сокырлықты байқасаңыз;

Шынтағыңыз, тізеңіз, бөксеңіз қызарып кетсе;

Тамағыңыздың сілемейлі қабықшасы жиі-жиі қабынса;

Басыңызда қайызғақ пайда болса.

D дәрумені (кальциферол)

Сүйектердің қалыпты дұрыс дамуын қамтамасыз етеді;

Бұлшықет тонусын күшейтеді;

Ферменттер жұмысына әсер етеді;

Ағзадағы кальций алмасуын жүзеге асырады;

Күннің ультракүлгін сәулелері арқылы ағзада түзіледі;

Тәуліктік қажеттілігі 1 мг;

Балық майында, бауырда, жұмыртқа сарыуызында т. б. кездеседі.

Мешел (рахит) ауруы

Фосфор-кальцийлік алмасу бұзылады;

Бойдың өсуі баяулайды;

Сүйектің беріктігі төмендейді;

Аяқ сүйектері қисаяды;

Бас, қарын үлкен болады.

К дәрумені

- 1935 жылы дат биохимигі Хенрик Дам анықтады,

1943жылы осы еңбегі үшін Нобель сыйлығына ие болды;

Салат жапырағында, бауырда көп кездеседі;

Қан ұюына, ішекте органикалық заттардың сіңірілуіне қатысады;

-К витамині жетіспеушілігі өте сирек кездеседі, себебі ішек қабырғасында жеткілікті мөлшерде түзіледі.

К авитаминозы

Витамин (Тиамин)

Көмірсулар алмасуына қатысады;

Жүрек, бұлшықет, жүйке жүйесі

мүшелерінің қызметін реттейді;

Тазартылмаған астық тұқымынының дәндерінде, бұршақ тұқымдастарында, жұмыртқа сарыуызында кездеседі;

В1 витамині жетіспеуінен “Бери- бери” (полиневрит) ауруы пайда

болды.

Кептердегі В1 авитаминозы

Витамин (Рибофлавин)

ХІХ ғасырдың 30 жылдары алғаш анықталды;

Етте, сүтте, бауырда, жұмыртқада, астық дәндерінде, сары түсті көкөністерде кездеседі;

Рибитол спиртінен және изоллоксазиннен тұрады;

Жетіспеушілігінен көздің мөлдір қабықшасы қабынады, ауыз қуысының сілемейлі қабықшасы қабынады.

Авитаминоз: Анемия пайда болады

В5 дәрумені (никотин қышқылы ниацин немесе РР)

Тотығу реакцияларындағы катализатор-ферментердің құрамына енеді;

Май қышқылдарының синтезіне қатысады;

Аминқышқылдары айналымына қатысады;

Қарбызда, алмада, сыра ашытқы кебектерінде, бауырда, етте көп кездеседі;

Тәуліктік мөлшері 20мг.

РР дәруменінің авитаминозы

Витамин (Пиридоксин)

Ақуыз алмасуына қатысады;

Қантамырлар қабырғасында холестериннің жинақталуына кедергі жасайды;

Арпа, бауыр, бидай ұнтақтарында, сыра ащытқыларында кездеседі.

Тышқандардағы авитаминозы

Жетіспеушілігінен:

бауырдың семіруі;

көкбауырдың бұзылуы;

Қалқанша безі қызметінің нашарлауы байқалады.

атеросклероздың дамуы;

Тері ауруы (эритема, эдема) дамуы

Витамин

Азотты қосылыстар синтез реакцияларына кофермент ретінде қатысады;

Қан жасушалары-эритроциттер, тромбоциттердің түзілуін жүзеге асырады;

Жануартекті тағам құрамында- бауырда, бүйректе, жұмыртқада, сүтте кездеседі.

- Жетіспеушілігінен қаназдық (анемия) ауруы пайда болады.

Доңыздағы қаназдық ауруы

В тобындағы дәрумендер

Ұқсас жұмыстар

Дәрумендер: жіктелуі, физиологиялық рөлі және жетіспеушілігі

Витаминдердің физиологиялық маңызы, жетіспеушілік синдромдары және тағамдық көздері

Дәрумендер: түрлері, физиологиялық қызметі және жетіспеушілік белгілері

Дәрумендер: классификациясы, физиологиялық рөлі, тағамдық көздері және жетіспеушілік пен артық мөлшердің әсері

Дәрумендер (витаминдер): анықтамасы, классификациясы, физиологиялық маңызы және жетіспеушілік аурулары

Витаминдер: жіктелуі, физиологиялық рөлі және жетіспеушілік аурулары

Дәрумендер: жіктелуі, химиялық табиғаты және физиологиялық маңызы

Дәрумендер мен минералдар: негізгі тағамдық көздері және организмге әсері

Дәрумендер: жіктелуі, физиологиялық қызметтері және тағамдық көздері

Суда еритін дәрумендер: химиялық табиғаты, физиологиялық рөлі мен клиникалық маңызы

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz