ЖАСУШАДАҒЫ ЗАТТАР МЕН ЭНЕРГИЯНЫҢ АЛМАСУЫ

Презентация қосу

ЖАСУШАДАҒЫ ЗАТТАР МЕН
ЭНЕРГИЯНЫҢ АЛМАСУЫ

Орындаған:Шитыбай
Арайлым
Қабылдаған:Г.Абдикарим
ЗАТ АЛМАСУ (МЕТАБОЛИЗМ)

Зат алмасу (метаболизм) – жасушаның тіршілігін
қамтамасыз ететін, организмде жүріп жататын
барлық химиялық процестердің жиынтығы. Бұл
организмнің тіршілік қабілетін сақтау және сыртқы
ортамен қарым-қатынасын, организмге қоректік
заттардың еніп, олармен ферменттер әсерінен
ыдырауын, пайда болған жай заттардың
жасушалар мен мүшелерге тасымалданып,
олардың тотығуын, энергия бөлініп шығуын,
жасуша құрамындағы түзілістердің
биосинтезделуін және қорытылған өнімдердің
организмнен бөлініп шығуын қамтамасыз етеді.
Зат алмасу немесе
метаболизм

Ағза мен қоршаған орта
арасында өтетін заттардың
түсу және бөліп шығару
үдерісі
Зат алмасу

Ассимиляция Диссимиляция
немесе немесе
анаболизм катаболизм

Синтез Ыдырау
Зат
алмасу
Анаболизм Катаболизм
немесе немесе
пластикалық энергетикалы
алмасу қ алмасу

жай заттардан
күрделі күрделі заттар ыдырап энергия
қосылыстардың бөлінеді. Бөлінген энергия
ағзаның тіршілігін сақтап, ой
түзілу
және дене еңбектерін орындауға
реакцияларының
жұмсалады.
жиынтығы
Ассимиляция деп жай заттардан күрделі қосылыстардың
түзілу реакцияларының жиынтығын айтамыз. Бұл
реакциялар энергияны қажет етеді. Пластикалық алмасу
нәтижесінде жасушалардың құрамы жаңарады.
Ал диссимиляцияда күрделі заттар ыдырап энергия
бөлінеді. Бөлінген энергия ағзаның тіршілігін сақтап, ой
және дене еңбектерін орындаға жұмсалады.
Жасушадағы
Энергия көзі
макромолекула
болатын
лар:
қоректік
нәруыздар,
заттар:
полисахаридтер
көмірсулар,
, липидтер,
майлар,
нуклеин
нәруыздар
қышқылдары

Химиялық
Катаболизм энергия: Анаболизм
АТФ
НАДФ
Ізашар
Төменгі
молекулалар,
энергиялы
аминқышқылда
бөлінген
ры, қанттар,
заттар:
май
көмірқышқыл
қышқылдары,
газы, су,
азоттық
аммиак
негіздер
Адам мен жануарлар организміндегі метаболизм процесін
реттеуде жүйке жүйесінің атқаратын (әсіресе, үлкен ми
сыңарлары қыртысының) маңызы зор Адамда метаболизм
процесінің ауытқуы байқалса, адам ауруға шалдығады.
Мысалы, диабет, семіздік, бүйрекке тас
байлану, атеросклероз т.б.
Катаболизм мен анаболизм
арасындағы энергия алмасуы
Катабалистік жол АТФ және НАДФ*Н түрінде
химиялық энергия бөледі. Анабализм кезінде ол
энергия қарапайым молекулалардан
макромолекулар құрастыруға жұмсалады.
Анабализм немесе биосинтез кезінде қарапайым
ізашар молекулалардан нуклеин қышқылдары және
т.б. жасушаның макромолекулалары синтезделеді.
Биосинтез молекулалардың көлемі өсіп
күрделенгендіктен, оған энергия жұмсалады. Ол
энергияның көзі АТФ-ның АДФ мен бейорганикалық
фосфатқа дейін ыдырауынан пайда болады.
Жасушаның кейбір бөлшектеріне НАДФ-Н-дан
бөлінетін энергияға бай атомдары пайдаланылады.
Катаболизм және анабализм реакциялары жасушада
бір уақытта жүреді, бірақ олардың жылдамдығы бір-
біріне тәуелсіз реттеледі.
ЗАТ АЛМАСУ САТЫЛАРЫ
қоректік зат ас қорыту мүшелерінде
ферменттердің көмегімен тотыға
отырып ыдырайды.
ыдырау нәтижесінде пайда болған
қарапайым заттар қанға сіңіріліп,
организмдегі жасушаларға
таралады.
аралық алмасу жасушада жүреді.
құрылыс материалдары
синтезделеді.
ыдырау өнімдері сыртқа
шығарылады, яғни көмірқышқыл
газы, су және аммиак организмнен
шығарылады.
Көмір
қышқыл
газы
Судың
артық
мөлшері
Минералд
Сыртқы ортаға зат ы
алмасудың соңғы өнімдері тұздарды
ң артық
мөлшері

Зәр Несепнәр
қышқылын
ың
тұздары
ТІРІ АҒЗАЛАР
Афтортрофтар Гетеротрофтар

Күн энергиясын
пайдаланып, Дайын органикалық
бейорганикалық заттарды
заттардан пайдаланады
органикалық
заттарды
синтездейді
Адам, жануарлар,
саңырауқұлақтар

Өсімдіктер
Афтотрофт
ар

Фототрофтар Хемотрофтар

Бейорганикалық
қосылыстарды тотығу
Энергия көзі реакциялары кезінде
Күн жарығы бөлінген химиялық
энергияны пайдаланады

Жасыл Бактериялар
өсімдіктер
Автотрофты организмдер — көміртегін ауадағы көмір
қышқыл газынан сіңіреді. Сол ортадағы түрлі минерал
заттардың тотығуынан бөлінетін энергия автотрофты
организмдердің көміртегін сіңіруіне көмектеседі. Сондықтан бұл
құбылысты фотосинтезге керісінше, хемосинтез деп атайды.
Автотрофты микроорганизмдерге С. Н. Виноградский ашқан
нитрификациялаушы бактериялар, темір бактериялары, күкірт
бактериялары жатады.

Гетеретрофты организмдерге — көміртегін дайын
органикалық қосылыстардан алатын микроорганизмдер
жатады. Бұларға шіріту бактериялары, әр түрлі ашу процесін
қоздырушылар және ауру туғызушы микробтар жатады.
Сонымен қатар олар зат алмасу процесінде түзілетін көмір
қышқылын да пайдалана алады, сөйтіп, бұл
микроорганизмдердің табиғаттағы елі қалдықтарды
ыдыратудағы ролі үлкен.
Тынысалу кезеңдері

Кезеңдер Орнығуы Химиялық айналуы Энергетикалық нәтиже
атауы қайда
өтеді
1.Дайындық Асқорыту Тағамдық заттардың АТФ – 0 молекула.
жүйесі мономерлерге (глюкоза, Е (энергия) тек қана жылу
аминқышқылдар, глицерин түрінде
және май қышқылдары)
ыдырауы
2.Оттексіз Жасуша Глюкозаның пирожүзім АТФ – 2 молекула
(гликолиз) цитоплаз- және сүт қышқылына дейін
масы ыдырауы
3. Оттекті Митохон- Пирожүзім және сүт АТФ – 36 молекула. Жылу
дриялар қышқылының көмірқышқыл түрінде Е
газы мен суға ыдырауы
Органикалық қосылыстар Ыдырау процесіндегі не түзіледі?

Нәруыздар
Майлар
Көмірсулар

1. Зат алмасу деген не?
2. Зат алмасу қандай процестен тұрады?
3. Зат алмасу сатылары?
4. Тірі организмдер энергияны қайдан алады, энергия көздері?
5. Анаболизм деген не?
6. Катаболизм деген не?
7. Афтотрофтар, гетеротрофтар деген не?
8. Афтотрофтар нешеге бөлінеді?
9. Жасушадағы энергия алмасу кезеңдері?
10.Гликолиздің бастапқы өнімі?
11.Дайындық кезеңінде қандай өзгерістер жүреді?
12.Оттексіз ыдырау кезінде не түзіледі?
13.36 АТФ молекуласы гликолиздың қай сатысында түзіледі?
14.Гликолиз гректің қандай сөзінен шыққан?
15.Оттекті ыдырау кезінде қанша энергия түзіледі?
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР
https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1
%82_%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D1%81
%D1%83
Адам және жануарлар физиологиясы
Авторлар: Қамматов, Қ. Қ.
Биология: Жалпы білім беретін мектептің, 9-
сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы,
өңделген/ М. Гильманов, А. Соловьева, Л.
Әбшенова. — Алматы: Атамұра, 2009.

Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін
мектептің қоғамдык-гуманитарлық
бағытындағы 11-сыныбына арналған
окулық. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ

Ұқсас жұмыстар

Зат пен қуат алмасу

Зат алмасу

Заттар және энергия алмасу

Жасушасының құрылымы мен метаболизмінде жануарлар

Ағзадағы қуат алмасу

Жасуша қызметі мен құрылысы

Май қышқылдарының алмасуы

Энергия алмасу кезеңдері

Клетканың химиялық құрамы

Көмірсулардың катаболизмі

Пәндер