Сандық массивтерді сұрыптау тақырыбы бойынша сабақтарға арналған әдістемеліктер

Презентация қосу

«Ө.А.Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті»
АҚ
«Жаратылыстану» кафедрасы
5В011100 – «Информатика» мамандығы

ДИПЛОМДЫҚ
ЖҰМЫС
Тaқырыбы: «Сандық массивтерді сұрыптау тақырыбы
бойынша сабақтарға арналған әдістемеліктер»

Орындaғaн: инф-17-1т.ст. Мирполат М.
Ғылыми жетекшісі: ф.-м.ғ.д., профессор К
Дипломдық жұмыстың
құрылымы:
Кіріспе

І СҰРЫПТАУ АЛГОРИТМДЕРІ

ІІ САНДЫҚ МАССИВТЕРДІ
СҰРЫПТАУ

Қорытынды

Пайдаланылған
әдебиеттер
Қазіргі таңда заманымыздың цифрланған дәуірге
қадам басқан кезеңінде көптеген мамандардың
функционалдық міндеттерін сәтті орындауы көбінесе
дербес компьютерлерді, байланыс құралдарын,
қолданбалы бағдарламалардың кәсіби пакеттерін және
әртүрлі зияткерлік ақпараттық технологияларды
шебер қолдануымен анықталады.
Осылайша, жаңа ақпараттық технологиялар біздің
заманымызда өте өзекті және кейінгі даму мен
жетілдіруге көп көңіл бөлуді қажет етеді. Сонымен
қатар, бағдарламалаудың да маңызы зор, ол
информатиканың іргелі бөлімдерінің бірі болып
табылады, сондықтан қазіргі таңда оған өте қатты
көңіл бөлінуде.
Дипломдық жұмыс теориялық және практикалық бөлімнен
тұрады. Теориялық бөлімде сұрыптау алгоритмдері жайлы толық
ақпарат беріліп, практикалық бөлімде нақты есептерге
қолданыстары келтіріліп, бағдарламалау тілінде бағдарламалары,
олардың электронды есептегіш машинада орындалу нәтижесі,
сандық массивтер үшін тестілеуден өткені толығымен
көрсетілген. Соңында өз бетінше орындауға арнайы тапсырмалар
келтірілген.
СҰРЫПТАУ АЛГОРИТМДЕРІ

Сұрыптау (ағылш. sorting-жіктеу, ретке келтіру) – таңдалған өлшемге байланысты бір нәрсенің бірізді орналасуы немесе топтарға бөлінуі,
«анықталған рет» бойынша элементтерді орналастыру процессі.

Сұрыптау әдістерінің классификациясын қарастыратын болсақ, ол
сызықты құрылымдардағы сұрыптау және сызықты емес
құрылымдардағы сұрыптау болып екіге бөлінеді.
Сұрыптау әдістері

Сызықты құрылымдардағы Сызықты емес құрылымдардағы
сұрыптау сұрыптау

Турнирлі
Қою Таңдау Айырбастау
Пирамидалы
Қарапайым Стандартты
Қарапайым Шелл-әдісі
Бинарлы Хоар -әдісі
Сұрыптау – бұл белгілі бір тәртіп қатынасына сәйкес: алфавит
бойынша, өрістің сандық мәнінің өсуіне не кемуіне және т.б. кестенің
жазбаларын немесе нақты жағдайда -массив элементтерін ретке келтіру.
Сұрыптау, біріншіден, массив элементтерін қажетті ретпен қарауға,
өңдеуге мүмкіндік береді, екіншіден, массив элементтерін жылдам
(екілік) іздеуге мүмкіндік береді.
Ол үшін жоғарыда байқағанымыздай, алгоритм қолданамыз.
Алгоритм түсінігі

Тарихи жағынан «алгоритм» термині ІХ ғасырда өмір сүрген шығыс математигі
Мухаммед ибн Муса әл-Хорезми тегінен шыққан. Алғашында ол «алгорифм» деп
аталды. Келе келе өзгеріске ұшырады –алгоритм.
Ол алғаш негізгі төрт арифметикалық амалдың ережесін құрастырған. Басында
осы ережелер алгоритмдер деп аталып, кейіннен термин ары қарай дамуын ең
алдымен математикада жалғастырды – алгоритм деп қандай-да бір бастапқы
мәліметтер класына бірдей орындалатын есептеулер тәсілі атала бастады.
Алгоритмнің қатаң анықтамасын құрудың теориялық қырларында тарихи жағынан негізгі үш бағыт бөлініпшықты.
Бірінші бағыт аргументтердің бүтін санды мәндеріне тәуелді сандық функциялардың мәндерін есептеуге мүмкіндік
беретін алгоритмдерді қарастырумен байланысты – мұндай функциялар есептелінетін функциялар атауына ие болды .
Екінші бағыт машиналық математикамен байланысты.
Алгоритм орындаушысы – алгоритмде көрсетілген әрекеттер тізімін орындауға қабілетті субъект
немесе құрылғы. Әрбір орындаушыға әрекеттерді орындауға нұсқау – арнайы тілдер арқылы
беріледі.
Дискретті информацияны өңдеудегі қарапайым бір белгіні екіншісімен ауыстыру
болып табылады. Бірақ қарапайым әрекеттер тізімін орындайтын абстрактілі және
шынайы құрылғы жасауға болады. Орындаушыға арналған мұндай алгоритм құру
барысында интегралданған командалар тізбегін көрсету жеткілікті, ал оларды шын
қарапайым командалар тізбегіне түрлендіруді орындаушы өзі атқарады. Мұндай
алгоритмдеудің «көпсатылылығы» компьютерді басқару барысында көп
қолданылады.
Массив түсінігі

Бағдарламалау кезінде көбінесе бір объектімен емес, элементтер тобымен жұмыс істеу керек. Мысалы, музыканы
ойнату бағдарламасында өз кезегін күткен әндердің тізімін жасау қажет болуы мүмкін. Тізімдегі әр ән үшін бөлек
айнымалы жасау қиын болар еді. Барлық Song нысандарын бір топқа ұйымдастырып, олармен бір топ ретінде
жұмыс істеген жөн.
Массив-бірнеше нысандарды топтастыруға арналған контейнер
ретінде қызмет ететін нысан.
Массив – бұл элементтерге тікелей қол жетімді біртекті, реттелген
құрылымдалған деректер түрі. Массив элементтері жалпы атпен
біріктіріліп, компьютерде жадтың белгілі бір соңғы аймағын алады.
Массивтің кез-келген элементіне массивтің атын және массивтегі
элементтің индексін көрсету арқылы жүгінуге болады.
Массив элементтерінің индекстерінің саны массивтің өлшемін анықтайды.
Екі индексі бар массивтер екі өлшемді деп аталады. Мұндай массивтерді кесте
түрінде ұсынуға болады, онда жол нөмірі бірінші индекске, ал жолдағы ұяшық
нөмірі (баған нөмірі) екінші индекске сәйкес келеді.
Көбінесе бір өлшемді массивтер мен екі өлшемді массивтер қолданылады.
Массивті жариялау үшін (бұл массив элементтерінің мәндері
сақталатын жадты бөлу үшін қажет), МАССИВ кілт сөзін қолдана
отырып, оның аты мен өлшемін көрсету керек.
Мысал:
массив М [4,5]
Бұл мысалда екі өлшемді M массиві жарияланады, оны әр жолдағы 5
ұяшықтан тұратын 4 жолдан тұратын кесте түрінде ұсынуға болады.
Егер массивтің әр элементіне оның бір реттік нөмірі ғана бекітілген болса,
онда мұндай массив сызықтық деп аталады. Жалпы, массив элементтерінің
индекстерінің саны массивтің өлшемін анықтайды. Осы негізде массивтер бір
өлшемді (сызықты), екі өлшемді, үш өлшемді және т. б.
Мысал: 2, 4, 6, жұп натурал сандардың сандық реттілігі ..., N-сызықтық
массив, оның элементтерін А[1]=2, А[2]=4, А[3]=6, деп белгілеуге болады ..., А
[К]=2 * (к+1), мұндағы К — элемент нөмірі, а 2, 4, 6,..., N-мәндер. Индекс
(элементтің реттік нөмірі) массив атауынан кейін квадрат жақшаға жазылады.
Мысалы, A[7] — а массивінің жетінші элементі; D[6] — D массивінің алтыншы
элементі.
Қорытынды
Осы дипломдық жұмыстың практикалық бөлігінде сандық массивтерді сұрыптау
алгоритмдеріне Паскаль тілінде бағдарламалар құрылды.
Паскаль тілінің негізінде кез келген басқа тілдерде де сұрыптау алгоритмін
бағдарламалауға болады.
Өз іс-әрекетін алгоритмдеу мүмкіндігі әрқашан адам қызметінің кез-келген
саласындағы мамандардың артықшылығы болды.
Қазіргі заманғы бағдарламалық өнімдер бағдарламалау тілдері мен бағдарламалық
құралдарды қолдануды білдіреді.
Бағдарламалаудың жекелеген мәселелері, атап айтқанда, мәліметтерді сұрыптаудың
қолданыстағы алгоритмдері мен жаңа неғұрлым тиімді алгоритмдерді құру қазіргі
заманғы ақпараттық технологияларды дамытуда маңызды рөл атқарады.

Ұқсас жұмыстар

Массивтерді сұрыптау!

ЖЫЛДАМ СҰРЫПТАУ АЛГОРИТМІ

Массивтерді сұраптау әдістері

Бір өлшемді массивтерді сұрыптау

Массив ұғымына жалпы түсініктеме

Сандық білім контенттері

Табиғи бірігу арқылы сұрыптау

Бір өлшемді массивтер

Қашықтықтан оқыту технологиялары туралы түсінік

Windows-тағы электронды кестелер

Пәндер