Сараптамалық жүйелердің жіктеуі

Презентация қосу

Жасанды интеллект:
Тақырыбы: Сарапшы жүйелерді құру
технологиясы

Дайындаған: Инф-17-1 тобының студенті Канатбекова А.А
Қабылдаған: Кульсеитова Л.К
Жасанды интеллект әдістерінің кең тәжірибелік мәлімі
«Сараптамалық жүйе» деп аталатын ерекше бағдарлама жасауымен
өмірге келді. Осындай бағдарламалар өткен ғасырдың 60 жылдары
бірінші пайда болып, белгілі бір заттық саласы үшін жасанды «ақыл-
ойды» жасауға арналған болатын. Мысалы, MYCIN бағдарламасы
гематология саласында «дәрігер» ретінде ойланған, CASNET – көз
аурулар саласында; ELIZA бағдарламасы «психолог» рөлін атқаруға
арналған болатын және т.б.
Сараптамалық жүйе (СЖ) – бұл тар мамандандырылған
бағдарламалық кешен. Ол не өте тез стандартты шешімдерді
(көбінесе, техникалық объектілерді басқару үшін) қабылдауға, не
пайдаланушымен сұхбат негізінде, кейбір шешімнің таңдауына
көмектесуге мүмкіндік береді (пайдаланушы ұсынатың
варианттарға баға беру жолымен және өзінің шешу варианттарын
ұсынуы мен оларды түзету.
Сараптамалық жүйенің көмегімен қолданбалы есептің шешуі
бұл әрқашан мақсатқа бейімділік итеративті процесс, себебі оның
белгілі бір көзқарасына сәйкес ең жақсы шешімді табу мақсаты
бар. Егер сараптамалық жүйені қолданбай (басқа бағдарламалық
құралдар арқылы) шешімді табатын болсақ, онда бұл бір реттік
есеп болып табылады.

Сараптамалық жүйемен «сараптамалық емес» жүйелерінің
арасындағы негізгі айырмашылығы – біріншісі әрбір
итерациясында заттық салада жаңа алгоритм пайдаланады, бұл
алдағы қадамның алгоритмның параметрлерімен ғана емес,
құрылымымен де ерекшеленеді. Яғни қойылған мақсатқа жету
кезінде мақсат және оның параметрлері де өзгеру мүмкін.
Сараптамалық жүйенің басқа бағдарламалардан басты
құрылымдық айырмашылығы – бұл білімдер қорының бар
болуы және оқып үйрену мен өзін үйрету қабілетінде. Оның
нақты түрі таңдалған ұсыну моделіне қатты тәуелді, бірақ
жалпы түрде оған әрқашан фактілі және алгоритмды бөліктер
кіреді.
Мысалы: Жүйеде жазулар бар болсын

Қайрат
Майраның әкесі
Болат Төкеннің
Майра Болаттың немересі
шешесі

Сіз жазуды енгізуге тырысасыз
Қайрат Майраның
Қайрат Майраның әкесі
әкесі
Жүйе 2 тереңдікте қайшылықты Майра Болаттың
Майра Болат табады, өйткені бар болған мәлімет шешесі
Амановтың шешесі бойынша «Болат Қайраттың
немересі»! Болат Қайраттың
Болат Қасенов немересі
Төкеннің немересі

Егер олар әртүрлі Жүйе дәлдеуді қажет етеді: «бұл сол
болса, онда жүйе Болат па». немесе
қорын өзгертеді: қателікті
түзетеді
Сараптамалық жүйелердің
жіктеуі

Сараптамалық жүйелерді әртүрлі негізі бойынша топтастыруға
болады: пайдалынатын білімдер ұсыну моделінің типы бойынша,
қолдану саласы, міндеті, тиімділік көрсеткіштері бойынша және
басқа. өзінің қорытындыларын дәйекті дәлдеуге мүмкіндік беретін
модель тереңдік деп аталады.
Тереңдік білімдерге: абстракциялар, бейнелер, аналогиялар
жатады. Оларда заттық сала құрылымының ұғынуы, жеке
ұғымдардың міндеті мен өзара байланысы, белгілі заңдар және
теориялық негіздер ұсынылады.
Шалағай (сыртқы) білімдер көбінесе, зерттеу объектінің
сыртқы шығуына жатады. Олар кейбір (көбінесе, өте
ықтималды) жорамалдарды жасауға мүмкіндік береді. Шалағай
білімдерге негізделген қорытындылар, тереңдік білімдер
көмегімен алынған қорытындылар сияқты, берікті және бағалы
болу мүмкін, бірақ олар дәйекті емес.

Шалағай білімдер, әдетте, заттық салалар ұғымдарының
арасындағы эмпириялық ассоцияларға және себепті салдар
қатынастарға тиеді. Көп жағдайда жасанды интеллектің моделі
шалағай болып туады, сосын өзінің «пайдалығын»
дәлелдегеннен кейін математикалық негіздемесін,
интерпретация әдісін және модель жұмысының нәтижелер
түсіндірмесін алады.
Сараптамалық жүйенің жіктеу варианттары
Сараптамалық жүйелердің көбінде, қазір шалағай білімдер
пайдалынады. Тереңдік ұсыныстардың енгізуі үлкен қуатты БҚ
жасауға мүмкіндік береді, өйткені тереңдік білімдер қатты
шалағай білімдерге қарағанда икемділеу және адаптивті келеді.
Классикалық мысал – медицина, мұнда тәжірибелі
дәрігерлердің тереңдік білімдері бір аурудың әртүрлі емдеу
әдістерің тудыруға мүмкіндік ашады (аурудың жағдайына, оның
жасына, дәрінің бар болуына және т.б. байланысты). Ал жас
немесе тәжірибесі төмен дәрігер шалағай моделі бойынша
жұмыс істейді: «Егер жөтел – онда жөтелден таблетка ішу керек,
егер ангина – онда эритромицин ішу керек» және т.с.с.
Сараптамалық жүйелердің жасауының
қазіргі күйі мұндай:

ДИАГНОСТИКА ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ЖОБАЛАУ
ЕСЕПТЕРІ

МОНИТОРИНГ ОҚЫТУ СТАТИКАЛЫҚ

ДИНАМИКАЛЫҚ АВТОНОМДЫ ГИБРИДТЫ
ТАНЫМАЛ ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ЖҮЙЕЛЕР
Жасау орыны Атауы Міндеті Жұмыс істеу Ерекшеліктері
принципі
Стэнфорд DENDRAL Химиялық Ережелер Қазіргі түрі GENOA
университеті, 1965- құрылымдарды тану деп аталады
1983
Стэнфорд MYCIN Қан ауруларды Өнімдер ережелері LISP тілі
университеті, 1972- емдеуде кеңес беру (500-дей). Дұрыс
1980 диагнозы - 70%

Стэнфорд CENTAUR Тыныс бұзуын талдау Гибридты модель: Фреймды және өнімді
университеті, 1977- өнімдер ережелері әдістемелерді
1980 және фреймдер салыстыру үшін
жасалынған. Екі
бөліктен тұрады

Стэнфорд MOLGEN Молекулярлы Фреймды модель Ең күрделі жүйелердің
университеті, 1975- биологияда зерттеу біреуі
1984
Корпорация DEC, XCON Компьютердің кескін Бірнеше мыңдаған Қазір де
1985 үйлесімін таңдауға ережелер. Тура пайдаланылады,
көмектеседі қорытынды өйткені компьютердің
бөлшектер саны өте
көп
Рэдиан корпорейшн, WILLARD Ауа райын болжау Өнімдік модель Ауа райы туралы көп
АҚШ жылғы мәліметтерге
негізделген ережелер
ТАНЫМАЛ ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ЖҮЙЕЛЕР

Intelligent Applications AMETHYST Айналмалы Өнімдік модель Дірілдеу
Ltd. бөлшектері бар ақаулықтарын датчиктармен
машиналардың диагностикалау интерфейс

Compaq. SMART Тәжірибелі емес Өнеге моделіне Жағдайларды
клиенттердің телефон негізделген (өнегелер) жүйеге
арқылы сұрақтарына келтіру арнайы
жауап беруге жүйесі бар
көмектеседі

Португалия, CONTROL OF Автоматты хабар беру Өнімдік модель + Нақты уақыт жүйесі.
гидроэлектрстанция PLANT (Alarm жүйеден ақпаратты арнайы
system) талдайды (100 астам математикалық
әртүрлі қауіп- модель
қатерлер)

GTE Labs inc. COMPASS Телефон Өнімдік модель + Телефон
жабдықтарында өнеге станциясының
ақаулықтарды жабдықтарына
анықтау қосылған
Сараптамалық
жүйенің жасау
кезеңдері

Талаптарды Жобалау
талдау Заттық саланы
талдау

Бағдарламала Оқыту Эталонмен
у және салыстыру
жүйеге СЖ қолдау
келтіру
Қорытынды
Жасанды интеллект әдістерінің кең тәжірибелік мәлімі
«Сараптамалық жүйе» деп аталатын ерекше бағдарлама жасауымен
өмірге келді. Сараптамалық жүйенің қазіргі түсінуі – бұл тар
мамандандырылған бағдарламалық кешен. Ол не өте тез стандартты
шешімдерді (көбінесе, техникалық объектілерді басқару үшін)
қабылдауға, не пайдаланушымен сұхбат негізінде, кейбір шешімнің
таңдауына көмектесуге мүмкіндік береді.

Сараптау басқа бағдарламалық құралдардан басты
айырмашылығы – бұл білімдер қорының бар болуы, оның ішінде
білімдер кейбір білімдерді ұсыну тілде (БҰТ) жазулар жиынтығы
түрінде сақталынады. БҰТ мамандарға (сараптамалық жүйені
әзірлеуші) түсінікті нысанда білімдер қорын оңай өзгертуге және
толықтыруға мүмкіндік береді.
Бақылау сұрақтары

1.Сараптамалық жүйе дегеніміз...
2.Сараптамалық жүйелердің жасауының қазіргі күйі
қандай?
3. Сараптамалық жүйенің жасау кезеңдерін атаңыз
4. Сараптамалық жүйенің басқа бағдарламалық
құралдардан басты айырмашылығы қандай?
5. СЖ-ге мысал келтірініз

Ұқсас жұмыстар

Зияткерлік ақпараттық жүйе

САРАПТАМАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ӘЗІРЛЕУ

Бейсызықты автоматты басқару жүйелері

Автоматтандырылған ақпараттық

Мәселенің шешімі

Эксперттік жүйелердің даму мұрағаты мен технологиясы

Интеллектуалды ақпараттық жүйелер

Эксперттік жүйенің сипаттамасы. Білімді көрсету. Жанұялық қатынастарды көрсетудің семантикасы және синтаксисі

Интеллектуалды ақпараттық жүйелерді құру негіздері

Автоматтандырылған ақпараттық жүйе

Пәндер