Кадет партиясы ұлт автономиясына қарсы

Саяси партиялар: большевиктер, кадеттер, эсерлер, Алаш, Үш Жүз, Шуро-и Исламия, Шуро-и-Улемия.

Дайындаған: Темірхан Арыстан

Орман Шаруашылығы 1 курс

Большевиктер

Большевиктер, бұл термин «орыс көпшілігінің мүшесі» дегенді білдіреді, олар Ленин бастаған Ресей социал-демократиялық жұмысшылар партиясының (ПОСДР) радикалды фракциясы болды. Бұл саяси топ 20 ғасырдың басында Ресейдегі патшалық режимді тоқтатқысы келген бірнеше марксистік ұжымды біріктірді. 1903 жылы өткен ПОСДР-дің екінші съезі кезінде партия меньшевиктер, неғұрлым социал-демократиялық бағытты қолдаушылар мен большевиктер арасында бөлінді, олар патша режимін қарулы күрес арқылы тоқтатуды және пролетариат диктатурасын имплантациялауды жақтады. Уақыт өте келе екі фракция арасындағы айырмашылықтар өсті. Ол кезде Ресей орыс-жапон соғысында (1904-1905) жеңіліске ұшырап, ауыр экономикалық және әлеуметтік дағдарысты бастан өткеріп жатты. 1905 жылғы революциялық әрекет сәтсіз болғанымен, елде большевиктер күшейе түсті. 1912 жылы меньшевиктер тек большевиктердің қолында қалған партия қатарынан шығарылды. 1917 жылғы ақпан төңкерісі патшаны биліктен қуды және Ресейге меньшевиктер қолдаған либералды сипаттағы уақытша үкімет берілді. Сол жылдың қазан айында жаңа революция Кеңес Одағын құрған Лениннің большевиктерін билікке әкелді.

1898 жылы Макстың идеяларын ұстанған әр түрлі топтар Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясын құрды. Бес жылдан кейін оның екінші съезі өтті, онда екі түрлі сектор пайда болды: большевиктер мен меньшевиктер. Меньшевиктердің Ресей патшалық режимін қалай құлатып, социализмді имплантациялау туралы біршама байсалды ойлары болған. Ленин бастаған большевиктер радикалды тезистерді көбірек ұстады. Алдымен большевиктер социализмге қарай ілгерілеудің жалғыз жолы революция және кейінірек пролетариат диктатурасын орнату деп тұжырымдады.

Кеңес Одағының негізін қалаған большевиктер идеологиясының негізгі идеялары:

- Сол идеологияның негізі Карл Маркстің коммунистік ұсыныстары болды. Алайда түпнұсқа марксизм Англия немесе Германия сияқты индустриалды дамыған елдерге арналған, ал Ресей бұл шарттарға сәйкес келмеді. Бұл шындыққа бейімделу Маркс ұсынған идеялар мен кейінірек большевиктер көсемі Ленин тұжырымдаған идеялар арасындағы кейбір айырмашылықтарды түсіндіреді.

Олар Ресейде болған самодержавиені және елде әлі бар феодалдық жүйені жоюға тырысты. Осылайша, жоғары помещиктер табы жойылып, олардың жерлері шаруалар арасында бөлінетін болды.

Оның елді басқару жоспары жұмысшы табының билікке келуінің алғашқы қадамы ретінде пролетариат диктатурасы деп аталатын режимді құру болды.

Ленин атымен танымал Владимир Ильич Ульянов Ресей социал-демократиялық еңбек партиясының құрамында большевиктік сектордың жетекшісі болды, оның негізін ол патша режиміне қарсылығына байланысты Сібірде айдауда жүрген кезде бара алмады.

1917 жылғы Қазан төңкерісінің салтанат құрғанынан кейін Ленин Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының басты жетекшісі болды. Оның марксистік ойға қосқан үлесі ленинизм деп аталады.

Ресейде 1905-1917 жылдары жұмыс істеген конституциялық-демократиялық партия. Бұл партия құрамында 1906 жылдары Ә. Бөкейханов болған. Мақсаты: Бөлінбес, біртұтас Ресей және контитуциялық саясатын қолдау Ә. Бөкейханов:«Мен Кадет партиясынан неге шықтым?» мақаласында «Кадет партиясы ұлт автономиясына қарсы. Біз Алаш ұранды жұрт жиылып, ұлт автономиясын тікпек болдық» дей келеді де Кадет партиясының жолы ұлттық мемлекет жолымен қиыспайтынын айтып: «Мен сонан соң қазаққа Алаш партиясын ашуға тырыстым. Мұны мен июльдегі Жалпықазақ съезінде айтқан едім» деген болатын

Кадет партиясы-1917 жылы ақпан революциясына кейін құрылды. Құрамында буржуазия мен помещиктер. Семей қаласында “Свободная речь” газетін шығарды. Қазақстанның солтүстік облыстарында әрекет етті. Бөлінбес біртұтас Ресейді, конституциялық монархияның қоныстардыру саясатын жақтаған партия.

Эссерлер партиясы-1917 ж. көктемінде құрылды. Құрамында социал-революционерлер болды. ”Жер-бүкіл халықтың меншігі”, ”жер өңдейтіндерге берілсін”- деген мақсатта құрылған.

Алаш партиясы 1917 - 1920 жылдар аралығында өмір сүрді. 1917 жылы Орынборда өткен бірінші жалпықазақ съезінде құрылды. Мақсаты:Қазақ халқын отарлық езгіден азат ету. Автономиялық ұлттық мемлекет құру. Алаш партиясы өкімет билігі жлындағы күресте большевиктерге оппазиция болды.

Төрағасы - Әлихан Бөкейханов.

Мүшелері: Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Мұхаметжан Тынышбайұлы, Жақып Ақбаев, Бақытжан Қаратаев сияқты дүлдүлдер еді.

«Үш жүз» партиясы - Қазақстанда 1917 жылы қазан-қараша айларында дүниеге келген ұлттық-саяси ұйым. Басшысы:Көлбай Төгісов. Негізін салушы:Мұқан Əйтпенов Құрылған жылы:қараша 1917. Таралған жылы:наурыз 1919. Штаб-пәтері:Омбы. Мақсаты:Большевиктік бағытты ұстанды. Жұмысы:Алғашында социал - ревалюцияшылдар партиясымен одақтасты. Большевиктерге алашордашыларға қпрсы күресінде одақтас болды. 1918 жылы мамыр маусым айларында Колчакта Сібір үкіметі құрылды. Осыдан бастап Үш жүз партиясы басшыларына қарсы «ақ террор» басталды. Көп ұзамай: К. Төгісов, М. Әйтпенов секілді партия басшылары Колчак жендеттері қолынан азаптап өлтірілді.