ҚЫТАЙ ИМПЕРАТОРЫНЫҢ САРАЙЫ

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті
Бүкіләлем тарихы және халықаралық қатынастар кафедрасы

“Азия және Африка елдерінің жаңа және қазіргі
заман тарихы” пәні бойынша
мультимедиялық презентация
(профильдік пән)
Сабақ түрі: дәріс

Қарағанды 2021

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігі
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті

Тақырып 1. XҮIІ ғ. ІІ жарт. – ХХ бас. Цин империясы
әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы

Сабақ түрі: дәріс

Қарағанды 2021
ЖОСПАР:
1. Цин империясының құрылуы және оның дамуы.
2. Қытайдағы апиын соғыстары және олардың салдары.
3. Тайпиндер көтерілісі (1856-1864 жж.)
4. ХІХ ғ. екінші жартысындағы Қытай
ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Батурина Л.Л., Сердхан А. Азия және Африка
елдерінің жаңа және қазіргі заман тарихы:
лекциялар курсы: Оқу құралы / Жауап.ред.А.Қ.
Қапышев.-Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2008.-
349 б.

ЦИН ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУ ТАРИХЫ
1644 жылы Қытайда жүрген шаруалар соғысының нәтижесінде Мин империясы
құлады. Солтүстіктен маньчжурлар Қытайды басып алып, Цин империясының
негізін қалады.

Цин империясы кезінде жерді
екі категорияға бөлу
сақталды:
мемлекеттік жерлер және жеке
меншік жерлер.
Мемлекеттік жерге император
сарайы мен маньчжур
ақсүйектерінің меншіктегі
жерлері кірді. Олардың
қатарына «жеті ту» әскерінің
қолбасшыларының жерлері,
әскери қоныс жерлері, діни
ғибадатханалар тұрған
жерлер, мектептерге тиісті
жерлер кірді. Сонымен бірге
орманды жерлер, таулар,
жайылымдық алқаптар да
мемлекеттік меншік болып
табылды.

ҚЫТАЙ ИМПЕРАТОРЫНЫҢ САРАЙЫ

Цин империясының
императорлар сарайының бірі.
Жабық қала.

Цин империясы
кезіндегі
экономиканың дамуы
Тяньцзиньдегі
Цин билігі тұсында тауар өндірісі фарфор үйі ҚХР
өсті, ішкі рынок кеңейді, қолөнер құрылғаннан кейін
дамыды, мануфактураның өсуі банкге
байқалды. айналдырды
Нанкин, Ханчжоу, Сучжоу және
басқа да ірі қалалар да
императорлық мануфактуралар
жұмыс істеп, жібек, атлас, парча
тәрізді маталар өндірді.
Цзянси, Фуцзянь, Чжэцзян
провинцияларында ірі
мануфактуралдардың фарфор
өндіру көлемі ұлғайды.

ФАРФОР ЫДЫСТАРДЫҢ ҮЛГІЛЕРІ

ҚЫТАЙДАҒЫ АПИЫН СОҒЫСТАРЫ
Ағылшындық Ост-Инд
компаниясы ағылшын үкіметінен
апиын саудасы үшін монополиялық
құқық алып, Қытайға да апиын
әкеліп, сауда жасай бастады. Сауда
күміс ақшамен төленді. 1800-1833
жж.аралығында Қытайға
әкелінетін апиынның көлемі 20 есе
өсті.
Қытайдың бірқатар көреген үстем
тап өкілдері апиын саудасына
қарсылық білдірді. Ағылшын
көпестері қалыптасқан жағдайға
наразылық білдіріп, өздерінің
үкіметіне жолдаған петициясында
апиын саудасын толық ремилендіру
және шетел саудасы үшін жергілікті
порттарды ашуды талап етіп, Қытайға
қатысты шара қолдануды ұсынды.
1839-1842 жж. І апиын соғысы жүрді.

І АПИЫН СОҒЫСЫНЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ
1. 29 тамыз 1842 ж. Нанкинде «Достық, бейбітшілік, сауда және
шығынды өтеу» туралы келісімге қол қойылды;
Қытай ағылшын саудасы үшін бес портты ашты (Сямынь (Аэмынь
немесе Амой), Фучжоу, Нинбо, Шанхай, Гуачжоу);
Қытай императоры Сянган (Гонконг) аралын Ұлыбритания
патшайымына берді;
Ағылшын тауарларына кедендік жеңілдіктер берілді;
1843 ж. Англия Қытайды қосымша шартқа қол қойғызды (Қытайдағы
ағылшын азаматтарына экстерриториялық құқық берді);
1844 ж. тең құқықсыз америка-қытай келісіміне қол қойылды, бұл
келісім Нанкин келісімінің шетелдіктерге ұсынылған
артықшылықтарын кеңейте түсті;
Тең құқсыз келісімдер Франциямен, Бельгиямен, Швециямен және
Норвегиямен жасалды;
Қытай жартылай отар елге айнала бастады.

11
ОТАРЛАУ САЯСАТЫНА ҚАРСЫ ХАЛЫҚ
КҮРЕСІ
1843 жылы Қытайдың оңтүстігінде Хун Сю-цюань бастаған топ шаруаларды
күреске шақырды. Ол үшін Хун Сю-цюань кейбір тұстарын христиан
миссионерлерінен алған ілімін жариялады. Халықты күреске шақырып, үш діни
гимн-манифест құрастырды:
«Әлемді құтқарудың шындық жолы туралы Гимн»;
«Әлемді оятудың шындық жолы туралы ілім»;
«Әлемді танудың шындық жолы туралы ілім».
Хун Сю-цюань ілімінің басты идеясы теңдік болып саналды. Көне әдеби
ескерткіштерден алынған қытай қауымын үлгі ретінде көрсетті.
Хун Сю-цюань «ауқаттылар мен кедейлер қиыншылық кезеңде өзара бір-біріне
көмек көрсететін; түнде есігі жабылмайтын; жолда жоғалған затты ешкім
алмайтын; еркектер мен әйелдер бір-бірін ұятқа қалдырмайтын» жоғары
моральдық негіздегі «Ұлы тыныштық әлемін» құруды армандады. Бұл идеялар
Хун Сю-цюаньның құрған «Құдайға табыну қоғамының» үгіт-нәсихаты негізіне
алынды.
Сол кездегі жағдай бұл идеяның жетістікке жетуіне қолайлы әсер етті.
Шаруалардың стихиялық қозғалысы кеңейді.

ТАЙПИНДЕР КӨТЕРІЛІСІ
1850 жылы шілде айында Хун Сю-цюань Тайпин-Тянго – Ұлы
жарылқаушы деген мемлекет құрды. Осы жылы тайпиндер
оңтүстіктегі Гуанси провинциясынан басталған шаруалар
көтерілісіне шықты. 1853 жылы Нанкин қаласын басып алып,
өздерінің астанасын жариялады. Өз мемлекетінде тайпиндер
реформалар жүргізді.
Барлық Тайпиндер
адамдардың помещиктік жер
иелену мен
Тайпиндер теңдігін феодалдық қанауды
балаларды қамтамасыз ету Қалыңдық сатып толығымен жоюға
жолында ерлер алуды тоқтатты. тырысты. Олардың
оқытуға көп мен әйелдер Қыз балалардың құрған мемлекеті
көңіл бөліп, құқығы аяғын гипстейтін император мен
мектептер ашу, теңестірілді. варварлық князьдар басқарған
оқулықтар Әйелдерді дәстүрге тыйым монархия болды.
шығару ісін мемлекеттік салды Билік
басындағылар әр үш
қолға алды қызметтерге жыл сайын
тағайындай аттестациядан өтуі
бастады. қарастырылды.

Біртіндеп тайпиндердің түрлі топтары арасында
келіспеушіліктер пайда бола бастады. Тайпиндер арасында
Цин билігімен күресу үшін келген помещиктер мен
көпестер аз емес еді. Олардың феодалдық қатынастарды
жоюға ешқандай ниеті болмады.
1856 жылы Тайпиндердің басшылары арасындағы
келіспеушіліктен өзара талас-тартыстар басталды.
Армияда бөлініп - жарылу орын алды.
Көтерілісшілер арасындағы алауыздықты пайдаланып,
циндіктер шабуылға көшті. Екінші апиын соғысы (1856-
1860) өртін тұтандырған Англия мен Францияның
қолдауына сүйене отырып, цин әскерлері тайпиндердің
негізгі күшін талқандап, Нанкинді басып алды.
Жеңімпаздар ұйымдастырған қорқынышты, қанды
қырғын кезінде 100 мыңнан астам қала қорғаушылары
қаза тапты. Хун Сю-цюань өзін өзі өлтірді. Сөйтіп, 1864
жылы Тайпин мемлекеті өмір сүруін тоқтатты.
ІІ АПИЫН СОҒЫСЫНЫҢ (1856-1860)
ҚЫТАЙ ҮШІН САЛДАРЫ
1. Цин үкіметінің Батыстың капиталистік державаларына тәуелділігі күшейді. 1864-
1894 жж. аралығында капиталистік елдердің Қытаймен жасаған саудасы үш есеге өсті;
2. Шетелдіктер Қытайда кеме жасау компанияларын құрып,
теміржол тораптарын салудың алғашқы қадамдарын жасады,
шетел банктері өздерінің қызметтерін бастады;
3. 1865 жылы ағылшындық Гонконг-Шанхай банкі құрылуы экономикалық қанаудың
маңызды құралына айналады;
4. 1880-жж.бастап Қытайда теміржол салу қызу жүрілді. Шетелдік фирмалар мен
қытай капиталистерінің меншігіндегі өнеркәсіп орындарының саны өсті.
Жағалауларда ірі жаңа өнеркәсіп орталықтары бой көтерді. Олардың ішінде ең ірісі
Шанхай болды. Солтүстікте Тяньцзинь өсті. Ағылшындардың басып алған Сянган
(Гонконг) үлкен экономикалық маңызға ие болды;
5. ХІХ ғ. 70-80 жж. АҚШ және Еуропаның капиталистік державалары Қытайды
«ашуының» жемісін көре бастады. 90-жылдары олар Қытайда тікелей территориялық
жаулап алуға кірісті. Осы кезеңде Қытайға қарсы экспансия жүргізген отарлаушы
жыртқыштар қатарына Азияның жаңа капиталистік елі, әрі Қытайға жақын
орналасқан Жапония қосылды.

16
Франция
• 99 жылға Гуанчжоувань (Каньцзян) портын «жалға» алды
мен
• «жалға алу» келісіміне сәйкес деген желеумен Англия
Англия
Вэйхайвэй портын басып алды, сонымен қатар Гонконгқа
жақын жерлерден өзінің иеліктерін кеңейте түсті.
• Люйшунь (Порт-Артур), Даляньвань (Дальный) порттарын 25
жылға «жалға» алу әрі олардың маңындағы су және құрлық РЕСЕЙ
жолдары кеңістігін пайдалану туралы келісімге қол қойды.
Сонымен бірге Порт-Артурды Қытай шығыс теміржолымен
байланыстыратын торабын салуға құқық алды.
• 1898 жылы науырызда Циндао портын 99 жылға «жалға»
ГЕРМАНИЯ
беруге Қытайды мәжбүр етті. Сонымен қатар Шаньдун
провинциясында теміржол салу және оның тау кен
байлықтарын өндіруге құқық алды
ТЕРРИТОРИЯЛАРЫ
ОТАРШЫЛДАРДЫҢ БАСЫП АЛҒАН
«100 күн» реформасы және оның салдары
Кан Ю-вэй ерте қытай философиясын, тарихы мен
әдебиетін зерттеген ірі ғалым. Ол Батыстың
капиталистік елдері мен Жапонияның тарихы және
саяси теорияларына қызығушылық танытты,
сондай-ақ конфуцилік ілімді Батыстың
буржуазиялық идеяларымен ұштастыруға
тырысты. Өзінің еңбектерінде Кан Ю-вэй
патриотизм рухына шақырды. Ол Қытайды
шетелдіктердің езгісінен құтқаратын
реформалардың бағдарламасын ұсынды.
Кан Ю-вэй монархиялық биліктің жақтаушысы
ретінде реформаларды император жүзеге асыру
керек деп есептеді.
1898 ж. басында Гуансюй Кан Ю-вэйдің
бағдарламасымен танысып, оның жоспарларын
мақұлдады. 11 маусымда «Мемлекеттің жоспары
туралы» императордың жарлығы шығып, реформа
саясатын жариялады. Реформалардың жобаларын
Кан Ю-вэй, Лян Ци-чао, Тань Сы-тун т.б. саяси
билікке жақын жүрген, мүмкіндігі бар қайраткерлер
дайындады.
1898 жылы 1 маусым - 21 қыркүйек аралығында
Кан
КанЮ-вэй
Ю-вэй(1858-1927)
(1858-1927) Қытай тарихына «Реформаның жүз күні» деген
атпен енген 103 күннің ішінде реформашылар
Гуансюйдің қолдауымен өз жоспарларын іске
асыруға тырысты. 17
«100 күн» реформасы және оның салдары
реформашылардың саясаты Цыси маңына
топтасқан реакционерлердің тарапынан
қатты қарсылыққа ұшырады, көптеген
чиновниктер реформалар туралы император
жарлықтарын орындауға қарсы болды;
реформашылар өздерінің жағына
басында Юань Шикай тұрған «жаңа
армияның» офицерлерін тартып,
олардың көмегі арқылы Цыси тобының
билікті басып алу қаупін болдырмауға
тырысты;
Ол реформашылардың әлсіздігін
сезгендіктен олардың жоспарларын
орындамай 21 қыркүйекте Цыси сарай
төңкерісін іске асырды;
бірнеше көрнекті реформашылар өлім
жазасына кесілді, ал Кан Ю-вэй
Жапонияға қашып үлгерді;
Бір айдың ішінде реформалар жөніндегі
Юань Шикай (1859-1916) барлық жарлықтар Цыси үкіметі
тарапынан күшін жойды.

СУНЬ ЯТСЕН және
СИНЬХАЙ
РЕОЛЮЦИЯСЫ
Сунь Ятсен 1866 ж. 12 қарашада Сяншань
уездінің Цуйхэн деревнясында дүниеге келді.
Туған кезінде Вэнь деген атқа ие болды.
Кейін барлығы оны Сунь Вэнь деп атап
кеткен еді.
Бірнеше жыл бойы туған өлкесінің
мектебінде оқыды. Кейін, ағасымен бірге
Гавайге оқуға кетті. 1892 ж. Гонконгтың
медициналық институтын бітірді. 1894 ж.
“Қытай кайта өрлеу одағы” атты
антиманьчжурлық организациясын құрайды.
Сунь Ятсен бастаған көтеріліс сәтсіз
аяқталуының себебінен, ол шетелге қашады.
Ол революциялық көтеріліске арналған ақша
жинау үшін Еуропа, Канада, Америка елдерін
аралайды.
1911 ж. Қазанда болған революцияның
жеңуінен кейін Қытайға оралып, Қытай
Республикасының уақытша Президенті болып
жарияланады.
Синхай революциясы

Қорытынды
Сонымен, еуропалық интеграция мәселесі ХХ ғасырдың
ортасынан бастап зерттеліп келеді. Мәселемен алыс және
жақын шетел ғалымдары біршама жақсы зерттеген.
Осылардың қасына қазақстандық ғалымдар да қосылды.
Тақырыптың зерттелу деңгейімен қатар, оның деректік
базасы да үлкен екенін айту керек. Оған ең алдымен
Еуропалық Одақтың негізін қалаған шарттар, оларға
енгізілген толықтырулар мен қосымшалар және басқалары
жатады

Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Цин империясы қай кезде билікке келді?
2. Цин империясы Қытайды қанша уақыт биледі?
3. Тайпиндер көтерілісі қай жылдары жүрді және күрестің
мақсаты не болды?
4. Қытайда жүрген апиын соғыстары нені көздеді?
5. Қытай үшін апиын соғыстарының нәтижесі қандай?
6. Ихэтуаньдар көтерілісі қай кездері жүрді?
7. «100 күн» реформасын кім басқарды және ол немен
аяқталды?
8. ХІХ ғ. Қытай қандай мемлекеттердің жартылай отарына
айналды?
9. Синьхай революциясы қай кезде жүрді?
10. Сунь Ятсен, Юань Шикайлар жайлы не айтасыздар?
Тест тапсырмалары
Цин империясын құрды:
А) маньчжурлар
B) ұйғырлар
C) дүнгендер
D) монголдар
E) ойраттар

Сіздер тақырыпты меңгердіңіздер !!!

Ұқсас жұмыстар

Қытай Халық Республикасы жарияланғаннан бері елді

Суй әулеті

Ұлы Жібек жолының тарихи мен дамуы

Қазақтардың Жоңғариямен сауда байланысы

СОҒЫС СТРАТЕГИЯСЫ ЕЖЕЛГІ ҚЫТАЙ

Пекин және Қытай туралы қызықты деректер

Үндістандағы феодалдық құрылыс

Жібек жолымен араб

XVIII ғасырдағы сауданың дамуы

Индонезия туризмі

Пәндер