Стресс ұғымы

Орындаған : Смағұлов Мақсат

Тексерген:Абдиева Г

Мазасыз күй, стресс-

(ағылш. стресс) - қатты күйзелу, абыржу, мөлшерден тыс ширақтылық деген сияқты бірнеше мағынаны қамтитын жалпылама сөзбен айтылған адамның ерекше күйі.

Ғылымға ең алғаш осы ұғымды енгізген канадалық физиолог Ганс Селье. Оның анықтамасы бойынша, стресс - өте жағымсыз әсерлерге жауап ретінде туған организмнің қалыпсыз бейімделу әрекеттерінің жинағы. Адамның жеке ерекшеліктеріне, мінезіне, жоғарғы жүйке әрекетінің типтеріне орай стрестің бірнеше түрлері байқалады.

Стресс үш кезеңнен тұрады:

үрейлену - жағымсыз тітіркендіргіш әсер еткен сәтте туатын жауаптың алғашқы кезеңі. Таңырқау іспетті сезім пайда болады;

төзімділік - жағымсыз тітіркендіргіш әсеріне беріліп кетпей, оған төзу реакциясы туады. Бұл кезде гипоталамус-гипофиз жүйесінің ықпалымен бүйрек үсті безінің гормондарының мөлшері қанда тез мөлшерде көбейіп кетеді. Симпатикалық жүйке жүйесінің әсерімен жүректің соғу ырғағы жылдамданады, тыныс алу ырғағы да жиілене түседі. Бұлшық еттердің жиырылу қабілеті күшейеді;

әлсіреу - бейімделу қорының мүмкіндігі азайып, таусылады, сондықтан психологияда дезадаптация (бейімделудің нашарлап жойылуы) пайда болады.

Стресс ұғымын кім енгізді ?

Ғылымға ең алғаш енгізген ғалым - Ганс Селье

20-ғасырдың 30-жылдары енгізген

Стресс дегеніміз не ?

Стресс дегеніміз - ағзаның қиын жағдайға қайтаратын жауабы. Бұл кезде адамның миы бүкіл ағзаға өте көп мөлшерде гормон бөліп, нәтижесінде жүрек қатты соға бастайды, қан қысымы жоғарылайды, тыныс алу жиілейді, бұлшық еттер жиырылып қалады. Не болып жатқанын сіз өзіңіз толық сезінбей жатқанда-ақ, ағзаңыз қауіппен күресуге дайын тұрады. Стрестік жағдай аяқталған соң, ағзаңыз “дабыл қағатын” күйден қалыпты күйге түседі

ПАЙДАЛЫ ЖӘНЕ ЗИЯНДЫ СТРЕСС

Стресс - қиын немесе қауіпті жағдаймен күресуге көмектесетін табиғи реакция. Ол мида басталады. Пайдалы стресс сізге бірден әрекет етуге көмектеседі. Белгілі бір шамадағы стрестің арқасында сіз мақсаттарыңызға жете аласыз, емтихан тапсырғанда, жұмысқа тұру үшін сұхбатқа барғанда я спорттық жарысқа қатысқанда жақсы нәтиже көрсете аласыз.

Дегенмен ұзаққа созылған, шектен тыс, созылмалы стрестің зияны бар. Ағзаңыз қайта-қайта не толассыз “дабыл қағу” күйінде жүрсе, бұл тәндік және эмоциялық саулығыңызға кері әсерін тигізіп, ақыл-естің бұзылуына әкеп соғуы ықтимал. Мінез-құлқыңыз құбылып, адамдармен қарым-қатынасыңыз да өзгеруі мүмкін. Созылмалы стрестің кесірінен кейбірі ішімдікке я нашақорлыққа салынады, дәрі-дәрмекті мөлшерден тыс қабылдайды, темекі шегеді, мешкейлікке я басқа да зиянды әдеттерге салынады. Түбінде бұл депрессияға, қажып-тозуға я тіпті өз өміріне қол жұмсау жайлы ойларға әкеп соғуы мүмкін.

Стресстің ағзаға әсері

Жүйке жүйесіне

Сүйек және бұлшықет жүйесіне

Тыныс алу жүйесіне

Жүрек қан-тамыр жүйесіне

Эндокриндік жүйеге

Ас қорыту жүйесіне

Репродуктивті жүйеге

Жүйке жүйесіне әсері

Жүйке жүйесінің белгі беруімен ағзада адреналин мен кортизол гормондары бөліне бастайды. Бұдан жүрек соғысы жиілеп, қан қысымы көтеріледі, қандағы глюкоза мөлшері көбейеді. Бұлар сізге қауіпті жағдайда тез әрекет етуге көмектеседі. Ал шамадан тыс стресс мынаған әкеп соғуы мүмкін:

Ашуланшақтық

уайымшылдық

Депрессия

бас ауруы

ұйқының бұзылуы

Сүйек және бұлшық ет жүйесіне әсері

Жарақаттанудан қорғау үшін бұлшық ет жиырылып, қатая түседі. Ал шамадан тыс стресс мынаған әкеп соғуы мүмкін:

дененің ауырсынуы

бас ауруы

бұлшық еттің түйілуі

Тыныс алу жүйесі

Көбірек оттегін жұту үшін тынысыңыз жиілейді. Ал шамадан тыс стресс мынаған әкеп соғуы мүмкін:

адам қажетті мөлшерден артық я кем тыныс алады

ал бейімділігі барлар үрей ұстамасына ұшырайды

Жүрек-қантамыр жүйесі

Бүкіл денеге қанды жеткізу үшін жүрек қатты әрі жылдам соғады. Қанды ең қажетті жерге, мысалы бұлшық етке, айдау үшін қантамырлар я кеңейеді, я тарылады. Ал шамадан тыс стресс мынаған әкеп соғуы мүмкін:

қан қысымының көтерілуі

жүрек ұстамас

инсульт

Эндокриндік жүйе

Ағзамыздағы бездер адреналин мен кортизол гормондарын бөліп шығарады, ал олар бізге стреспен күресуге көмектеседі. Көбірек күш-қуатымыз болу үшін бауыр қандағы қант мөлшерін көбейтеді. Ал шамадан тыс стресс мынаған әкеп соғуы мүмкін:

қант диабеті

иммунитеттің әлсіреуі мен жиі науқастану

көңіл-күйдің құбылуы

артық салмақ қосу

Ас қорыту жүйесі

Ағзадағы ас қорыту процесі бұзылады. Ал шамадан тыс стресс мынаған әкеп соғуы мүмкін:

жүрек айну

құсу

іш өту

іш қату

Стресс белгілері

Тітіркендігіш көңіл-күй

Ұйқы жетіспеушілігі

Энергия жетіспеуі яғни әлсіздік

Тәбет өзгеруі және т. б

Тітіркендіргіш көңіл күй

Мүмкін, стресстің айқын симптомы жақсы көңіл-күйді ұзақ уақыт сақтаудың қиындығы болуы мүмкін. Бұған зардап шеккен адам көбінесе ашулануға, қайғыруға немесе ренжуге бейім; Сіздің болғандығыңыздан кез-келген кішкене ауытқу сіздің ашулануыңызды тудыруы мүмкін.

Өкінішке орай, адамның өзі бұлай болып жатқанын бірнеше рет түсіне алмайды. Алайда, айналаңыздағылар бір нәрсе өзгергенін керемет сезіне алады.