Сыбайлас жемқорлықтың белгілері

Презентация қосу

L/O/G/O

Тақырып: Мемлекеттік қызмет пен
мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы
сыбайлас жемқорлық және өзге де
қылмыстық құқық бұзушылықтар
Биебаева А.Ә., з.ғ.к., доцент
Жоспар:

Сыбайлас жемқорлық түсінігі

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы
заңнама
Сұрақтар
Сыбайлас жемқорлықтың арнайы
субъектілері

Сыбайлас жемқорлық қылмыстар
Нормативтік материал:
• «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-
қимыл туралы» 2015 жылғы 18
қарашадағы ҚР Заңы
• «Кейбір сыбайлас жемқорлық
қылмыстарды қарау практикасы
туралы» ҚР Жоғарғы Сотының 2015
жылғы 27 қарашадағы № 8
нормативтік қаулысы
Сыбайлас жемқорлық түсінігі

• СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ –
шенеуніктердің билікті
немесе лауазымдық
жағдайын жеке пайда алу
үшін теріс пайдалануы.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағдарламалық
құжаттар

Қазақстан Республикасындағы сыйбайлас
жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі 2011 -
Бағдарлама 2015 жылдарға
бағдарлама,
арналған
Қазақстан
салалық
Республикасы
Үкіметінің 2011 жылғы 31 наурыздағы №308
қаулысымен бекітілген (күшін жойған)

Қазақстан Республикасының 2015-2025
жылдарға арналған сыбайлас
жемқорлыққа қарсы стратегиясы,
Стратегия Қазақстан Республикасы Президентінің
2014 жылғы 26 желтоқсандағы №986
Жарлығымен бекітілген
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегия

Мемлекеттік
Мемлекеттікқызмет
қызмет Қоғамдық
Қоғамдықбақылау
бақылау
саласындағы
саласындағысыбайлас
сыбайлас институтын
институтыненгізу
енгізу
жемқорлыққа
жемқорлыққақарсы
қарсыіс-қимыл
іс-қимыл

Квазимемлекеттік
Квазимемлекеттік Соттар
Соттармен
менқұқық
құқыққорғау
қорғау
және
жәнежекеше
жекешесектордағы
сектордағы
сыбайлас Міндеттер: органдарында
органдарындасыбайлас
сыбайлас
сыбайласжемқорлыққа
жемқорлыққа жемқорлықтың
қарсы жемқорлықтыңалдын
алдыналу
алу
қарсыіс-қимыл
іс-қимыл

Сыбайлас
Сыбайласжемқорлыққа
жемқорлыққа
Сыбайлас
Сыбайласжемқорлыққа
жемқорлыққа қарсы
қарсыіс-қимыл
іс-қимылмәселелері
мәселелері
қарсы
қарсы мәдениеттіңдеңгейін
мәдениеттің деңгейін бойынша
бойыншахалықаралық
халықаралық
қалыптастыру
қалыптастыру ынтымақтастықты
ынтымақтастықтыдамыту
дамыту
Бүгінгі күнгі негізгі басымдық:
Сыбайлас жемқорлықтың
салдарларымен күреспей, оның
алғышарттарын жою
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл
туралы» Қазақстан Республикасының 2015
Заң жылғы 18 қарашадағы Заңы

«Қазақстан Республикасының
мемлекеттік қызметі туралы»
Заң Қазақстан Республикасының 2015 жылғы
23 қарашадағы Заңы

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі
туралы хабарлаған немесе сыбайлас
жемқорлыққа қарсы іс-қимылда өзге де жолмен
Қаулы жәрдемдесетін адамдарды көтермелеу
қағидалары, ҚР Үкіметінің 2015 жылғы 30
желтоқсандағы № 1131 қаулысымен бекітілген
Сыбайлас жемқорлық түсінігі
• СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ – жауапты мемлекеттік
лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттiк
функцияларды орындауға уәкілеттік берілген
адамдардың, мемлекеттік функцияларды
орындауға уәкілеттік берілген адамдарға
теңестiрiлген адамдардың, лауазымды
адамдардың өздерінің лауазымдық (қызметтік)
өкiлеттiктерін және соған байланысты
мүмкiндiктерiн жеке өзi немесе делдалдар
арқылы жеке өзіне не үшінші тұлғаларға мүлiктiк
(мүліктік емес) игiлiктер мен артықшылықтар алу
немесе табу мақсатында заңсыз пайдалануы, сол
сияқты игiлiктер мен артықшылықтарды беру
арқылы осы адамдарды параға сатып алу.
Сыбайлас жемқорлықтың белгілері:

Арнайы субъект

Қызмет өкілеттіктерін
заңсыз пайдалану
Игiлiктер мен
артықшылықтар алу
мақсаты
Сыбайлас жемқорлыққа
қарсы іс-қимыл –
• сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл
субъектілерінің өз өкілеттіктері шегіндегі
сыбайлас жемқорлықтың алдын алу, оның
ішінде қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы
мәдениетті қалыптастыру, сыбайлас
жемқорлық құқық бұзушылықтарды жасауға
ықпал ететін себептер мен жағдайларды
анықтау және жою жөніндегі, сондай-ақ
сыбайлас жемқорлық құқық
бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу
және тергеп-тексеру және олардың
салдарларын жою жөніндегі қызметі
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес
• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МЕМЛЕКЕТТІК
ҚЫЗМЕТ ІСТЕРІ ЖӘНЕ СЫБАЙЛАС
ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ АГЕНТТІГІНІҢ
СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ
ҰЛТТЫҚ БЮРОСЫ (СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА
ҚАРСЫ ҚЫЗМЕТ)

Агенттік төрағасы –
Қожамжаров Қайрат Пернешович
Сыбайлас жемқорлықтың қоғамдық
қауіптілігі

- мемлекеттік басқарудың
тиімділігін төмендетеді
- елдің инвестициялық
тартымдылығын
төмендетеді
- әлеуметтік-экономикалық
қарыштап дамуды
тежейді
Сыбайлас жемқорлықты түйсіну индексі
The Corruption Perceptions Index
• Қазақстанның әлемнің 168-180 елінің арасындағы
орны:

2012 жыл –
2011 жыл –
133-орын
120-орын

2014 жыл – 2015 жыл –
126-орын 123-орын
Сыбайлас жемқорлық
қылмыстардың тұйықталған тізімі
ҚР ҚК 3-баб. 29)-тармағында
бекітілген
МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ ПЕН МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ
МҮДДЕЛЕРІНЕ ҚАРСЫ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ҚЫЛМЫСТАР

• 361-бап. Лауазымдық өкiлеттiктерді теріс
пайдалану
• 362-бап. Билiктi немесе лауазымдық
өкiлеттiктерді асыра пайдалану
• 364-бап. Кәсіпкерлік қызметке заңсыз қатысу
• 365-бап. Заңды кәсіпкерлік қызметке кедергі
жасау
• 366-бап. Пара алу
• 367-бап. Пара беру
• 368-бап. Парақорлыққа делдал болу
• 369-бап. Қызметтiк жалғандық жасау
• 370-бап. Қызметтегi әрекетсiздiк
Сыбайлас жемқорлық
қылмыстардың арнайы субъектілері:

-Мемлекеттiк функцияларды орындауға
уәкiлеттiк берілген адам

-Мемлекеттік функцияларды орындауға
уәкілеттік берілген адамға теңестірілген
адам

- Лауазымды адам
- Жауапты мемлекеттік лауазым
атқаратын адам
Мемлекеттік функцияларды орындауға
уәкілеттік берілген адам – Қазақстан
Республикасының мемлекеттік қызмет
туралы заңнамасына сәйкес
мемлекеттік қызметші, мәслихат
депутаты
Мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік
берілген адамға теңестірілген адам

• 1) Жергілікті өзін-өзі басқару органдарына сайланған адам
• 2) Қазақстан Республикасының заңынд белгіленген
тәртіппен Қазақстан Республикасының Президенттігіне,
Қазақстан Республикасы Парламентінің немесе
мәслихаттардың депутаттығына, сондай-ақ жергілікті өзін-
өзі басқарудың сайланбалы органының мүшелігіне
кандидат ретінде тіркелген азамат
• 3) Жергілікті өзін-өзі басқару органында тұрақты немесе
уақытша жұмыс істейтін, еңбекақысы Қазақстан
Республикасының мемлекеттік бюджетінің қаражатынан
төленетін қызметші
• 4) Мемлекеттік ұйымда немесе жарғылық капиталындағы
мемлекеттің үлесі елу пайыздан асатын ұйымда, басқару
функцияларын орындайтын адам
• 5) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және оның
ведомстволарының қызметшілері
Лауазымды адам – тұрақты, уақытша немесе арнайы
өкiлеттiк бойынша билік өкiлi функцияларын жүзеге
асыратын не мемлекеттiк органдарда, жергiлiктi өзiн-
өзi басқару органдарында, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының Қарулы Күштерiнде, Қазақстан
Республикасының басқа да әскерлерi мен әскери
құралымдарында ұйымдастырушылық-өкiмдiк
немесе әкiмшiлiк-шаруашылық функцияларды
орындайтын адам
№
Лауазымды адамдардың санаттары
1 Билік өкілі – мемлекеттiк қызметте жүрген, қызмет бабымен
өзіне тәуелді емес адамдарға қатысты Қазақстан
Республикасының заңында белгіленген тәртіппен билік ету
өкілеттіктері берілген адам, оның ішінде құқық қорғау немесе
арнаулы мемлекеттік органның, әскери полиция органының
қызметкері, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге қатысатын
әскери қызметші
2 Ұйымдастырушылық-өкімдік функциялар – қызмет бабымен
бағынысты адамдардың орындауы үшін міндетті
бұйрықтарды және өкімдерді шығаруға, сондай-ақ
бағыныстыларға қатысты көтермелеу шараларын және
тәртіптік жазалар қолдануға Қазақстан Республикасының
заңында белгіленген тәртіппен берілген құқық
3 Әкімшілік-шаруашылық функциялар – ұйымның
балансындағы мүлікті басқаруға және оған билік етуге
Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен
берілген құқық
4 Аталған функцияларды арнайы өкiлеттiк бойынша атқаратын
адамдар
Арнайы субъект

• Жауапты мемлекеттiк лауазымды атқаратын адам
– мемлекет функцияларын және мемлекеттiк
органдардың өкiлеттiктерiн тiкелей атқару үшiн
Қазақстан Республикасының Конституциясында,
Қазақстан Республикасының конституциялық
және өзге де заңдарында белгiленген лауазымды
атқаратын адам, оның ішінде Парламент
депутаты, судья, сол сияқты Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк қызмет туралы
заңнамасына сәйкес мемлекеттiк саяси
лауазымды не «А» корпусының мемлекеттік
әкімшілік лауазымын атқаратын адам (ҚР ҚК 3-
баб. 16-тарм.)
Лауазымдық өкiлеттiктерді теріс пайдалану
(ҚР ҚК 361-бабы)
Элемент Белгі Мазмұны
Объект Негізгі Мемлекеттік аппараттың қалыпты қызметі
Объективтік Іс-әрекет Қызметтiк өкiлеттiктерді қызмет
жағы мүдделерiне қайшы пайдалану
Зардап Азаматтардың немесе ұйымдардың
құқықтары мен заңды мүдделерiне не
қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен
қорғалатын мүдделерiне елеулі зиян келтіру

Субъект Арнайы Мемлекеттiк функцияларды орындауға
уәкілетті адам не оған теңестірілген адам
Субъективтік Кінә Тікелей қасақаналық
жағы
Мақсат - өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар
үшін пайда мен артықшылықтар алу;
- басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян
келтiру
Билiктi немесе лауазымдық өкiлеттiктерді
асыра пайдалану (ҚР ҚК 362-баб. 4-бөл. 3-тарм)
Элемент Белгі Мазмұны
Объект Негізгі Мемлекеттік аппараттың қалыпты қызметі
Объективтік Іс-әрекет Өзiнiң құқықтары мен өкiлеттiктерінің
жағы шегінен анық шығатын әрекеттер жасау
Зардап Азаматтардың немесе ұйымдардың
құқықтары мен заңды мүдделерiне не
қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен
қорғалатын мүдделерiне елеулі зиян келтіру

Субъект Арнайы Мемлекеттiк функцияларды орындауға
уәкілетті адам не оған теңестірілген адам
Субъективтік Кінә Тікелей қасақаналық
жағы
Мақсат - өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар
үшін пайда мен артықшылықтар алу;
- басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян
келтiру
Пара алу (ҚР ҚК 361-бабы)
Элемент Белгі Мазмұны
Объект Негізгі Мемлекеттік аппараттың қалыпты
қызметі
Заты Пара, яғни ақша, бағалы қағаздар, өзге
мүлiк, мүлiкке құқық немесе мүлiктік
сипаттағы пайда
Объективтік Іс-әрекет Пара алу
жағы
Субъект Арнайы Мемлекеттiк функцияларды орындауға
уәкiлеттiк берілген адам не оған
теңестiрiлген адам немесе жауапты
мемлекеттік лауазымды атқаратын
адам не лауазымды адам, сол сияқты
шет мемлекеттің немесе халықаралық
ұйымның лауазымды адамы
Субъективтік Кінә Тікелей қасақаналық
жағы
Қылмыс заты
• Мүлiктік сипаттағы пайда:
• мүліктік сипаттағы қызметтерді заңсыз
көрсету, соның ішінде мүліктік
міндеттемелерден босату
• ақысы төленуге тиіс әртүрлі қызметтерді
(құрылыс, жөндеу жұмыстарын жүзеге асыру,
санаторлық немесе туристік жолдамалар, жол
жүру билеттері) ақысыз қабылдау не
жеңілдіктерді заңсыз пайдалану, жеңілдетілген
шартпен қарыздар немесе кредиттер беру және
т.б.
Пара алушының пайдасына
жасалатын әрекеттер (әрекетсіздік):
• Қызметтiк өкiлеттiктеріне кiретін
әрекеттерді (әрекетсіздік) жасау
• Лауазымдық жағдайына байланысты
осындай әрекеттерге (әрекетсiздiкке)
ықпал ету
• Жалпы қамқорлық немесе жол берушілік
• Қызметі бойынша жалпы қамқоршылық –
бағынышты адамды белгіленген тәртіпті
бұзып неғұрлым жоғары лауазымға
тағайындаудан, оны көтермелеу төлемдерін
төлеуге не марапаттауға және т.б.
ұсынылатын адамдардың тізіміне енгізуден
байқалуы мүмкін

• Жол берушілік – пара беруші жасаған
бұзушылықтар және т.б. анықталған жағдайда
бақылаушы органның лауазымды адамының
өзінің құзыретіне кіретін жауаптылық
шараларын қолданбауға келісуі
Шет мемлекеттің немесе халықаралық
ұйымның лауазымды адамы
Шет мемлекеттің лауазымды адамы – шет
мемлекеттің заң шығару, атқарушы, әкімшілік
немесе сот органында қандай да бір лауазымды
атқаратын, тағайындалатын немесе сайланатын
кез келген адам және шет мемлекеті үшін, соның
ішінде жария ведомство немесе кәсіпорын үшін
қандай да бір жария функцияны орындайтын кез
келген адам.
Халықаралық ұйымның
лауазымды адамы –
халықаралық азаматтық
қызметші не осындай ұйым
өзінің атынан әрекет жасауға
уәкілеттік берген кез келген
адам
Маңызды емес:
Параны қашан алғаны

Уағдаластықтың болып-
болмағаны
Пара алушының пайдасына әрекеттер жасап-
жасамағаны
Қылмыс болып табылмайды, егер:
• сыйлықтың құны екi айлық есептiк
көрсеткiштен аспаса
• мүлiкті, мүлiкке құқықты немесе өзге
де мүлiктiк пайданы бiрiншi рет алса
• бұрын жасалған заңды әрекеттерi
(әрекетсiздігі) үшiн алса
• алдын ала уағдаластық болмаса
Кейс
• Қарағанды қаласы ІІБ-ның жедел-
іздестіру қызметкерлері С. пен Т. мүліктік
қылмыстарды ашу жөніндегі
көрсеткіштерін жақсартып көрсету
мақсатымен 2012 жылдың 2
қыркүйегінде А. деген азаматты ҚР ҚК-
нің 188-бабының 1-бөлігі бойынша
заңсыз қылмыстық жауаптылыққа
тартып, қылмыстық-процестік заңнамада
көзделген тәртіппен ұстайды.
• С. пен Т.-ның әрекеттерін саралаңыз.
L/O/G/O

Назарларыңызға рахмет!
Білекті бірді жығар, білімді мыңды жығар.

Ұқсас жұмыстар

Сыбайлас жемқорлықтың зардаптары

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ МЕМЛЕКЕТ

Жемқорлық терминінің түсінігі және пайда болуы

Сыбайлас жемқорлық ұғымының жалпыға танымал

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы

Сыбайлас жемқорлықтың алдын - алу шаралары

Саяси себептер

Қазақстанның Transparency International сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексіндегі рейтингінің жақсаруына ықпал ету

Сыбайлас жемқорлық туралы ұғымдардың даму тарихы

Сыбайлас жемқорлықтың туындау себептері мен жағдайлары

Пәндер