Құқықтың дүниетанымдық мәселелері

Презентация қосу

Әлихан Бөкейхан Университеті

Тақырыбы: Қазіргі заманғы қоғамдағы дәстүрлі
құндылықтар және адамның өміріндегі өнердің
рөлі

Орындаған: Мырзаканов А. М
2 курс БТ-001 тобы
Жоспар:
1. Адам және оның еркіндігі (Б.Спиноза).
2. Құқықтың дүниетанымдық мәселелері.
3. Сөз және көзқарас еркіндігі.Эстетикалық
ілімдердің қалыптасу тарихыФилософия
және өнер.
4. Өнер – мәдениет феномені, оның
тұлғалық және әлеуметтік қызметтері
Адам және оның еркіндігі (Б.Спиноза).
Философия тарихында да еркіндік мәселесінің орын алуы сонау ерте
замандардан басталады. Дана ойдың иелері барша адамға ғана
қатысты ерекше қасиеттерді қарастыру барысында бұл мәселені де еш
тастамаған. Осы бір сөзді естігенде ең алдымен еркіндіктің саяси
маңызына бірден назар аударамыз. Еркіндік осы тұрғыда өте өзекті әрі
қажетті болып табылады. Саяси тұрғыдан алғанда ол еркін қоғам,
адамдарға лайықты өмір қамтамасыз ететін еркін әлем.Еркіндік
біреудің үстемдігінсіз және зорлықсыз өмір сүру мен еңбек ету,
мұнысыз ол өзін тұлға ретінде қабылдай алмайды. Еркіндік ұғымы бұл
тұрғыда тәуелсіздікпен жалғасып кетеді. Саяси еркіндікпен тығыз
байланыста болатын экономикалық тұрғыдағы еркіндіктің көрінісі бар.
Бұл дегеніміз, өз бетінше өндірісті дамытып, ешкімге материалдық
жағынан тәуелсіз болу арқылы өз саясаттарын іске асыру.
Еркіндік мәселесі Б.Спиноза (1632-1677) мұрасында кеңінен
қарастырылған. Ол Амстердамда еврей отбасында дүниеге келіп, әуелі
сауда-саттықпен айналысқанымен, кейінірек философияға біржола бет
бұрды. Оның ілімінде алғашқы кезде жаратылыстану мәселелері
көбірек болғанымен, ол бірте-бірте этикалық доктрина қалыптастыру,
адам мәселесін тереңдеп зерттеу ісіне басты назар аударды. Негізгі
еңбегі – «Этика».
Спиноза адам табиғаттың ажырамас бөлігі екеніне сенімді. Табиғатта
механикалық заңдар үстемдік құрса, адам қызметінде оған ойлау
қосылады. Спиноза адамгершілік принциптерінің табиғи сипатын
ерекше атап кәрсетеді. Бірақ оның философиясында құдай –
табиғаттың өзі. Ол субстанция, құдайы табиғатта кездейсоқ ештеңе
жоқ, адамдардың құдай деп жүргендері өздері түсінбеген табиғат.
Спиноза адамгершіліктік ережелердің құдайдан туындайтындығын
теріске шығарғанымен, оның философиясынан жеке эгоизм идеясын
кездестірмейміз.Ең бастысы Спиноза адамның еркіндігін, оның ақыл-
ойының еркіндігін жария етеді. Оның ойынша, адам адамгершілікті өз
бойында еркін қалыптастыруға қабілетті, қорқыту, үрей (мемлекет
және басқа адамдар тарапынан) арқылы адамгершікке тәрбиелеу
мүмкін емес, себебі оның табиғаты ізгілікті. Адам өмірінің мәнін
Спиноза бақытқа жету деп түсінді, осы бақытқа жету жолында оның
ақыл-ойы адамгершілік ережелерін ту-ындатады. Спиноза сезімді
парасаттан төмен қойып, адамгершілікті ақыл-оймен байланысты
қарастырады. Ақыл-ой белсенді, оның күші танымның дамуы
процесінде өсе түседі. Еркін ақыл-ойға ие адам еш қысымсыз басқа
адамдармен тамаша қарым-қатынас орната алады, яғни ақыл-ойдың
көмегімен рахатқа бөленеді. Осыдан Спинозаның мемлекет туралы
пікірі туындайды, ол мемлекеттің мақсаты – адамның еркіндігін
қамтамасыз ету деп тұжырымдайды.
Құқықтың дүниетанымдық мәселелері. Сөз
және көзқарас еркіндігі.
Адам еркіндігінің ажырамас бір бөлігі – ол сөз бостандығы. Сөз
бостандығы - «Ақпарат бостандығы» атты атау алған барынша жалпы
құқықтың құрамдас бөлігінен тұратын азаматтың саяси құқықтары мен
адамның негізгі жеке құқықтарының бірі. Өзінің пікірін (ойларын) жария
түрде (ауызша, бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалана отырып
жазбаша) білдіру мүмкіндігі түрінде көрінеді.Демократиялық елдердің
заңнамасы мен сот тәжірибесі, сөз бостандығын теріс пайдаланушылыққа
жол бермеу мақсатымен оны шектеудің жүйесін жасап шықты. Атап
айтқанда, әлемнің көптеген мемлекеттерінде сөз бостандығын заңды
билікті күштеп кетіруге, мемлекеттік құпияны жариялауға, қылмыс
жасауға арандатуға, ұлттық, нәсілдік, діни және басқа араздасуды тоқтату
үшін пайдалануға, басқа адамдарды қорлау және оларға жала жабу үшін
пайдалануға, қоғамдық мораль мен адамгершілікке қастандық жасау
құралы ретінде пайдалануға тыйым салады.
Құқықтың дүниетанымдық мәселелері. Сөз және көзқарас
еркіндігі.
Өнер – көркем мәдениеттің орталық буыны болып табылады және б.з.д 35-10
мың жыл кейінгі палеолит дәуірінде өз бастауын алады. Өнердің анықтамасы
философияда үш мағынада түсіндіріледі:
- көркем образдарда шындықты көрсететін қоғамдық сананың және адами
қызметтің спецификалық түрі;
- эстетикалық құндылықтарды игеруге және жасауға бағытталған адамның
тәжірибелік қызметі;
- жоғары шеберлік дәрежесі

Өнер ұғымын талдай отырып, өнер адамның көркем шығармашылығында
көрінетін ерекше қызметі ретінде әрекет ететінін, қоршаған ортаны, қоғамды
қабылдаудағы тұлғаның уайымымен және эмоцияларымен және өз мінезін
түсінумен байланысты екенін атап өту қажет. Өнер – өнер туындысын
жасаған адам бастан кешкен сезімді сезінуге қабілетті адамның
эмоционалдық қабылдауына бағытталған шындықты субъективті жаңғырту.
Өнердің маңызды құрамдас элементі – эстетикалық көрініс. Өнер, әдетте,
белгілі бір эстетикалық заңдар бойынша жасалған және танымдық,
эстетикалық және адамгершілік құндылықтарға ие авторлық шығармалар
түрінде өзін көрсетеді. Өнер адамның шығармашылық қызметінің түрі ретінде
оның дін, мораль, саясат, техника, бұқаралық ақпарат құралдары сияқты
басқа көріністерімен тығыз байланысты.
Өнер ұғымын адамзат ғасырлар бойы қарастырып келді. Антикалық
әлемде ол мейірімділік пен сұлулық бірлігін жүзеге асырған идеал ретінде
түсінілді. Орта ғасырларда ол тек діни сезімдерді қозғап, тәрбиелеуге
және сенімнің көзі мен құралы болуға шақырды. Қайта өрлеу дәуірінде
өнер ләззат ретінде, ал ағарту дәуірінде ақыл – ой өрнегі ретінде
түсінілді. XIX-XX ғасырларда, табиғи және нақты ғылымдардың дамуымен
бірнеше өнер теориялары пайда болды: суретшінің тұлғасымен
байланысты субъективті, және сыртқы, оған қатысты мән-жайларды
көрсететін объективті. Эстетика – көркем шығармашылықта, табиғатта
және өмірде әдемі көріністердің дүниетанымдық мәні мен формаларын
қарастыруға бағытталған ерекше әлеуметтік-мәдени феномен және
қоғамдық сананың түрі ретінде өнер туралы философиялық ілім. Қазіргі ол
эстетикалық және оның функциялары, эстетикалық іс-әрекет және
қабылдау заңдары, табиғатты және қоғамдық өмірді эстетикалық игеру
(тану және қайта құру) туралы философиялық білім болып табылады.
Қазіргі эстетиканың негізгі іргелі мәселесі – көркем сурет пен оның
объектісінің арақатынасы, шындықты көркемдік бейнелеу мәселесі. Бұл
проблематиканы зерттеу көркем шығармаларды және көркем
шығармашылық процесін талдауды болжайды, бірақ мұнымен
шектелмейді. Соңғы уақытта философия әдістері ғана емес, сонымен
қатар психология, кибернетика, семиотика және басқа да көптеген
ғылымдар мен теориялық қызмет салалары кеңінен қолданылады.
Эстетика терминін неміс философы А.Баумгартен 1750 жылы ғылыми
философиялық және тарихи-мәдени түсініктемесіне жорығына енгізді.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Нұрланова К.Ш. Дәстүрлі қазақ мәдениетінің
философиясы //Қазақ даласының ойшылдары (ХII-
ХIХ) 4-кітап. Алматы: филос. және саясат.
компьютерлік баспа орталығы, 2004. - 309 б.
2. Абай. Шығыс жинағы. Алматы, 1995.
3. Шаханова Н.Ж. Мир традиционной культуры казахов. -
Алматы: Қазақстан, 1998. - 184 б.
4. Философский словарь / ред. И.Т. Фролова. –
М.:Политиздат, 1980. – 444 с.
5. Баласағұн Ж. Құтты білік. Алматы, 1998.
6. Йошкин В.К. Несвобода и свобода в рациональном
осмыслении мира //Вопросы философии – 2006. – №8 –
С. 1357
Назарларыңызға
рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Экологиялық құқық туралы

Экологиялық заңдарды бұзғаны үшін құқықтық жауапкершілік

Экологиялық құқық бұзушылықтың түрлері

Экологиялық құқықтың ұғымы

ҚҰҚЫҚ ЖҮЙЕСІ

Ғылыми дүниетаным оқушының интеллектуалды дамуының негізі

СУБЪЕКТІЛЕРІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚ

Құқықтық тәрбие

ОЙЛАУ МӘДЕНИЕТІ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯ

Жер құқығы қатынастары

Пәндер