Іле өзені

Презентация қосу

Қазақстан мен
Қытай
республикасыны
ң арасындағы су
пайдалануға
байланысты
келісімдер

http://www.free-powerpoint-templates-design.com
Мазмұны
Кіріспе
1. Қазақстан мен Қытай арасындағы аса маңызды мәселе
2. Трансшекаралық өзендер суын пайдалану мен қорғау үрдісінің үш
кезеңі
3. Трансшекаралық өзендерге Қытайлық көзқарас
4. Траншекаралық өзендерге Қазақстандық көзқарас
5. Қазақстан мен Қытай арасындағы негізгі трансшекаралық өзендер
5.1. Ертіс өзені
5.2. Іле өзені
5.2.1. 1970-2013 жылдар аралығындағы Іле өзені бассейніндегі
ауыл шаруашылығы жерлерінің қолданылуы көлемі
6. Қытай мен Қазақстан арасындағы нақты қол қойылған келісімдер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Cу проблемасы әлеуметтік деңгейден әлемдік
саясаттың маңызды факторына айналды. Статистикаға
сүйенсек, жер бетінде 263 халықаралық өзен бар: 71-і –
Еуропада, 53 – Азияда, 39 – Солтүстік, Орталық
Америкада, 60 – Африка құрлығы және басқа аймақта.
Олардың 155-і екі, қалғаны үш немесе одан да көп
шекарадан өтеді. Мысалы, Еуропадағы – Дунай (10
мемлекет), Африкадағы – Нигер(9 мемлекет), Оңтүстік-
Шығыс Азиядағы – Меконг(6 мемлекет). Халықаралық
өзендер бассейнінде жер халқының 40 %-дан астамы өмір
сүруде. Сондықтан трансшекаралық өзендердің суын
пайдалану мен сапасын қорғау мемлекет экономикасы,
шаруашылығы, халықтың денсаулығымен тығыз
байланысты. Соңғы 50 жылда трансшекаралық өзендер мен
көлдерді пайдалану бойынша 1228 бастама көтеріліп, 150
келісімшарт бекітілді. Яғни, күрделі мәселені шешудің
жаңа жолдары қарастырылып, су ресурстары халықаралық
байланыстың тетігіне айналды.
Қазақстан мен Қытай
арасындағы шешуін
таппаған мәселе
Су – Қазақстан мен Қытай арасындағы толық шешіле қоймаған
аса маңызды мəселелердің бірі. Екі ел арасындағы тарихтан қалған
шекара мəселесі сияқты трансшекаралық өзендер де Кеңес
дəуірінен келе жатқан мəселе болып табылады. Аталмыш мəселе
алғаш 70-жылдардың аяғы мен 80-жылдардың басында басталған.
Ол кезде ҚХР-мен трансшекаралық өзендерді бірлесіп пайдалану
жəне қорғау мəселелерін реттейтін мемлекетаралық келісімді
дайындау туралы уағдаластыққа қол жеткізілген еді. Тараптар
көзқарастарының əртүрлігінен мəселені шешу ұзаққа созылып
кетті. Тəуелсіз жас Қазақстан үкіметі трансшекаралық өзендер
мəселесін ең негізгілердің қатарына қосты. 1992 жылы Қытай
тарапына аталмыш мəселеге сəйкес келісімнің қазақстандық
жобасы ұсынылған болатын.
1997 жылы Қытай Коммунистік Партиясының
Содан бұл мəселе бойынша алға Орталық Комитеті де айтылған ұсынысты
басушылық тез байқала қоймайды. қолдайды. ШҰАА үкіметінің бекіткен №635
Трансшекаралық өзендер мəселесін қайта жобасына сəйкес Қара Ертісті «бұру»
көтеруге себеп болған жайт – ҚХР-дың жұмысының нақты кестесі құрылған болатын
Шыңжаң Ұйғыр Автономиялы ауданы жəне ол жұмыстарды 1999 жылдың қазанына
басшыларының Қара Ертіс ағынының дейін жүзеге асыру қарастырылған .
белгілі бір бөлігін провинцияның
орталық аудандарындағы шөл далаға
аудару туралы шешімі Қазақстанда
белгілі болды.

Бірақ соңғы кездері Қытайдың батыс өлкесі,
атап айтсақ, Шыңжаң Ұйғыр Автономиялы
ауданында экономикалық даму жылдам қарқын
ала бастаған. Əсіресе өндірісті дамытуға үлкен
Қытайдың экономикалық дамуы оның көңіл бөлініп отыр. Міне, осындай елдің екі
əр бөлігінде əркелкі. Мысалы, жақ бөлігіндегі алшақтықты жою мақсатында
Қытайдың оңтүстікшығыс аймағының батыс аймақтың экономикалық дамуы негізгі
даму деңгейі мен халқының тұрмыс мəселелердің бірі болып отыр. Ал өнеркəсіпті
деңгейі жоғары, ал дамудың анағұрлым дамытуда, халықтың тұрмыс-тіршілігі үшін
төмен деңгейін Қытайдың батысынан судың қаншалықты қажет екенін айтпаса да
байқауға болады. түсінікті.
Қазақстан мен Қытай арасындағы трансшекаралық өзендер
суын пайдалану мен қорғау үрдісін 3 кезеңге бөліп қарастыруға
болады:

3 – кезең (2013 жылдан
1 – кезең (1992-2002 жж.) 2 – кезең (2003-2013 жж).
қазіргі уақытқа дейін).
Бұл кезең проблеманың алғаш Аталған кезеңде трансшекаралық өзендер
2013 жылы 6-8 қыркүйекте Қытай
көтерілуі және ықпалдастық тақырыбы ақпарат құралдарында белсенді
Төрағасы Си Цзиньпин Қазақстанға
қадамдарымен ерекшеленеді. Қазақстан- талқыланып, қос мемлекет нақты іс-қимылдарды
ресми сапарында қоғам
Қытай арасында ресми дипломатиялық қолға алды. 2002 жылы Қытай Коммунистік
алаңдаушылығын ескере отырып, өзара
байланыс орнаған соң, трансшекаралық партиясының хатшылығына Ху Цзиньтао келген
түсіністік негізінде трансшекаралық
өзендер мәртебесі тек 1996 жылы соң, құрылған Комиссияның отырыстары
суды пайдалану жөнінде келіссөздер
мемлекетаралық құқық деңгейінде басталды. Қосымша сарапшылық топтар іске
жүргізетінін айтты. Туындаған
қарастырыла бастады. 1999 жылы ҚР қосылды. 2003-2015 жылдары Қазақстан-Қытай
мәселелердің барлығын Комиссия
Президенті ҚХР Төрағасына жолдаған Бірлескен комиссиясының 13 отырысы өткізілді.
аясында шешіп отыратындығы,
хатында Іле мен Ертістің су қорларын 2009 жылы Комиссияның 6-отырысында Ху
трансшекаралық өзендердің достық пен
дұрыс қолданбау экологияға зардабын Цзиньтао Қазақстанға іссапармен келіп,
ынтымақтастық өзендеріне
тигізіп жатқанын мәлімдейді. ҚР трансшекаралық өзендер суын бөлісу мен қорғау
айналатынына сенім білдірді.
Президенті ахуалды реттеу үшін бірлескен бірыңғай техникалық ауқымнан
шара қабылдап, екіжақты келіссөз жалпымемлекеттік деңгейге көтерілді.
бастауды ұсынды.
Трансшекаралық өзендерге
Қытайлық көзқарас
Бірнеше мемлекеттен өтетін ірі өзендердің бастауы Қытай территориясында жатыр. Қытай
осы артықшылықты тиімді пайдаланады: 1998 жылы ҚХР ШҰАА басшылығы «Қара Ертіс -
Қарамай» каналының құрылысын бастап, Ертіс аңғарынан 450 миллион м3 су алып
отыратынын және бұл көрсеткішті 1,5 миллиард м3 жеткізетінін хабарлады. 2007 жылы
Іледен Балқашқа құйылатын су қоры жылына 12 млрд. м3 болса, қытайлықтар оны 10 млрд
м3 дейін қысқартуды жоспарлаған еді. Сонымен қоса, Іле өзені аңғарында 13 су қоймасы мен
59 гидроэнергетикалық құрылғыны іске асыруда. Қытай гидроэнергетикалық өндірісі 2011 ж.
1060 Гвт болса, 2020 ж. қарай 1500 Гвт-қа арттыру көзделген

«Батысты игеру» саясаты басталған соң, ішкі миграция есебінен Шыңжаң халқының
саны артты. 2008 жылдың соңында көрсеткіш 21,3 млн.-ға жетті. Кейбір дерекке сәйкес,
ШҰАА халқы 2030 жылға қарай – 33,5-40,6 млн.-ға барады. Яғни, Қара Ертіс пен Іленің
суы Шыңжаңдағы халық тұрмысына кеңінен қолданылады.

Мұндай қадамдар өзендердің төменгі ағысындағы
қазақстандық қоғамды алаңдатпай қойған жоқ. Ертістің
суы тартылған жағдайда Зайсан көліне залалы тиіп,
каналдар, Бұқтырма, Шүлбі су қоймалары деградацияға
ұшырап, Балқаш көлі Аралдың күйін кешу
ықтималдығы БАҚ-та жиі көтерілді. Себебі, Қазақстан
да Еуразия құрлығындағы су тапшылығын кешіп LOREM IPSUM DOLOR
отырған мемлекет. Республиканың жер бетіндегі су
SIT AMET,
қорының 40 %-ы көршілес мемлекеттерден келіп құяды.
Қазақстан су ресурстары жағынан көрші мемлекеттерге CU USU AGAM
тәуелді. INTEGRE IMPEDIT.
Соңғы жылдары белсенді Зайсан мен Балқаш көлдеріндегі су балансының бұзылуы;
айтылмағанымен, аталған
тақырып ақпарат құралдарында шеттен келетін өзен суындағы зиянды қалдықтың көбеюі;
жиі көтерілді. Шолу жасай
отырып, отандық БАҚ-та Ертіс климаттың тұрақсыздануы;
пен Іленің бөгелуі, оның елімізге
әкелетін салдары жиі көтерілетінін аймақтағы эпидемиологиялық жағдайдың ушығуы;
байқаймыз. Қоғам қозғайтын
сұрақ мынадай: жағалаудағы елді-мекеннің сусыз қалуы;

ауылшаруашылық түсімінің азаюы.

Алайда ҚХР ресми билігі мұндай алаңдаушылықты жоққа
шығарып, көрші мемлекеттердің мүддесі ескерілетінін айтып
келеді. Қытай СІМ Ван И ақпарат өкілдеріне: «Мен Қазақстан мен
Қытайдың сенімді әріптес екендігін тағы да бір мәрте атап өткім
келеді және Қытай трансшекаралық өзендер бойынша Қазақстан
мүддесіне зиян келетін еш қадамға бармайды» - деп мәлім еткен
болатын.

Траншекаралық өзендерге
Қазақстандық көзқарас
Қазақстан мен Қытай арасындағы негізгі
трансшекаралық өзендер
01
Ертіс Іле

02
Бұқтырма, Күршім Қаратал, Ақсу, Лепсі

03
Қас, Түрген, Талғар,
Үлбі, Оба, Шаған
Шарын

04
Қалжыр, Шар, Мұқыр Қаскелең, Күрті, Шілік,
Қорғас
Ертіс өзені
Ертіс - республикамыздағы ең үлкен өзен. Ұзындығы
- 4248 км, алабы-1600 мың шаршы метр. Оның
Қазақстандағы ұзындығы - 1700 км. Оның 97%-ы
Қазақстан мен Батыс Сібір территорияларында жатыр.
Ал 3%-ы Қытай Халық Республикасының
территориясында. Моңғол Алтайынан басталып,
Қазақстанның шығысынан өтеді де, Ресей аймағындағы
Обь өзеніне келіп құяды. Негізгі суды Алтай, Сауыр
тауының өзендерінен алады. Ертіс «иір өзен, иір су»
деген мағынаны білдіреді. Өзен суы күздің соңғы
айларынан көктемге дейін қатып жатады. Жылы кездерде
кеме қатынасына мүмкіншілік болады. Ертіс қалаларды,
өндірісті, кейбір егінді алқаптарды сумен қамтамасыз
етеді. Ертіс - Қарағанды каналы тартылған. Өзен
бойында Өскемен, Семей, Павлодар қалалары
орналасқан.
Қазақстанда Ертіске Қалжыр, Күршім,
Бұқтырма, Үлбі, Оба, Шар, Мұқыр,
Шаған, Қазақстаннан шығар жерде Есіл
мен Тобыл өзендері қосылады.

Қытай жеріндегі салалары: Қара
Ертіс, Бала Ертіс, Қу Ертіс, Қыран
Ертіс, Буыршын Ертіс, Қаба,
Алқабек, Білезік.

Қытайда ұзындығы 300 шақырым, ені 22 м, тереңдігі – 2 - 2, 5 м. болатын Қара
Ертіс - Қарамай каналы іске қосылған. Одан жылына Ертістің жылдық ағынынан 5 -
40 % су алу жоспарлануда. Бұл өзен жағалауының құруына, балықтардың, кеме
жүзуінің күрт азаюына, шамадан тыс ластанудың артуына әкеліп соқтыратыны
мәлім. Өзеннің Қазақстан жеріндегі жағдайы да мәз емес, өзен суы барынша
ластануда.
Шығыс Қазақстан аумағында өзеннің төменгі
ағысында Бұқтырма су қоймасы салынып, Зайсан
көлі оның бір бөлігі болып қалды. Одан әрі төменгі
ағысында Өскемен және Шүлбі су қоймалары
салынған. Қазір осы су қоймалары шетел
компанияларына берілген. Олар көктемдегі табиғи су
ағызу науқанын бұзғандықтан, Ертіс жағалауының
экожүйесіне құрып кету қаупі төніп отыр.

Өндіріс қалдықтары Ертіс өзенін ластайтын ауыр
металдар, қорғасын және улы заттар бөлуде. Су
объектілерінің жай - күйі көбінесе тарихи
ластанулармен байланысты, оларға су қорғау аймақтары
мен белдеулерінде орналасқан тау жыныстарының
үйінділері, тау - кен өндірісінің іске қосылмаған
объектілерінің қалдық жинау орындары
«Чекмарь», «Березовский», «Ақтау» т. б, жатады.
Сонымен қатар «Қазмырыш» корпорациясы, «Қазцинк»
т. б. өндіріс мекемелерінің қалдықтары құрайды. Соның
салдарынан қазіргі күні өзен суы ауыр металдармен
ластанып жатыр.
Іле өзені
Іле өзені - Балқаш көлі
Ірі салалары:Қас, Түрген, Талғар, Қаскелең, Күрті,
алабындағы өзен.
Шілік, Шарын, Үсек (Өсек), Қорғас. Балқаш ауданында
Ұзындығы-1439 км
өзеннен Шетбақанас, Ортабақанас, Нарынбақанас
Суалабының
атты ежелгі құрғақ арналары тарамданады
ауданы -140 мың км²

Қазақстанның Алматы
облысында және
Қытайдың Шыңжаң
Ұйғыр автономиялық
ауданы жерімен ағады.

Орталық Тянь-Шань (Тәңіртау) тауларынан бастау алатын Текес пен
Күнес және Қас өзендерінің қосылуынан пайда болып, Балқаш көліне
құяды.
Қазіргі таңда, Іле өзені бойындағы ауыл шаруашылығы жерлерінің
баcым көпшілігі Қытай территориясында орналасқан. Ауыл
шаруашылығы жерлерінің екінші үлкен аймағы Алматы мен Қапшағай су
қоймасы аралығында орналасқан. Ал, Іле өзені бойындағы табиғи
экожүйелер Қазақстан территориясында орналасқан. Соған байланысты,
Іле өзені суын пайдаланушы Қазақстан мен Қытай арасында ауыл
шаруашылығы мен табиғи экожүйелерді қолдану бойынша бәсекелестік
байқалады. Бәсекелестік климат ауысу мен өзен ағынының
жетіспеушілігін туғызатын мұздықтардың еруінен одан күшейуі мүмкін.
Қазірдің өзіндегі бәсекелестік Іле өзеніндегі суды шектен тыс пайдалану
туралы талқылауларға себеп болуда.

1998 жылдан 2001 жылға 2001 жылы екі үкімет Біріккен комиссия 2003
дейінгі аралықта арасында жылдан бері Іле өзені
Қазақстан мен Қытай екі трансшекаралық бойынындағы су сапасы
ел арасындағы өзендерді пайдалану және және табиғи апаттар
трансшекаралық өзендер қорғау туралы келісімге бойынша жыл сайынғы
бойынша кеңестер өткізіп қол жеткізілді. кездесулер өткізіп келді.
келді.

Алайда, Қазақстан мен Қытай арасындағы суды бөлу
мәселесі талқыланбады және қарастырылмады.
1970-2013 жылдар аралығындағы Іле өзені
бассейніндегі ауыл шаруашылығы жерлерінің
қолданылуы көлемі (га)

Мемлекет 1970 ж. 1990 ж. 2001 ж. 2013 ж.

Қазақстан 1,242,170 1,093,362 613,317 492,958

Қытай 572,294 630,928 808,551 940,276

Барлығы 1,814,464 1,724,290 1,421,868 1,433,234
Егер де Іле өзені бассейніндегі жылдық Қазірге дейінгі аралықтың өзінде Іле
орташа су ағысы ұзақ мерзімде 22,87 км3 өзенінің жоғары ағысы яғни Қытай
болатын болса, Балқаш көліндегі су бөлігіндегі судың қолданылу көлемі
қолдану деңгейі 5,7 км3 пен 8,5 км3 Your Picture Here артып келеді. Сонымен қатар, бұл
көлемінде болады. Іле өзенінің Іле өзенінің су өзеннің төменгі ағысындағы үлкен
Қазақстандағы бөлігіне судың жету ағысы төмендеген көлемдегі экожүйе суды қажет етеді.
тиімділігі төменірек.
кезде, Балқаш көлі
мен Іле
Соған орай, Іле өзенінің Қазақстан дельтасының Алайда, 2014 жылы Іле өзеніндегі ағыс
жағындағы каналдарды қалпына келтіру көлемі өз азаюын көрсетті. Ал өзеннің
және суландыру жүйесін тамшыландыру
қазіргі көлемі мен қазақстандық жағалаудағы экожүйе
әдісі арқылы модернизациялау – ауыл деңгейін сақтау бөлігі, әсіресе Іле дельтасы суды аз
шаруашылығындағы суды әледеқайда мақсатында қолданды. Бұл сәйкесінше, экожүйелер
тиімді пайдалануға әсер етеді. Қазақстан мен өнімділігінің төмендеуіне алып келді.

Қытайдағы суды
пайдалану деңгейін
Дегенмен де, Балқаш көліндегі судың азайтуға тура Іле өзенінің жоғары және төменгі
көлемі 1980 жылдан бері екі есе өсті. ағысының мәселесі бойынша, Іле
Алайда суды қолдану деңгейі жоғары келеді. өзенінің Қытайдағы бөлігіндегі ауыл
болғандықтан, су ағысы 1960 жылға шаруашылығы мақсатындағы судың көп
дейінгі деңгейге жетпеді. Оның себебі, қолданылуы өзеннің Қазақстандағы
Іле өзенінің бастауынан ағатын су бөлігінің суды аз пайдалануы негізінде
көлемінің өсуі. жүзеге асты.
Қытай мен Қазақстан арасындағы нақты қол қойылған
келісімдер
Қытай өз тарихында осы күнге дейін трансшекаралық су объектілері бар 18 елдің
ешқайсысымен су бөлу жөнінде бірде-бір халықаралық шарт жасасқан жоқ.

Ресей Федерациясы, Үндістан, Пәкістан, Ауғанстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Вьетнам,
Бангалдеш, Непал, Солтүстік Корея, Камбоджа сияқты елдердің бір де біреуімен
халықаралық келісімге отырмаған.

Екі ел арасындағы трансшекаралық өзендер тізіміне Ертіс өзені алқабынан алты өзен,
Іле өзені алқабынан үш өзен, барлық таулы жүйе өзендерінен сегіз өзен енгізіліп отыр.
Ондағы гидрологиялық бақылау орындары анықталды.

2001 жылғы 23-25 маусымда бірлескен эксперт тобы Ертіс-Қарамай каналының
сағасына жəне Ертіс өзеніндегі тоспаға тексеру жасады. Қытай жағының өз
аумағындағы су қоймаларын қарауға мүмкіндік беруі олардың бұл мəселені əділдікпен
шешуге ынталы екендігін дəлелдейді.
Қытай мен Қазақстан арасындағы трансшекаралық
өзендер бойынша маңызды жылдар
Трансшекаралық өзендерді Нәтижесінде, 2001 жылғы 12
Қытайдың трансшекаралық өзендер
пайдалану мәселесі қыркүйекте Астана қаласында
жөніндегі ұстанымы, ең алдымен,
бойынша ресми келіссөздер Қазақстан мен Қытай Үкіметтері
Шыңжаңды Орталық Азиядағы
алғаш рет 1998 жылы өтті. арасында трансшекаралық
өңірлік және сауда орталығына
Трансшекаралық өзендер өзендерді пайдалану мен қорғауға
айналдыру жоспарларымен
бойынша сарапшылардың қатысты ынтымақтастық мәселелері
байланысты, әрі қарай оның ықпалы
бірлескен жұмыс тобы бойынша келісімге қол қойылды.
Орта Шығысқа да таралады.
құрылды.
2000 ж. 2002
ж.

1998 2001
ж. 2000 жылғы 6 қарашада ж. Бұл келісім ҚР Үкіметінің 2002
Алматыда осы топтың
бірінші отырысы өтті, онда жылғы 10 қыркүйектегі № 989
23 трансшекаралық қаулысымен бекітілді. Осы
өзеннің алдын ала тізімі Келісімнің негізінде
келісілді, үш кезең трансшекаралық өзендерді
бойынша жұмыстардың пайдалану және қорғау жөніндегі
тізбесі әзірленді. қазақстан-қытай бірлескен
комиссиясы құрылды.
2001 жылдың қыркүйегінде Астанада қол қойылған трансшекаралық өзендерді қорғау жəне пайдалану саласындағы
ынтымақтастық туралы келісімнің 2-бабында трансшекаралық өзендерді пайдалану жəне қорғауда тараптар əділеттiк
пен ұтымдылық қағидаттарын ұстана отырып, шынайылық, тату көршілік пен достық тұрғысынан тығыз
ынтымақтасатындығы айтылған. Ал 5-бабында: «Тараптар ынтымақтастықты мынадай салаларда жүзеге асыра алады:

тараптар келiскен
су мөлшерi мен сапасын постылардағы
бақылау жəне өлшеу бақылаудың, өлшеудiң, гидрогеологиялық бақылау
постыларының орналасу талдау мен бағалаудың мен өлшеулердiң
жерлерiн келiсу жəне бiрыңғай əдістерiн зерттеу; мəлiметтерiне талдау
белгiлеу; жүргiзу жəне оларды
жиынтықтay;

су тасқындары, мұзданулар
қажет болған жағдайда,
жəне басқа да табиғи
трансшекаралық өзендер трансшекаралық өзендердi
апаттар əсерлерiнің алдын
сулылығының жəне суының пайдалану жəне қорғау
алу, немесе жеңілдету
сапасының келешектегi саласында бiрлескен
жөнінде мүмкiн болатын
өзгеру үрдістерін зерттеу; зерттеулер жүргiзу мен
бiрлескен зерттеулердi
тəжiрибе алмасу», делінген.
жүргiзу;
Əйтсе де қарама-қайшылықтар жоқ емес, егер
Қытай тарапы Ертістен 12 млрд текше метр су
ағады деп есептесе, Қазақстан жағы 9 млрд
текше метр құрайтынын айтады. Қытай тарапы
12-нің 1,5-н пайдаланам, оның ешқандай
зияны жоқ десе, біздікілер 9-дың 1,5-ын
пайдаланғанда Қазақстан экономикасы мен
экологиясына тигізер залалы зор болатынын
айтады.

Қазақстан мен Қытай арасындағы трансшекаралық
өзендерді қорғау жəне пайдалану саласындағы
ынтымақтастық туралы келісім трансшекаралық су
ресурстарын пайдалануда Қазақстан мүддесін ескеру
туралы қытай тарапының қандай да болмасын
міндеттерін қарастырмаған. Сондықтан бұл келісім екі
ел арасындағы трансшекаралық өзендер мəселесін
толық шешті деп айтуға болмайды. Əйтсе де екі LOREM IPSUM DOLOR
мемлекеттің мұндай келісімге қол қоюын аталмыш SIT AMET,
мəселені шешудегі тағы бір қадам ретінде ғана CU USU AGAM
бағалаған дұрыс. INTEGRE IMPEDIT.
Содан бері бұл Қазіргі таңда Қазақстан
қомиссияның 3 отырысы сарапшылары қытайлық
өткізіліп, жоспарлы түрде əріптестерімен
2005 жылы ҚР
Қазақстан жəне Қытай трансшекаралық өзендер
Ауылшаруашылығы
2004 жылы Қазақстан мен жерлерінде Ертіс пен Іле алқабындағы
министрлігі мен ҚХР Су
Қытай арасындағы өзендерінде салынған гидрологиялық жəне
шаруашылығы министрлігі
трансшекаралық өзендерге гидро жəне су гидрохимиялық
Трансшекаралық
қатысты мəселелерді шешу шаруашылығы кешендерін мəліметтермен өзара
өзендердегі табиғи
үшін оларды үнемді есепке алды, алмасу, өзендер
апаттар жөнінде
пайдалану жəне қорғау трансшекаралық өзендерге алқаптарында біріккен
тараптардың бір-біріне
туралы бірлескен комиссия қатысты гидрологиялық ғылыми-зерттеу
шұғыл түрде хабар беруі
құрылды. жəне гидрохимиялық жұмыстарын жүргізу жəне
туралы келісімге қол
мəліметтермен, судың олардағы судың сапасын
қойды.
сапасын анықтайтын бақылау жəне ластанудың
мемлекеттік стандарттар алдын алу мəселелерін
үлгілерімен алмасты. талқылауды жоспарлаған
2011 жылдың ақпан айындағы Елбасының Қытай Халық
Республикасына іс-сапары барысында бірқатар маңызды
Үкіметаралық келісімдерге қол қойылды. Ертіс, Іле жəне т.б.
трансшекаралық өзендер суының сапасына қатысты, Қорғас
тарнсшекаралық өзенінде бірлескен «Достық» су торабын салу
туралы Келісімге қол қойылуының маңызы ерекше болып
табылады.

Келісім екі мемлекеттің трансшекаралық өзендер суының
сапасын қамтамасыз етуін қарастырады жəне екі жақтың
суды қорғау, қадағалау, мониторинг жүргізу жұмыстарын
регламенттеуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар судың ластануы орын алған жағдайда оның
салдарын жою, екінші тарапқа ол туралы хабар беру
нормалары су сапасын қорғау келісіміне алғаш рет енгізіліп
отыр.

Жоғарыда аталған оқиғалардың ішінде ерекше маңызы бар
мəселе болып Қорғас өзенінде бірлескен «Достық» су
торабынның құрылысын салу болып табылады. Қазақстан
Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың
Қытай Халық Республикасына ресми сапары аясында осы
жаңа нысанның құрылысының мерзіміне жəне басқа да
мəселелері талқыланды
Бұл жұмысқа Қазақстанның Су ресурстары жөніндегі мемлекеттік
География және су комитетінің алғашқы төрағасы Нариман
қауіпсіздігі Қыпшақбаев, 2002-2009 жылдары Су ресурстары
институтының жоғары комитеті төрағасының орынбасары болған Әмірхан
білікті мамандары Кеншинов, 40 жылдың еңбек өтілі бар су маманы
тартылып отыр. Александр Калашников, география және су
Тартылған қауіпсіздігі институты директорының орынбасары
сарапшылардың ішінде Саят Әлімқұлов сияқты білікті мамандар бар.
Қазақ КСР-нің
бұрынғы Су
шаруашылығы
министрі,
Осы сарапшылардың жоғары
біліктілігі бізге айтарлықтай
нәтижелерге жетуге мүмкіндік
Бұл жұмысқа География және су берді. Нақты айтсақ,
қауіпсіздігі институтының жоғары білікті Трансшекаралық өзендер суын
мамандары тартылып отыр. Тартылған бөлу туралы келісім жобасы
сарапшылардың ішінде Қазақ КСР-нің мәтінінің 25 пайызы
бұрынғы Су шаруашылығы министрі, мақұлданды
Мемлекеттік шекараны шегендеу, трансшекаралық өзенді

Қорытынды
бірлесіп пайдалану ұзақ және көптеген кедергілермен орындалса да,
қазақстандық дипломатияның үлкен жетістігі. Өйткені, Индия,
Жапония, Оңтүстік Шығыс Азия елдері Қытаймен шекаралық және
трансшекаралық сулар проблемасында бір шешімге келе алмай
отыр. Қазақстан-Қытай ширек ғасырлық трансшекаралық
талқылауында Қытай тарапы уақытты тиімді пайдаланғаны белгілі.
Әрине, өзеннің жоғары ағысындағы мемлекет ретінде Қытай
артықшылықтарға ие, бірақ ол төменгі ағыстағы елдің құқығына
нұқсан келтірмеуі тиіс. Бұл ретте БҰҰ конвенциялары мен екіжақты
келісімдер басшылыққа алынады. Қорғас өзені жағасындағы
Халықаралық ынтымақтастық орталығы рухында екіжақты сауда
байланысы ары қарай дамуы қажет. Жібек жолының экономикалық
белдеуі Қытайда басталып, Қазақстан арқылы Еуропаға беттейді.
Экономикалық белдеуді бірлесіп құруда Қазақстан мен Қытайдың
ортақ қызығушылықтары мен мүмкіндіктері көп. Сондықтан қос
мемлекет трансшекаралық өзендерді айналып өте алмайды.
Экономиканың кілті болған су ресурстары – «Экономикалық
белдеудің» күретамыры. Қазақстан мен Қытайды жеңінен жалғап
жатқан Ертіс пен Іле достық пен ынтымақтастықтың өзені болуы
керек деп есептейміз.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Министр Е. Идрисов: Трансграничные реки должны стать мостами добрососедства и
дружбы // Казахстанская правда. – 1999. – 20 ноября.
2. Сыроежкин К.Л. Взаимоотношения Китая с государствами Центральной Азии //
Казахстан-Спектр. – 1999. – № 1 (11). –С.86.
3. Президент Н. Назарбаевтың Қытай Халық Республикасының Төрағасы Цзян
Цзэминьге Жолдауы (31.03.1999 ж.) //Дипломатия жаршысы. – 1999. – № 2. – 13 б.
4. Темирболат Бахытжан. Между Китаем и Казахстаном может начаться конфликт из-за
воды // Саясат. – – № 2. – С.98. 5 Розыбакиев Р. Куда текут реки // Деловая неделя. –
1999. – 29 октября.
5. Мүсіреп Ғ. Ертіс енді еркін ағатын болады // Егемен Қазақстан. – 2001. – 14 қыркүйек.
6. Гусева Л.Ю. Проблема использования водных ресурсов трансграничных рек в
казахстанско-китайских отношениях //
http://www.kіsі.kz/Parts/Confs/cnf3-/3Guseva.html.
7. Абдулпаттаев С. Қазақстан-Қытай қарым-қатынастары // Ақиқат. – 2004. – № 8. – 14 б.
8. Қожатаев Е., ҚР Сыртқы істер министрлігі Азия жəне Африка департаментінің
директоры. Қытай Халық Республикасымен өзара тиімді ынтымақтастықты нығайту
туралы бірер сөз // Егемен Қазақстан. – 2006. – 15 сəуір.
9. Сыроежкин К.Л. Казахстан – Китай: от приграничной торговли к стратегическому
партнерству. – Алматы: Казахстанский институт стратегических исследований при
Президенте РК, 2010. – кн. 1, С.
10. Қазақстан мен Қытай Үкіметтерінің басшылары трансшекаралық су қорларын бірлесіп
пайдалану мəселелерін талқылады // ҚазАқпарат. – 04.2008.
11. Қазақстан жəне Қытай. Екі өзен – Дипломатия картасы // http://www.cawater-info.net
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Тау мұздықтары

Жайық өзені

Республиканың барлық өзендері

Қ. Р-ның техногенезді даму проблемалары

Биік таулар: Алтай тауы Сауыр- Тарбағатай Тянь-Шань тауы Жоңғар Алатау Алтай тауы

Түргеш қағанаты (699756)

Қара топырақ

Өзендердің ластану ерекшеліктері

Орал тауларынан

ҚР-НЫҢ ТҰРАҚТЫ ДАМУҒА ҚАТЫСТЫ ӨЗЕКТІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Пәндер