Әлеуметтану объектісі мен пәні

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы білім жəне ғылым министрлігі
«Ғұмарбек Дəукеев атындағы Алматы энергетика жəне байланыс университеті»
коммерциялық емес АҚ

ОРЫНДАҒАН:БАЙБОСЫН Ж
ТОБЫ:РЭТК-20-6
ҚАБЫЛДАҒАН:АБДЫКАЛЫК АЙНУРА
ЖОСПАР

1. Әлеуметтану объектісі мен пәні.
2. Әлеуметтанулық білім ерекшеліктері мен әлеуметтану
әдістері.
3. Әлеуметтанудың гуманитарлык білімдер жүйесіндегі
орны.
Әлеуметтану объектісі мен пәні

Кез келген ғылымды зерделеу алдымен оның объектісін, пәнін, басқа ғылымдар
жүйесіндегі және қоғам өміріндегі орны мен рөлін айқындаудан
басталады.Әлеуметтану ғылымының осынау белгілерін ол жайындағы түсініктің
қазіргі кездегі пікірталасына және әлеуметтанушы мектепке тәуелділігіне назар
аудара отырып қарастырамыз.

“Әлеуметтану” термині екі сөзден құралған: латынның societas-қоғам және
гректің logos –сөз,түсінік, ілім дегенсөздерінен. Демек,этимологиялық тұрғыдан
алғанда әлеуметтану “қоғам туралы ғылым” немесе “қоғам туралы ілім” дегенді
білдіреді. Бірақ бұл біршама абстрактілі ой, өйткені адамзат қоғамы өзінің заңды
көріністерімен көптеген қоғамдық ғылымдардың пәні болып табылады.
Сондықтан да әлеуметтану пәнін қандайда бір басқа қоғамдық ғылым пәнінен
бөлек қарауға болмайды. Ол үшін ең алдымен әлеуметтанудың объектісі
менпәнінің ара жігін ажыратып алған жөн.

Ғылыми таным объектісіне зерттеу қызметі бағытталатынныңбәрі, оған
объективті шынайылық ретіндегі қарсы тұратын нәрсенің бәрі жатады. Нақты
ғылымның зерттеу объектісі туралы әңгіме болғанда объективті шынайылықтың
қандай да бір бөлігі тұтас зерттелмейді, сол ғылымның ерекшелігімен
анықталатын жағынан бастап зерттеледі. Объективті шынайылықтың нақты
бөлігінің басқа жақтары бұл жағдайда қосалқы нәрсе ретінде немесе берілген
объектінің міндетті шартты ретінде қарастырылады.
Объект дегеніміз белгілі бір немесе ерекше қасиеті бар объективті шынайылықтың
және бір бөлігі немесе элементтерінің жиынтығы. Және де объективті
шынайылықтың бір саласының өзі көптеген ғылымның зерттеу объектісі бола
алады. Мысалы, физикалық шынайылық- көптеген жарастылыстану және
техникалық ғылымдардың, ал әлеуметтік шынайылық –қоғамдық және
гуманитарлық ғылымдардың зерттеу объектісі. Қоғам адамдардың өзара әрекетінің
өнімі ретінде саналы, күрделі құбылыс және барлық қоғамдық ғылымдар үшін ортақ
зерттеу объектісі болып табылады. Алайда осы ғылымдардың әрқайсысының өзіндік
ерекшклкнген зерделеу объектісі бар. Сондықтан көптеген қоғамдық ғылымдардың
объектісі тұтас қоғам емес ,оның қандай да бір жағы немесе көрінісі. Экономика
ғылымдарының ерекшкленген объектісі-қоғамдық өмірдің материалдық игіліктерді
өндіру,бөлу, алмасу және тұтыну сияқты өзіне тән жақтары. Қоғам өмірінің
экономикалық саласынан едәуір өзгеше жағы – саяси биліктің ұйымдастырылуына,
қызмет етуіне және дамуына байланысты саясат саласы болып табылады. Және де
ол саяси ғылымдардың ерекшеленген объектісі болып табылады. Бірқатар
ғылымдар-мәдениеттану, әлеуметтік психология, педагогика және басқалар –
қоғамның рухани өмірін, рухани құндылықтарды өндіру және бөлу, адамдардың
рухани сұраныстарын қанағаттандыру жолдарын, нысандары мен әдістерін
зерделеуге арналған.
2. Әлеуметтанулық білім ерекшеліктері мен әлеуметтану әдістері

Әлеуметтану ғылымы да осындай. Оның құрылымы екі үлкен
жағдаймен түсіндіріледі:
Біріншіден, әлеуметтану әлеуметтік өмірді бейнелеу, түсіндіру,
ұғындыру білімдерін қалыптастырып, әлеуметтік зерттеу теориясын,
әдістемесін, әдісін, талдау тәсілін жасап, қоғамның даму мәселелерін
шешеді. Әлеуметтік өмір туралы әр түрлі деңгейде теориялық
қорытындылар жасалады.
Екіншіден, әлеуметтану қоғамдық және әлеуметтік құбылыстар мен
үдерістерді өзгерту, қайта құру үшін оларға жоспарлы, әрі тиімді
жолдар, құралдар арқылы ықпал етіп әлеуметтік мәселелерді талдап
зерттейді. Бұл әлеуметтанудың қолданбалы саласын құрайды.
Әлеуметтік білім –теория мен практиканың бірлігінде қалыптасады.
Теориялық зерттеулер әлеуметтік болмысты, өмір жалпы және
арнаулы бағыттардың деңгейінде түсіндіріп, оның дамуын және
қандай қызмет атқаратынын анықтайды. Оның одан әру даму
заңдарының бағытын, көрінісін белгілеп отырады. Ал, эмпирикалық
(яғни, практикалық, тәжірибелік) әлеуметтік зерттеулер- нақтылы
құбылыстар пен процестер туралы жаңа мағлұмат, хабарлар
статистикалық талдау, нақты әлеуметтік әдістерді (яғни, сауалнама,
сұрыптау, бақылау, құжаттарды талдау, сараптау, үлгілеу, тестілеу,
т.б.) қолдану арқылы іске асырылады. Ал, теориялық зерттеулер
абстрактілі философиялық әдістерді (яғни, талдау мен синтез,
логикалық пен тарихи, индукция және дедукция, абстратыліден
нақтылққа шығу, т.б.) арқылы іске асырылады.
Бұрынғы КСРО-да әлеумет тануды тарихи материализммен шатастырып келді. Бұл
дұрыс емес. Тарихи материализм- бұл әлеуметтік философия. Мысалы, XX ғасырдың
ортасында әлеуметтік стратификация (яғни, жіктелу), индустриялы қоғам,
конвергенция, жалпы әлеуметтік теориялардың арнаулы түрлерін тұжырымдады.
Әлеуметтанудың арнаулы теориялары әлеуметтанудың жеке қоғамдық және
гуманитарлық ғылымдармен тығыз байланыс, қатынастарының негізінде пайда
болды. Әлеуметтануда бұларды орта деңгейдегі теориялар деп атайды. Қазіргі
уақытта мұндай арнаулы орта деңгейдегі теориялардың саны 100-ден астам. Бұл
теориялардың негізін салушылар М.Вебер, Э.Дюркгейм, К.Маннгейм, Т.Парсонс.
Әсіресе, американдық әлеуметтанушы Роберт Мертонның есімін ілтипатпен айтуға
болады. Бұл орта деңгейдегі арнаулы теориялардың пайда болуының тағы бір басты
себебі мынада: жалпы теориялақ әлеуметтану қоғамның жалпы заңдылықтарын
зерттей отырып, оның кейбір жақтарының дамуына көңіл аудармауы мүмкін. Ал,
әлеуметтану құрамында орта деңгейдегі теориялардың болуы қажет. Орта деңгейдегі
теориялар, мысалы, отбасы, әлеуметтік топтар, жіктер, т.б. қоғамның біртұтас
жүйесімен өзара байланыс, қатынастарын, даму заңдарын ашып, анықтайды. Қазіргі
уақытта орта деңгей теориялары қоғам дамуының өзекті мәселелерін шешуде дұрыс,
нақтылы жауап бере алады.
1. Қоғам біртұтас әлеуметтік жүйе. Бұл тұжырым, қағида өзінің зерттеу объектісінде
қоғамдық қатынастар жүйесін, олардың мазмұнын зерттейді.
2. Қоғамның жеке салаларының дамуын, атқаратын қызметі туралы түсініктердің
байланысын- экономикалық, саяси, рухани, т.б. салаларын, әрбір салада жеке
тұлғанын немесе әлеуметтік топтардың қызметінің әлеуметтік қалыптасу мүмкіндігін
зерттейді.
Әдіснама – бұл оқу жүйесі туралы анағұрлым жалпы принциптерін және тәсілдерін ұйымдастыру,
дамыту және бағалаудың теориялық және эмпирикалық социологиялық білім, сондай-ақ
социологиялық зерттеулер.
Мен көзқарастарды бөлуге болады төрт деңгейі:
1) общефилософские әдістері (талдау және синтез, индукция және дедукция, абстрагирлау және
нақтылау және т. б.);
2) жалпы ғылыми әдістері (жүйелі, модельдеу, типологизация);
3) әдістері теориялық әлеуметтану (құрылымдық-функционалдық, салыстырмалы әдіс
кросскультурного талдау, корреляциялық-казуальный әдіс, вычленения инвариантности);
4) әдістері қолданбалы әлеуметтану (бақылау, сұрау, құжаттарды талдау, социологиялық эксперимент,
талдау және қорыту, социологиялық.
Социология кез келген басқа ғылым, бар осындай негізгі компоненттері ретінде білу және қаражат алу
(осы мағынада қарастырылады ғылыми қызметтің субъектілері — ғалымдар мен ғылыми ұжымдар
ғана емес, құралдар және олардың қызметінің нәтижелері). Бірінші компонент қамтиды білу білу
туралы (әдіснамалық білу) білу және мәні туралы. Екінші компонент — бұл жекелеген әдістері, және
жеке әлеуметтік зерттеулер.
Әдіснамалық білу қамтиды дүниетанымдық және әдіснамалық принциптері; оқу-жаттығу мәні туралы
әлеуметтану; білу әдістері туралы, оларды әзірлеу және қолдану; ілім туралы социологиялық білім,
оның нысандары, тұрпаттары мен деңгейлері білу; процесі туралы социологиялық зерттеу, оның
құрылымы және функциялары.
Туралы білім нысанасы — бұл арнайы салынған жіктеу немесе типология, тұжырымдамалық немесе
математикалық модельдер, гипотезалар мен теориялар, статистикалық деректер.
. Әлеуметтанудың гуманитарлык
білімдер жүйесіндегі орны
Мемлекетіміздің тұрақты экономикалық және әлеуметтік дамуын қамтамасыз
етудің негізгі жолы білім беру жүйесін жоспарлы түрде құру болып табылады.
Бүгінгі күнде ХХІ ғасырдың көшбасшы мемлекеті болу білім берудің тиімді жүйесін
қалыптастыруда жатыр. Білім әлемдегі барлық мемлекеттердің негізгі
басымдықтарының бірі болып саналады. Сондықтан қазіргі бәсекелестік
заманындағы шарттарда әлеуметтік-гуманитарлық білім берудің маңыздылығы
жоғары деп ойлаймыз. Ақпараттық технологиялардағы заманауи жоғары дамыған
технологиялық қоғамның ілгері дамуы үшін білімді және адал азаматтардың,
қоғамдық өмірдің жаңа қағидаларын қалыптастыратын тұлғаларды қажет етеді.
Қоғамдағы өмірді қалыптастыру жолында әлеуметтік-гуманитарлық білімдердің
маңыздылығы мына түсініктермен байланысты: біріншіден, білімді қоғам бұл
қарапайым ақпараттық қоғам ғана емес, бұл маңызды құндылықтар қорын
құратын тұлғалық әлеуеттің қоғамдық және адами даму ілімдеріне сүйенетін
қоғам. Екіншіден, экологиялық және әлеуметтік дағдарыстар шарттарында
адамның кәсіби қызметі мәдени болжамдарға сәйкес қоғамның қауіпсіздігі мен
даму басымдықтарын қамтамасыз етеді.
Кез келген жоғары оқу орнындағы әлеуметтік-гуманитарлық пәндерді
оқыту жоғары білімнің маңызды ерекшеліктерін құрайды. Әлеуметтік-
гуманитарлық білім адамгершілік сезімдеріне толы. Мұнда рухани
құндылықтарды жасаушы және тұтынушылар арасындағы этикалық
қағидалар қалыптасады. Заман талғамына сәйкестендірілген
заңдылықтар әрдайым мәдени қажеттіліктерге сай жүйеленіп отырады.
Әлеуметтік-гуманитарлық пәндерді оқыту бізді рухани мәдениет әлеміне
енгізеді және осы ортада адаспаудың жолдарын негіздейді. Мәдени
ұстанымдардың тоқтаусыз өзгерістері орын алған өмірде сенімді болуға,
қоғамдық өмірдегі құбылыстарды бағалау қабілеттілігі, қисынсыз әрі
ырықсыз түйсікпен басқарылатын тобыр бөлшегі болмауға септігін
тигізеді. Өмірлік жағдайлар негізінде қалыптасатын рухани құндылықтар
адамзат өмірінде елеулі орынға ие. Ал әлеуметтік-гуманитарлық біліммен
қол жеткізілген нәтижелі деңгей көрсеткішімен тығыз байланысты
рухани даму дәрежесі маңызды рөлге де ие деп ойлаймыз. Қоғамдық
мәдениеттегі оның әрбір құрамдас бөлігі ауыстыруға келмейді және өз
бетінше тәуелсіз. Сондықтан қоғамдық және адамзат өмірінде
философиялық, тарихи, саясаттанулық, құқықтық, психологиялық,
әлеуметтанулық, педагогикалық білімдерді игеру маңызды саналады.
Түрлі ұлттық мәдениет өкілдерінің өзара түсіністігін қалыптастыратын
шет тілдерді білу де өте маңызды. Білім берудің гуманистік тәрбиесі
әлеуметтік-гуманитарлық біліммен тығыз байланысты екендігі белгілі.
Білім беруші ұстаздар қауымы болашақ мамандар дайындаумен қатар,
саяси мәдениеті жоғары, рухани дамыған, тарихи және мәдени
құндылықтарды сыйлайтын тұлғаларды тәрбиелейді. Сондықтан
«Қазақстан тарихы», «Философия», «Саясаттану», «Әлеуметтану» және
«Мәдениеттану» пәндерін жүргізетін оқытушыларға зор үміт пен ауыр
жүк артылады. Тарих үнемі даму жолында жүретін ғылым. Тарих – ол ең
алдымен әлемді тану, оның өткенін ашу. Қоғамның дамуы азаматтардың
тарихи сабақты терең ұғынуымен байланысты. Өйткені, тарихсыз халық
жоқ және бүгін мен келешек өткеннің негізінде орындалады. Тарихи
тәжірибені зерттеу тарихи сана, мәдениет, дәстүр мен ұрпақтар
Қоғамдық қызметтің түрлі салаларын басқару, еліміздің саяси және әлеуметтік-мәдени
процестеріне қатысуын тану үшін «Саясаттану» пәнінің мәні зор. Оқытудың жаңа
технологияларында, әсіресе, интерактивті түрде пәнаралық байланыстың негізінде саясат пен
саясаттанудың дамуындағы негізгі кезеңдерді; саясаттанудың түсініктік-категориялық
аппаратын; түрлі салаларда саяси қимылдар жүргізудің механизмдері; Қазақстан Республикасы
саяси жүйесінің ерекшеліктерін тануға болады. Аталмыш пән арқылы саясаттың біртұтас
қоғамдық құрылым ретіндегі мәні ашылады, саяси қатынастардағы ішкі және сыртқы
байланыстар айқындалады, саяси дамудың негізгі заңдылықтары анықталады, еліміздің саяси
дамуындағы негізгі бағыттар, механизмдер мен басымдықтары айшықтала түседі. Жалпы
саясаттану ең алдымен философия, сосын тарих ғылымдарымен тығыз байланыста. Сондықтан
пәнді игеруде философиялық-тарихи және теориялық бөлімдерінің маңыздылығы жоғары. Ал
тәжірибелік бөлігінде саясаттың әлеуметтік-психологиялық аспектілері мен саяси
технологияларына ерекше мән беріледі. Бұл әсіресе, түрлі деңгейдегі іскерлік ойын түрлерін
жүргізуде өте қолайлы шара болып табылмақ. «Әлеуметтану» пәнін оқыту студенттерге адамның
қоршаған әлеуметтік әлемі туралы ғылыми түсініктер, әлеуметтанулық заңдылықтар және оның
әлеуметтік-мәдени дамуындағы мүмкіндіктерінің ұғымын қалыптастырады. Пәнді оқу барысында
әлеуметтанудың негізгі категориялары мен түсініктерін анықтаймыз; әлеуметтанудың әлеуметтік-
гуманитарлық, басқару және экономикалық білімдер жүйесіндегі орны мен рөлі туралы түсініктер
қалыптастырылады; әлеуметтанулық білімнің ерекшеліктері және қоғамдық өмір процесі мен
құбылыстарын әлеуметтанулық сараптау дағдысы жүреді. Пәнді оқытуда әлеуметтанудың негізгі
теориялық және әдістемелік мәселелерін, қоғамның құрылымы, оның негізгі элементтерін тануын,
әлеуметтанудың ғылым және пән ретінде дамуына үлес қосқан ғалымдардың еңбектері,
әлеуметтанулық ақпаратты жинаудың және талдаудың негізгі тәсілдерін үйретуді мақсат етіп
қойып отыр.

).
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒЫ РАҚМЕТ

Ұқсас жұмыстар

Әлеуметтану ғылымның әдістері

Әлеуметтану ғылымның құрылымы

Әлеуметтану ғылым ретінде жоспар

ДӘРІС Әлеуметтік әлемді түсінудегі әлеуметтану

ЭКОНОМИКАЛЫҚ АЛУМЕТТАНУ

ЖОСПАР ӘЛЕУМЕТТАНУ ТҮСІНІГІ

Әлеуметтанулық теория

Экономикалық әлеуметтанудың пәні

Экономикалық жүйелердің типтері

Әлеуметтанудың атқаратын қызметі

Пәндер