ТАҢБАЛАР ЖҮЙЕСІ

Семиотика ғылымыныың зерттелу нысаны

Орындаған : Сатылғанова Н

Қабылдаған: Укибасова К. А

СЕМИОТИКА

Семиотика- таңбалық белгілер жүйесі туралы ғылым, адамзат қоғамына қызмет ететін салалардағы (тіл, мәдениет, салт - дәстүр, кино т. б. ), табиғаттағы (жануарлар дүниесіндегі коммуникация) немесе адамның өз қызмет-қабілетіндегі (заттарды көру, есту арқылы қабылдау, логикалық пайымдау) ақпараттың сақталуы мен қабылдануына қатысты әр түрлі таңбалық жүйелердің құрылымы мен қызметінің жалпы мәселелерін зерттейтін ғылым

Семиотиканың пайда болуы және тарихы

Семиотикалық сөз грекше «белгі» дегенді білдіретін «семейон» және «қатысты» дегенді білдіретін «тикоч» жұрнағынан шыққан, сондықтан этимологиялық тұрғыдан оны «белгілерге қатысты» деп аударуға болатын еді.

Платон мен Аристотель бастаған ежелгі грек өркениеттері бірінші болып тілдің шығу тегі туралы ой қозғады және белгілер мен олар өмір сүрген әлем арасындағы байланысты талдады.

Бұл зерттеулер орта ғасырларда Әулие Августинмен жалғасты және ғасырлар бойы басқа ғалымдармен қатар Уильям де Оккан, Джон Пуансо және Джон Локк еңбектерімен жалғасты.

Соңында, ХІХ ғасырдың ортасында американдық философ Чарльз Сандерс Пирс белгілердің белгілері, белгілері мен индекстеріне жіктей отырып, белгілердің жаңа теориясын ұсынды.

Семиотиканың анықтамасы және түсінігі

Семиотика дегеніміз - белгілердің пайда болу және даму процесін белгілі бір мағынаға ие болғанға дейін зерттейтін ғылым. Бұған оларды беру, қабылдау және түсіндіру тәсілі де кіреді. Жалпы семиотика 5 салаға бөлінеді: семантика, ономазиология, семасиология, прагматика және синтаксис.

Семантика таңбалаушылар мен олардың мағыналары арасындағы байланысты зерттейді, ал ономазиология заттарды атауға және олардың әр түрлі атауларын орнатуға жауапты.

Сонымен бірге семасиология объект пен оның атауының арасындағы байланысты және прагматиканы, адамдардың қарым-қатынас кезінде әр түрлі белгілерді қолдану тәсілін талдайды. Соңында, синтаксис әртүрлі белгілер арасындағы қатынастарды зерттейді.

Семиотика таңба мен белгілерді зерттейді. Таңбаның тарихы, мағынасы, қандай мақсатпен бұл таңбаның салынғаны - семиотика. Семиотика ғылым саласын қазіргі таңда - лингвистикада, математикада, әдебиетте, сәулет өнерінде, көркем суретте, пәтерді жобалауда пайдаланады

Семиотика үш топқа бөлінген

Бірінші топ таңбалық - иконы. Бұл таңба мен таңбалық объект арақатынасы. Мысалы: «портрет» нақты адамды бейнелеу.

Екіншісі таңбалық - индексы. Кеңістік пен уақыт аралығындағы таңба мен белгіленетін объект. Оған мысал келтірер болсақ: «түтін» оттың белгісі, «жол көрсеткіштер».

Үшінші топ таңбалық - символ. Таңба мен объектің арасындағы конвенционалды келісім. Бұл таңбалық - символға келісім, салт - дәстүр немесе жай ғана кездейсоқтық жатады

Жалпы, семиология термині әдетте еуропалық оқу мектебімен байланысты, өйткені оны Фердинанд Соссюр қолданған, ал семиотиканы американдықпен байланыстырады, өйткені оны Чарльз Пирс қолданған.

Семиотиканың мысалдары

Ежелгі үңгір суреттерінен бастап бүгінгі күнге дейін белгілер бізді барлық уақытта іс жүзінде сүйемелдеп келді. Кейбір танылған мысалдар - мысырлық иероглифтер, Пасха аралында қашалған тастар және Колумбияға дейінгі жазулар, олардың барлық рәсімдері мен рәсімдері.

Біздің күндерімізге жүгінсек, бүгінде барлығымыз белгілі бір фигуралар бар белгінің темекі шегуге тыйым салынатынын, үй жануарларына тыйым салынатынын, сіз көлік қоя алмайтыныңызды, белбеуді байлауымыз керек екенімізді немесе мектеп немесе улы зат бар жерде екенін түсінеміз. .

Ғалым Моррис семиотиканы лингвистиканың мынадай салаларымен байланыстырады:

семантика: таңбамен оның не орнына қолданылып тұрғанмен байланысы;

синтаксис: таңбалар арасындағы пішіндік немесе құрылымдық байланысы;

прагматика: таңбалардың аудармашылармен байланысы.

ТАҢБА ЖӘНЕ ТІЛДІК ТАҢБА ІЛІМІНІҢ ТАРИХЫНА ҚЫСҚАША ШОЛУ

ТАҢБА

ТАҢБАНЫҢ ТҮРЛЕРІ

Алғашқы емес, екіншілік қызметін атқарады;

Жіберушісі мен қабылдаушысы бар;

Белгілі бір әлеуметтік хабардың көрсеткіші болып табылатын материалдық дене;

- Белгі таңба - заттың одан бөліп алуға болмайтын өз бойындағы белгісі, мыс., адамның дене қызуының көтерілуі.

- Сигнал таңба - заттың өз бойына тән емес, келісім б/ша жасалған белгі, мыс., қоңырау соғылуы.

Символ таңба - дерексіз бейнелі ұғымдарды білдіретін таңба, мысалы, мем-к рәміздер.

ТІЛДІК ТАҢБА - ерекше таңбалар жүйесі, ӘМБЕБАП ТАҢБА, өйткені тілдік т. арқ. 1) кез келген таңбалық жүйенің мазмұнын сипаттауға болады; 2) кез келген ақпаратты жіберу, білдіру мүмкіндігі шексіз (басқа таңбалық жүйе-ң қабілеті шектеулі) ; 3) тілді кез келген адам қолданады, басқа таңбалардың қолданушылары шектеулі.

ЧАРЛЬЗ ПИРСТІҢ ТАҢБА ТУРАЛЫ ІЛІМДЕРІНЕН ҚЫСҚАША МӘЛІМЕТ

ТАҢБАЛАР ЖҮЙЕСІ

ОБРАЗДЫ - символды сигналдар, мыс., сурет, музыка, би, ым-ишарат

ШАРТТЫ - тілдік таңбалар

ТАБИҒИ - белгі таңбалар, мыс., аңдардың ізі, ауа-райының өзгерісі

Табиғи тілдер, мысалы, ауызекі сөйлеу тілі, жазба тіл

Формальды тілдер - А) алгоритмдік ақпараттық мамандандырылған тілдер (информатика, мат., химия, биология) ;

Ә) Жасанды тілдер (эсперанто, вопалюк, идо)

Жүйелік жазулар - нота, формула, шахмат нотациясы

ГРАММАТИКАЛЫҚ МОРФЕМА

Грамматикалық мағынасының типі бойынша

деривациялық мағыналы постфикстер (суффикстер)

реляциялық мағыналы постфикстер (флексия)

сөз тудырушы қосымшалар

сөз түрлендіруші қосымшалар

Грамматикалық морфемалардың

ТҮРЛЕРІ

Интерфикс (лат. арада бекітілген деген мағынада) - бұлар дербес мағынасы жоқ, көмекші морфемалар, олар күрделі сөздердегі түбірлердің байланысы үшін қызмет етеді. Н. С. Трубецкой оларды “байланыс морфемалары” деп атады. Олар тек сөз тудыру қызметінде жұмсалады, мысалы, вод о воз т. б.

Конфикс (лат. бір-біріне бекітілген) -екі аффикстің комбинациясы, олар жеке-жеке екі морфема болса да, бірігіп әрекет етеді, мысалы, неміс тіліндегі de-fynd-en - “табылған” - de және en - түбірмен бөлінген өз алдарына жеке морфемалар бірігіп, күрделі өткен шақты білдіруде қолданылады; олар кейбір жағдайларда бір-бірінсіз де қолданылады, мысалы, lob-en - “мақтау”.

Инфикс (лат. вставленное в) - бұл түбірдің ортасына қойылған қосымшалар. Мысалы, тагаль тілінде (индонезия семьясы) -um инфиксі; s-um-ulat - жазу -sulat - хат сөзінен түрленген. Орыс тілінде инфикстер дыбыс алмасуы кезінде байқалады: лечь - лягу; сесть - сяду;

Трансфикс - бірыңғай дауыссыздардан тұратын түбірді жарып, өздері де бөлініп, дауыссыздар арасында дауысты қабатша ретінде қызмет етеді де, сөз формасын анықтайды және оны грамматикалық тұрғыдан ресімдейді, яғни белгілі бір грамматикалық мағынаға ие. Бұл құбылыс семит тілдеріне тән (көне еврей, аккад немесе ассирио-вавилон, финикий тілі) .

ГРАММАТИКАЛЫҚ МАҒЫНАЛАРДЫ БІЛДІРУ ТӘСІЛДЕРІ

СИНТЕТИКАЛЫҚ ТӘСІЛДЕР - грамматикалық мағынаны сөз ішінде білдіретін грамматикалық тәсіл

АНАЛИТИКАЛЫҚ ТӘСІЛДЕР - грамматиканы сөзден тыс (сыртында) білдіретін грамматикалық тәсіл

Аффиксация (агглютинация, фузия), ішкі флексия, қайталау, екпін, супплетивизм

көмекші сөздер тәсілі, интонация, сөздердің орын тәртібі

АФФИКСАЦИЯНЫҢ 2 ҮРДІСІ

АГГЛЮТИНАЦИЯ

Бірмәнді бірқалыптағы аффикстердің өзгермейтін түбірге механикалық жалғануы агглютинация деп аталады. Агглютинация құбылысы орыс тілінде префиксацияға тән.

Ұқсас жұмыстар

Тіл білімі: таңбалық жүйе. Синхрония және диахрония

Мәдениет семиотикасының сипаты

ТАҢБА ТҮРЛЕРІ

Жазу туралы

Семиотика қорытындылаушы жүйе

Икондық таңбалар

Әріптер - латын тілінің әріптері, сонымен қатар астын сызу белгісі

Мәдениет семиотикасы

Мәдениетті зерттеудің семиотикалық тәсілі

Тілдік таңба

Пәндер