Қан айналым баяу

«Астана Медицина Университеті» КеАҚ

«Мейіргер ісі» кафедрасы

НҰР-СҰЛТАН, 2021

Үсу. Клиника, диагностика. Алғашқы медициналық көмек.

Орындаған: Мейіргер ісі кафедрасы

Үсу дегеніміз - төменгі температураның ұзақ әсер етуі нәтижесінде тіндердің зақымдануы.

Үсудің пайда болу себептері:

суықтың;

желдің;

жоғары ылғалдылықтың;

тар және дымқыл аяқ киімнің;

•науқастың жалпы жағдайының нашар болуы (қандай да бір ауруға шалдығу, алкогольдік масаю, көп қан жоғалту) және т. б. себептер әсер етеді.

Дене бөліктерінен аяқ пен қолдың саусақтары, құлақ пен мұрын үсікке шалдығуға бейім келеді. Өйткені суықтың әсерінен дененің осы бөліктеріне қан келу тежеледі де, егер дер кезінде көмек көрсетілмесе ол бөліктердің жасушалары өле бастайды. Тар аяқ киім, тар киім, тар қолғап, ылғал киім мен аяқ киім адамның тез үсуіне бірден-бір себеп.

Үсудің төрт кезеңі бар

І деңгейлі үсік, үсудің жеңіл түрі - терінің түсінің өзгеруі, жылынғаннан соң ісу, қызару, ауырсыну сезіледі.

ІІ деңгейлі үсік теріде мөлдір түсті күлдіреуік пайда болады.

ІІІ деңгейлі үсік, теріде қанды күлдіреуік пайда болады, сезімталдық жоғалады. Жазылу өте ұзақ болады, артынша тыртық қалуы мүмкін.

IV деңгейлі үсік, үсіктің ең ауыр түрі - тері терең зақымдалады

Үсік деңгейі:

Қалтырап тоңу-бірінші дәрежелі созылмалы үсік болып табылады. Қоршаған ортаның температурасы 0°С-тан жоғары болса да, қайталанбалы суықтың әсерінен дамиды. Оған әкеліп соқтыратын факторлар: ылғалдылыө, жел, қан айналымының бұзылыстары. Қалтырап тоңуға дененің ашық жерлері ұшырайды: бет, қолдың ұы. Зақымдалған аймақтың терісі көкшіл, кейде қызарған, сезімталдығы төмендеген, ісінген, қатайған, ұстағанда мұздай, жылтырады, ауырады. Ауру дерматит, дерматоз, сырылу, ойық түрінде дамуы мүмкін және консервативті емге көнбейді. Қалтырап тоңу көктемде және күзде қайталанады, әсіресе қыста жиілігі артады

Патогенезі

Үсікте тіндердердің бұзылысы маңызды орын алады. Тіндердің некроздалуы суықтың әсерінен емес, қан айналымның бұзылысына байланысты: спазм, реактивті сатысындағы қан тамырлардың парезі(капиллярлар мен ұсақ артериялар), қан ағысының баяулауы, қанның формалық элементтерінің стазы, тромб түзілісі.

Салқын температура

Қан айналым баяу

Қан элементтері стазы

Спазм

Тромб

Эндотелий ісінуі

Некроздалған тін

Классификация

Реактивтіге дейінгі кезең

үсік жарақатынан жылынуға дейін жалғасатын кезең

(Т. Я. Арьев 1966) ауырсыну пайда болу сатысы

І сатысы

Үсік дамуының басталуы

Ауырсыну сезімінің болмауы немесе аздаған ауырсыну

ІІ сатысы

Үсіктің дамуы және төменгі температуранң тіндерге әсері

жоқ

ІІІ сатысы

Жылытудан кейінгі уақыт

Міндетті түрде болады

ІV сатысы

Демаркация процессінің дамуы және тері жамылғысы мен төмен температура әсер еткен тіндердегі грануляция процессі басталатын уақыт

Алғашқы күндері ауырсыну болады, кейін тек байлап-таңу кезінде ғана болады.

Реактивтік кезең

Жылытудан кейін дамиды, оған гипоксия, қабыну, тіндердің некрозы тән. Үсіктің клиникалық дәрежесін 12-24 сағаттан кейін немесе кейбір жағдайларда одан да жай уақытта анықтауға болады.

Клиникасы

Үсіктің I дәрежесі

Ауыру сезімі: шаншып және күйдіріп

Терінің бозаруы, сипағанда салқындауы болады.

Буындардың сырқырауына, әр түрлі парестезиялар

Ағзаны жылытқаннан кейін зақымдалған аймақ қызғылт-көкшіл, кейде бүкіл тері ақ түсті, ісінген, қышу және ашу сезімі байқалады

Терінің сыртқы түрінің өзгеруі табанда немесе қолда біркелкі болады

Жазылу уақыты: 5-7 күн

Үсіктің II дәрежесі

Ауырсыну сезімі үсіктің I дәрежесіндей, бірақ қарқынды. Ауыру сезімі 2-3 күн сақталады

Терісі қызғылт-көкшіл түсті

Мөлдір көпіршіктер алғашқы 2 күнде, кейде 7-8 күнде пайда болады.

Көпіршіктер құрамы мөлдір, консистенциясы желе тәрізді, түбі алқызыл түсті, фибринді жабындымен жабылған

Сезімталдығы төмендейді

Егер, екіншілікті инфекция қосылмаса, онда зақымдалған аймақтың жазылуы шамамен екі аптаға дейін созылуы мүмкін

II-ші дәрежелік үсуде некроз көріністері болмайды.

Грануляциялар мен тыртықтар түзілмейді.

Үсіктің III дәрежесі

Терінің терінің және оның астындағы жұмсақ тіндер қабаттарының некрозы дамиды

Тері түсі көкшіл-қызғылт, сипағанда салқын

Ісіну

Жарылған геморрагиялық көпіршіктер анықталады

Зақымдалған аймақты бөліп туратын демаркациялық сызық, 7-10 күндері пайда болады

Үсіктің IV дәрежесі

Некроз теріні ғана емес, терең жатқан тіндерді және сүйектерді де зақымдайды.

Тері қарайған

Бастапқыда ісінулерді, содан соң мумификацияны байқауға болады

Сезімталдығы жоқ

Айқын көрінетін демаркациялық сызық 12-14 күндері пайда болады.

Үсік кезіндегі алғашқы көмек

Зардап щегушіні ең жақын жылы жерге жеткізу

Суық басқан аяқ-киімін, шұлығын, қолғабын шешу

Жедел жәрдем көмегін шақыру

I дәрежедегі үсік кезінде

Усік шалған жерлерді қолмен, жеңіл ысқылау арқылы, жұқа матамен, немесе үрлеп терісі қызарғанша жүргізу керек.

Мақталы-дәке таңғышын салу.

II-IV дәрежелі үсік кезінде

Тез жылыту, массаж немесе ысқылау жасау керегі жоқ!

Зардап шеккен тері бетіне жылысақтағыш таңғыш салыңыз! (дәке, мақтаныны қалың қабаттап, қайтып дәкені қабаттап, сыртынан клеёнка немесе созылатын мата орау керек!) .

Үскен аяқ-колды қолда бар заттармен бекітеді (тақтай, фанер бөлігі, картон), сосын таңғыш устінен байлам салады!