АРЫШ ӨСІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Презентация қосу

С.Торайғыров атындғы Павлодар мемлекеттік
Университеті
Ауылшаруашылық ғылымдары факультеті
Агротехнология кафедрасы

АРЫШ ӨСІРУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫ.
О Р Ы Н Д А Ғ А Н : А Й Д А Н А Ж . Г. Ж Ә Н Е К Ө Р К Е М А Й М . М .
ҚАБЫЛДАҒАН: ЗИБАГҮЛ К.Е.

Павлодар 2022
АРЫШ - РЫЖИК - CAMELINA
ХАЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ МАҢЫЗЫ
• Арыш тұқымында 40-60 % дейін кебетін май
бар, ол негізінен техникалық мақсатқа - лак пен
сыр, сабын қайнату т.б. өнеркәсіп салаларында -
пайдаланылады. Тағамдық сапасы күнбағыс,
зығыр майларынан анағүрлым томен, сондықтан
аз қолданылады. Арыш күнжарасы -
қүнарландырылған мал азығы, оның 100 кг.
қоректілігі жағынан 115 азықтық өлшемге тең,
алайда малға көп беруге болмайды, өйткені
оның қүрамында улы зат - гликозид - болады.
Сонымен қатар арыштың басқа майлы
дақылдарға қарағанда айтарлықтай
артықшылықтары да бар: ерте жэне біркелкі
піседі. Сақтандыру жэне шабылмалы дақылдар
ретінде пайдалануға да болады. Бүл сапасы
арышты вегетация кезеңі 502 қысқа Солтүстік
Қазақстан жағдайында өсіруге мүмкіндік береді.
Ол Шығыс Қазақстан облысында кеңірек
тараған, орташа тұқым өнімі 10-12 ц/га дейін
жетеді
Арыш өсірілетін аймақтардың шаруашылыктарында арыштың екі түрі өсіріледі - күздік жэне
жаздық формалары. Егістікте жаздық арыш кеңірек тараған.
Жаздық немесе егістік арыш (Сатеііпа заһуа) қырыққабат тұқымдасына жатады. Бұл кіндік
тамыр жүйесі бар бір жылдық шөптесін өсімдік, жіңішке бұтақты, биіктігі 50-60 см.
Жапырақтары - қарапайым, сағақты, қатты жэне қысқа түктермен қапталған. Гүл шоғыры -
шоқгүл. Гүлдері ұсақ, өңсіз – сары түсті. Жемісі - алмүрт пішінді бұршаққын, піскенде
жарылып кетеді. Тұқымдары үсақ (1,5-2,0 мм), үзынша-сопақ, қызылкүрең түсті,
ылғалданғанда жылпылдағыш болып келеді. 1000 түқымның массасы — 1,0-1,5 г
БИАЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.

• Жаздык арыш өсіру жағдайларына жоғары талап қоймайды.
Түқымдары 1-2° жылылыкта 503 Сурет 37. Арыш өне бастайды, ал
ең қолайлы өну температурасы +12-14°. Егін көгі - 10-12° дейінгі
қысқа мерзімді үсікті көтере алады. Орташа мерзімде пісетін
сорттардың толық вегетациясы үшін 1500-1700° белсенді
температурада жиынтығы жеткілікті.
• Жаздық арыш ылғалды тиімді пайдаланады жэне қуаңшылықты
жеңіл көтереді. Ылғалға барынша көп қажетсінуі-гүлдену мен
тұқымның толысу кезеңдері. Транспирациялык коэффициент! 350-
380 бірлікке тең. Топыраққа қоятын талаптары айтарлықтай
жоғары емес жэне құмдақ жеңіл сэл сортаңдау топырақтарда өсе
алады.
• Орташа мезгілде пісетін сорттарының өсіп, даму кезеңі - 70- 90
күн. Қазақстан Республикасының Шығыс, Батыс облыстарында
жэне СҚО-да ерте, орташа мерзімде пісетін Омский местный,
Киргизский 1 сорттарын өсіруге рұқсат етілген.
ӨСІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
ӨСІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

• Жаздық арышты арамшөппен шамалы ластанған алғы дақылдан
кейін - таза сүр жер, сүріден кейінгі екінші дақыл, отамалы
дақылдар - орналастырылады. Өте ұсақ тұқымды өсімдік ретінде
арыш топырақтың тыңғылықты өнделгенін қалайды, топыракты
тығыздау жүргізіледі. Жаздық арыш ерте себілетін дақыл
болғанымен біздің аймақ жағдайында ең қолайлы себу мезгілі
15-20 мамыр болып табылады. Ерте себілгенде арыштың көктеуі
кешігеді де егін көгі арамшөппен түншықтырады. Оған қоса,
өсіп, даму кезеңі қысқа болғандықтан арыш салыстырмалы кеш
себілгенде де пісіп үлгереді. Шөп себетін сепкіштермен жаппай
қатардағы әдіспен сепкен дүрыс. Себу мөлшері - 6-8 кг/га (4-5
млн/га өнгіш түқым), тұқым сіңіру тереңдігі 2-3 см. Егістікті
баптап, күту себілгеннен кейін топырақ тығыздау (әсіресе
топырақтың беткі қабаты кеуіп кеткенде), зиянкестерге қарсы
күрес жүмыстарын біріктіреді.
ЖИНАУ

• Арыш біркелкі піседі және
механикалық әдіспен
жинауға жарамды.
Төменгі бұршаққын
қоңырлана бастағанда
егін жинауға кіріседі, ал
тұқым ылғалдылығы 14-
15° жеткенде дестелерді
жинап үгітуге кіріседі. Ол
үшін қайта жабдықталған
астық комбайндарын
пайдаланады.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!!

Ұқсас жұмыстар

Дәнді тоқ әдісімен өсіру

Қызанақ өсіру технологиясы. Қызанақ өсіру

Көкөніс дақылдары. Көкөніс шаруашылығы

Азық және азық қоспаларына қойылатын талаптар

Шырайгүл құрылысы. Жылыжайда өсіру технологиясы. Сәндік мақсатында пайдалануы

Шырайгүл

Асқабақтың аталық гүлі Асқабақтың аналық гүлі

Уыт өсірудің морфологиялық және физико-биохимиялық процесстер

Қияр

Майбұршақ өсіру технологиясы. Республиканың Оңтүстік-шығыс жағдайында жоғары өнім алу шаралары

Пәндер