ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ ҚАР КӨШКІНІ

Презентация қосу

ТАҚЫРЫБЫ:
ТАБИҒИ СИПАТТАҒЫ ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙЛАРДЫҢ
АЛДЫН АЛУ ҮШІН ҚАР КӨШКІНІ
МОНИТОРИНГІНІҢ АҚПАРАТТЫҚ-
ТЕЛЕКОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСІН ЗЕРТТЕУ

ОРЫНДАҒАН:М.Қ.ТҰМАРБАЕВ
5В073100- ҚОҚ ЖӘНЕ ӨТҚ
ТАҚЫРЫПТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ:

осы жобаны құру қазіргі уақытта өте өзекті
болып табылады, өйткені қар көшкінін
сенімді болжау және ерте алдын алу
жүйесінде қазіргі уақытта қар көшкінін
нақты уақытта болжаудың ақпараттық-
телекоммуникациялық технологиясы жоқ.
Арнайы, автоматтандырылған телеметриялық
метеостанцияның жобасын әзірлеу негізінде
қар көшкінінің түсуін бақылау және болжау
үшін залалды азайту және адам шығынының
алдын алу үшін қажетті шараларды алдын алу
және қабылдау мақсатында ауа ортасы мен қар
жамылғысының физикалық параметрлерін
өлшеу

сондай-ақ датчиктерден сигналдарды
арнайы компьютерлік бағдарлама бойынша
кейіннен өңдеу және талдау үшін ыңғайлы
түрде ақпарат беру жатады.
ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ:
ҚАР КӨШКІНІ
ЖҰМЫС МАҚСАТЫ:
жұмыс мақсаты қар көшкінінің түсуін болжау мақсатында ауа-райы
жағдайларын және қардың физикалық жай-күйін және

қар астындағы топырақбетін бақылау үшін арнайы, автоматты
телеметриялық метеостанцияны жобалау болып табылады.
ПРАКТИКАЛЫҚ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ:

Қар көшкінінің
елді мекендердің
алдын алу үшін тау шаңғысы және
таулы учаскелерінде,
жобаланған арнайы, тау-туристік
өнеркәсіптік
автоматты, маршруттарда
объектілерде,
телеметриялық пайдаланылуы
автомобиль және
метеостанция көшкін мүмкін.
темір жолдарда,
қаупі бар
ЗЕРТТЕУДІҢ ҒЫЛЫМИ
ЖАҢАЛЫҒЫ:
Топырақ
Датчиктерден
бетіндегі,
алынған
қардың
барлық
әртүрлі
ақпарат
тереңдігіндегі
көрсетілген
температураны,
жүйе үшін арнайы
қардың
әзірленген
қалыңдығын
компьютерлік
өлшеуге арналған
бағдарлама
арнайы
бойынша
сенсорлар
өңделеді,
жүйесі
олбар
қаравтоматты
көшкінінің
телеметриялық
түсуін талдау метеостанция
және болжау үшін
жүйесін
ыңғайлы,
сенімді
онлайн
электромеханикалық
режимінде түрлі-түсті
тәсілмен
және ультрадыбыстық
графиктер түрінде
сенсормен
ақпарат
қайталаумен
береді. жобалау.
«Көшкін» анықтамасында қар көшкінін тау массалары
қозғалысының басқа түрлерінен бөлуге мүмкіндік беретін
үш негізгі сөз бар. Бұл-еңіс, қар, қозғалыс. Егер олардың
біреуі болмаса, онда біз қар көшкіні емес құбылыспен
айналысамыз. Сондықтан мұздықтардың көшкіндерін
және қарлы ағындарды, сондай-ақ қар массаларының
жасанды беттердегі қозғалысын, мысалы, үйлердің
төбелеріндегі қардың жылжуын көшкін деп атауға
болмайды.
Көшкін туралы ғылым адам қауіпсіздігінің
қажеттіліктеріне негізделген қолданбалы ғылым
болғандықтан, ол негізінен адам денсаулығына немесе ол
салған объектілерге қауіп төндіретін көшкіндерді
зерттейді. Көшкіндердің деструктивті әлеуеті ең алдымен
олардың көлемі мен қар жағдайына байланысты (сурет 1,
кестелер 1,2, 3). Апат статистикасы көлемі 10 м 3
көшкіндер адамдар үшін қауіпті екенін көрсетеді. Жеңіл
конструкцияларға зақым келтіру көлемі 500 м 3-ден асатын
көшкін әкелуі мүмкін.
Сурет 1 Көшкіннің адамдардың денсаулығына (1) және жеңіл құрылыстарға зиян келтіру
ықтималдығы (2)
Кесте 1 Ықтимал залал көлеміне байланысты қар
көшкіні

Мөлшері Тік
Көлемі, м3 Қысым, Па Ықтимал залал
көшкіні падетыру, м

Шағын осов 10 1-10 10-нан Кем3 Қауіпсіз

Аздаған Басып қалады, жарақат алады
10-10 2 10-102 103
қар көшкіні немесе адамды өлтіреді

Орташа Ағаш ғимараттарды немесе
10 2 103-104 104
қар көшкіні машиналарды қиратады

Үлкен қар
10 3 105-106 105 Бұзады кенті, немесе жояды лес
көшкіні

Экстремалды қар
103-104 10 7 - 108 105-106 Арнаны жыртып, қаланы қиратады
көшкіні
Сурет 2 Аралас қар көшкіні ағынының құрылымы
КӨШКІН ТҮРІН БӨЛУДІҢ КЕЛЕСІ КРИТЕРИЙІ-БҰЛ ПАЙДА БОЛУЫ.
ОСЫ НЕГІЗДЕ КӨШКІНДЕР БӨЛІНЕДІ:
- газ;
- боран;
- еру (адвекциялық);
- күн радиациясы (инсоляциялық);
- метаморфизм процестерімен (қайта кристалдану);
- жер сілкінісі (сейсмогендік);
- жасанды;
- әр түрлі факторлардың үйлесімі (аралас).
Жол пішіні бойынша көшкіндер:
- көлбеу;
- науа;
- секірмелі.
Сурет 3 Шаң бұлты бар құрғақ көлбеулі қар көшкіні

Сурет 4 Ылғалды науалы көшкіні
Сурет 5 Сызықтық үзілісі бар көлбеу қар көшкіні

Сурет 6 Ылғалды
қардан нүктелі
бөлінген қар көшкіні
Сурет 7 Қар көшкіні жиналатын аймақ құрылымының схемасы
КӨШКІННІҢ ПАЙДА БОЛУ ФАКТОРЛАРЫ:
Көшкін пайда болу процестеріне көптеген факторлар әсер етеді,
оларды үш топқа біріктіруге болады: геоморфологиялық,
геоботаникалық және климаттық. Геоморфологиялық факторларға
мыналар жатады: беткейлердің көлбеуі, рельефтің бөліну тереңдігі,
беткейлердің морфологиясы, беткейлердің кедір-бұдырлығы.
Көшкіннің геоботаникалық факторлары: өсімдіктердің түрлік
құрамы және проекциялық жамылғысы. Ең үлкен топ-климаттық
факторлар. Оған мыналар кіреді: ауа мен топырақтың
температурасы, жауын-шашынның мөлшері, қарқындылығы мен
түрі, желдің бағыты мен жылдамдығы, күн радиациясының
қарқындылығы, бұлттылық.
Осы факторлардың көпшілігінің көшкін түзілу процестеріне әсер ету
функцияларының өзіне тән ерекшелігі олардың сызықтық болмауы
және кейбір шекті (сыни) мәндердің болуы болып табылады,
олардың асып кетуі көшкін белсенділігін күрт арттырады.
Сурет 8 Көшкін пайда болу факторларының картасы
ҚАЗАҚСТАННЫҢ КӨШКІН ҚАУІПТІЛІГІ БАР
АУМАҚТАРЫ

Қазақстанда көшкін қаупі бар аумақтардың
жалпы ауданы 120 мың км2-ден асады . Қар
көшкіні Алтай, Қалба жотасы, Тарбағатай,
Сауыр, Жетісу Алатауы, Ұзынқара, Іле
Алатауы, Күнгей Алатау, Теріскей Алатау,
Қырғыз Алатауы, Талас Алатауы, Өгем жотасы,
Қаратау жоталарында байқалады . Көшкін қаупі
бар аумақтар Қазақстанның 5 облысында
таралған. Көшкін түсу қаупі бар аумақтардың
көбі Шығыс Қазақстан және Алматы
облыстарында байқалады.
Сурет 9 Құтқарушылардың қар көшкінінде қаза тапқан
шаңғышының денесін тасымалдауы
КӨШКІН ТҮСУ ҚАУПІ БАР КЕЗЕҢДЕР АРАСЫНДАҒЫ
КЕЗЕҢДЕРДЕ КӨШКІНГЕ ҚАРСЫ МЫНАДАЙ ІС-ШАРАЛАР
ЖҮРГІЗІЛЕДІ:
- көшкін қаупін бағалау және карта жасау;
- көшкін ошақтарын паспорттау және
көшкін параметрлерін есептеу;
- көшкін қаупінің мониторингі және
болжамы;
- халықты оқыту және мамандар даярлау;
- қорғаныс құрылыстарын салу;
- көшкін қаупі бар кезеңдегі іс-қимылдарға
дайындық.
ҚОРЫТЫНДЫ:
1. Қар көшкінінің жүру мониторингі мәселелері Алматы мен Алматы облысы үшін
және жалпы Қазақстан Республикасы үшін өте өзекті. Біздің аймақ тау шаңғысы
курорттары мен туристік соқпақтар астында дамып келеді.
2. Ең белсенді көшкін әрекеті Шымбұлақтың Орта тау аймағында (1600-3000 м)
солтүстік беткейінде және оған жақын 30-40 градус құламалы экспозицияларда
байқалады.
3. Шымбұлақ жағдайында қар көшкіні негізінен жауын-шашынмен( 70 пайыздан астам
жағдайда), сондай-ақ антропогендік фактордың әсерімен байланысты.
4. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығының 75 пайыздан кейін ауысуы жауын-
шашынның сенімді критерийі болып табылады, алайда көшкін түсу болжамдарының
алдын ала жүргізілуі тұрақты қар жауа бастағаннан кейін анықталады. Күтілетін
жауын-шашынның қарқындылығы мен ұзақтығын анықтау бойынша ауа райы
болжамдарын одан әрі дамыту және жетілдіру ғана көшкін қаупі болжамының алдын
алуға мүмкіндік береді.
5. Шымбұлақ тауларында жерүсті зерттеулерінің, сондай-ақ аэровизуалды
бақылаулардың деректері бойынша жауын-шашынның түсуі және көшкіннің түсуі
синхронды жүреді, сондықтан жоғарыда көрсетілген аудан шегінде есептік
формулаларды қолдану және мамандандырылған автоматты метеостанцияны орнату
бізге әбден мүмкін болып көрінеді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. МЕМСТ 20444-85 Шу. Көлік ағындары. Шу сипаттамаларын өлшеу әдістері. –М.: КСРО Құрылыс істері жөніндегі
мемлекеттік комитеті, 1985. –20 б.
2. Өндірістік шуды өлшеу және гигиеналық бағалау бойынша әдістемелік нұсқаулар. 1.05.001-94. –Алматы: 1994. – 28 б.
3. Өндірістік және өндірістік емес шу жүктемесін гигиеналық бағалау бойынша әдістемелік нұсқаулар. –М.: 1987. – 15 б.
4. Октава компаниясы. Санитарлық және экологиялық бақылау құралдары. Каталог, 2003. – 42 б.
5. Досмухаметов А.Т., Амрин М.К., Бегимбетова Г.А., Нурлан А.Н. Гигиеническая оценка шумового загрязнения воздушной
среды города Алматы. Вестник КазНМУ, №4, 2015, 420-422б.
6.Кабашкин И., Панков А., Яцкив И. Транспортные задачи в решении логистических проблем городской агломерации //
Транспортная экспедиция и логистика. – 2003. –№ 4. – 15–17 б.
7.СТ РК ГОСТ Р 52231-2008. Шум внешний автомобилей в эксплуатации. Допустимые уровни и методы измерения.
8. Приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 28 февраля 2015 года № 169. Об утверждении
Гигиенических нормативов к физическим факторам, оказывающим воздействие на человека.
9. Кулкыбаев Г.А., Таткеев Т.А., Мусин Е.М. и др. Оценка и прогнозирование суммарного воздействия производственного и
внепроизводственного шума. – Караганда: ТОО «Санат–Полиграфия», 2004. – 233 б.
10. Белоусов В.Н., Прутков Б.Г., Шицкова А.П. и др. Борьба с шумом в городах. –М.: Стройиздат, 1987. – 248 б.
11. Кирпичников В.Ю., Титов Б.В. Снижение шума от системы воздушного отопления в цехе. 2005. №8.
12. Антоньев А.А., Сомов Б.А. Профессиональные заболевания кожи. Руководство для врачей. –М.: Медицина, 1995. –Т.11,
№12. –366 с.
13. Рахматуллин Э. Что такое «вибрация»? //КИПиА в Казахстане. 2004. №1. –26 б.
14. Измеров Н.Ф. Профессиональные заболевания. –М.: Медицина, 1996. Т.1, №11. –650 б.
15. Отарбаева М.В. Географические показатели в зависимости от степени выраженности вибрационной болезни. //Вопросы
физиологии, гигиены труда и профпаталогии. Сборник научных трудов Вып. 2. –Караганда: Институт физиологии и гигиены
труда МН АН РК, 1998. –378 б.
16. Текебаев К.О., Джумабеков Т.С. //Экология, труд и здоровье населения Центрального Казахстана: Сборник статей научно-
практической конференции молодых ученых и специалистов. –Алматы: Институт физиологии и гигиены труда МН АН РК,
1998. –72 б.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Мұхиттану немесе мұхиттар гидрологиясы - дүниежүз

Қар көшкіні

ТАБИҒИ ҚАУІПТЕР

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар жайлы

Экологиялық апаттарға сипаттама

Тау мұздықтары

Жер сілкінісі болған кезде медициналық және өрт қауіпсіздігінің жағдайын бағалау

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар. Тұрғындарды қорғау

Акрилаттар негізіндегі суды тазалауға арналған композициялық материалдарды алу технологиясын құру

Селдің сипаттамасы

Пәндер