Қысқарған аясы сөздердің қолданылу

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық
университеті

ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ҚЫСҚАРҒАН
СӨЗДЕРДІҢ ЖАСАЛУЫ МЕН
ҚОЛДАНЫСЫ

Дайындаған: Қосаева А.Б.
ҚТӘ – 403 топ
Ғылыми жетекші: Куркебаев К.Қ.
01 Тақырыптың өзектілігі

Мазмұн 02 Зерттеудің мақсаты, пәні, нысаны

ы
03 Қысқарған
аясы
сөздердің қолданылу

Қысқарған сөздердің жасалуына
04 әсер ететін факторлар

05 Қорытынды
Дипломд
ық
жұмыст
ың
мазмұны
ТАҚЫРЫПТЫҢ
ӨЗЕКТІЛІГІ
Қазақ тіліндегі
қысқарған сөздер –
сөзжасамның бір
Кәкен
тәсіліне жататын, Аханов
өзіндік грамматикалық
Қазақ тіліндегі
құрылымы және
қысқарған зат
семантикалық
есімдер екі немесе Ахмеди Ысқақов, Кәкен Аханов
ерекшеліктері бар
одан да көп сынды тілтанушылардың
тілдік құбылыс.
сыңарлардан еңбектерінде күрделі
тұратын күрделі сөздердің бірі ретінде
қысқарған сөздер
атаулардың қарастырылған. Демек, күрделі
Ахмеди
Ысқақо ықшамдалған атауларды айту, жазу
в тұлғалары, екіншілік барысында сөздерді
аталымы ықшамдап, тілге жеңіл
айту қажеттілігінен –
қысқарту амалы пайда
болды.
ТАҚЫРЫПТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

Қысқарған сөздерді туғызушы басты себептің бірі – қоғамдағы ірі
әлеуметтік өзгерістер. Тіл – қоғам өмірінің айнасы деп бекер айтылмаған.
Соған орай, тіл қоғам қажетін өтеу үшін сол қоғамдағы өзгерістер мен
жаңалықтарды көрсете аларлықтай жаңа ұғымдар мен түсініктер іздестіре
бастайды.

Экономикал Саяси- Мәдени
ық әлеуметтік өзгерістер
өзгерістер өзгерістер
ТАҚЫРЫПТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

Қысқарған сөздерді туғызушы басты себептің бірі –
қоғамдағы ірі әлеуметтік өзгерістер. Тіл – қоғам өмірінің
айнасы деп бекер айтылмаған. Соған орай, тіл қоғам
қажетін өтеу үшін сол қоғамдағы өзгерістер мен
жаңалықтарды көрсете аларлықтай жаңа ұғымдар мен
түсініктер іздестіре бастайды. Бұндай жаңалықтар,
әсіресе, тілдің лексикасында, сөздігінде бірден көзге
түседі. Орыс тілінің халықаралық қарым-қатынас құралы
ретіндегі рөлі әлемдік көлемде де, бұрынғы КСРО
шеберінде де өлшеусіз өсуіне орай, орыс тілінің
қолданбалы мәселелерін шешу өзекті мәселелерге
айналды.
ЗЕРТТЕУДІҢ МАҚСАТЫ, ПӘНІ, НЫСАНЫ

МАҚСАТЫ ПӘНІ НЫСАНЫ

Терминологияда, Терминологияда,
қоғамда, тіл қоғамда, тіл Қысқарған сөздердің
мәдениеті мәдениеті грамматика
салаларында кең салаларында кең саласында дербес,
ауқымда қолданылып ауқымда қолданылып жеке сөз екендігін
келе жатқан немесе келе жатқан немесе ажырату, қысқарған
қолданыстан шығып қолданыстан шығып сөздердің
қалған қысқарған қалған қысқарған электронды сөздігін
сөздердің сөздердің құрастыру.
табиғатын, жасалу табиғатын, жасалу
жолдарын зерттеу, жолдарын зерттеу,
қолданыс аясының қолданыс аясының
ерекшеліктерін ерекшеліктерін
анықтау. анықтау.
ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕРДІҢ ҚОЛДАНЫЛУ
АЯСЫ

Қысқарған сөздер қоғамның
әртүрлі салаларында кеңінен ЖОО студенттері мен
қолданылып, қазіргі кезде тіпті оқытушылары арасында кеңінен
қысқарған сөздер есебінен жаңа таралған қысқарған сөздер
сөздердің шығып жатыр

Қысқарған
сөздердің
Шет елдік сөздерден түбір қолданылу аясы Әлеуметтік желіде
алатын тұрмыстық немесе қысқартылып айтылатын сөздер
сөйлеу тіліндегі
қолданылатын сөздер
Мектеп мұғалімдері мен
оқушылары арасында
кеңінен таралған
қысқарған сөздер
Мектеп мұғалімдері мен оқушылары арасында кеңінен
таралған қысқарған сөздер

БЖБ – ҰБТ – ұлттық ҚМЖ – қысқа
бөлімдік бірыңғай тестілеу мерзімді жоспар
жиынтық
бақылау
ТБЖ- тоқсандық ҚБ – қорытынды
жиынтық бақылау бақылау

ҰМЖ – ұзақ Д/Ш – дене шынықтыру
мерзімді жоспар
ЖОО студенттері мен
оқытушылары арасында кеңінен
таралған қысқарған сөздер

Оқу барысы: ЖОО атаулары:

АБ (РК)– аралық бақылау ҚазҰУ (ҚазНУ), ҚазНАУ,
(рубежный контроль); ҚазҰПУ, ҚазГосЖенПУ
КБ (ТК) – ағымдық бақылау
(текущий контроль);
Шет елдік сөздерден түбір алатын тұрмыстық
немесе әңгіме арасында қолданылатын сөздер

-ОК- жарайды, жақсы, Изи (easy) – оп-оңай,
сөз емес;

-сөз жалпыға түсінікті болса, дауысты
дыбыстарды түсіріп жазу: кдрп – қыдырып,
мсқ – мысық;

- сөзді жөнсіз қысқартып қолдану: раха –
рахмет, см – сәлем, сб – сау бол, қс –
қалайсың, инет – интернет және т.б.;
Әлеуметтік желіде қысқартылып
айтылатын сөздер

- Инста-инстаграм
- ВК –вконтакте
- ҚТ – қайырлы таң немесе түн
- кк- керек
- ТБТ – өткен уақытта түсірілген
сурет немесе архив
- ПС- плейстейшн
- SMS және MMS (хабарламалар
түрлері).
ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕРДІҢ ЖАСАЛУЫНА
ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР

Қысқарған сөздердің жасалуына тілден тыс
және ішкі тілдік факторлар әсер етеді:
қазақ тіліне қоғамдық-саяси, әлеуметтік
көзқарастың түбегейлі өзгеруі, қоғам және
ғылыми-техникалық революция
жаңалықтары, ұлттық дүниетанымдағы
жаңғырулар;
тілдің үнемдеу заңдылығының талаптары,
сөйленіс машықтарының синонимдік
қатарларға мұқтаж болады;
қысқарымдардың жасалуына сондай-ақ орыс
тілінің ықпалы бар
ҒЫЛЫМИ
ЖАҢАЛЫ Сөз мәдениеті — әдеби тілдің
ауызша түрлеріне тән
ҒЫ нормаларын игеру, тілдік
амал-тәсілдерді айтылатын
ойдың мақсатына сай
Қазіргі кезде орнымен қолдана білу,
тілді бұрмалап сөйлеуде мәдениеттілік,
әдептілік таныту
сөйлеу тілі,
формализмі,
Кірме сөздерді
нормадан шығып орынсыз жұмсай беру,
кету мәселесі сіреспе құрылымдарды
лингвоэкологиял қолдану сөз
мәдениетіне нұқсан
ық сөздер болып келтіреді. Сөз
табылады. мәдениеті сөйлеу әдебі
деген ұғыммен
ҚОРЫТЫН
ДЫ
«Кісіні аузындағы сөзінен таны»
деген аталы сөздердің түп-төркініне
бойлап қарасақ, бүгінгі жастардың
сөз сөйлеу мәдениеті мен сөз саптау
шешендігінің қандай дәрежеде
екенін зерттеу маңызды. Себебі Қорытындылай келе:
жастар – болашақтың айнасы. халықаралық деңгейде
Олардың дұрыс сөйлеуі – жарқын қысқартылған сөздерден
болашақтың бейнесі.
басқа (ұйымдар, жер
атаулары) жастардың
қолданатын сөздері тілдің
сауаттылығы мен
тазалығына маңызды мән
беруді қажет етеді
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ

1. Шерубай Құрманбайұлы Қазақ тіліндегі қысқарған сөздер
2. Аббревиатура//Лингвистический энциклопедический словарь . – Москва ,
1990. -685 с.
3. Қайдар Ə. Қысқарған cөз//Қазақ тілі. Энциклопедия. – Алматы, 1998. -509 б
4. Қысқарған күрделі зат есімдер//Қазіргі қазақ тілінің сөзжасам жүйесі. –
Алматы, 1989. 221-224 б.
5. Қысқарған күрделі зат есімдер//Қазақ грамматикасы. – Алматы, 2002. 337-
339 б.
6. Қысқарған күрделі сөздер//Қазақ грамматикасы. –Астана, 2002. 261-262 б.
7. Қысқарған cөздер//Əбуханов Ғ. Қазақ тілі. Лексика, фонетика жəне
морфология мен синтаксис. 3-басылуы. – Алматы, 1982. 71-72 б
8. Қысқарған сөздерді пайдаланудың арнайы тəртібін енгізу керек пе ?
Сұхбат берушілер: Құрманбайұлы Ш., Қодар Ə. «Алаш айнасы», 7 қараша
2009 жыл. № 198(198).
Назар
аударғандарыңызға
рақмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Стиль және оның түрлері

Мәтіндердің ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық стильдері

Модальділік қандай категория

Әріптердің емлесі

Нөлдік морфема

Күрделі сөздер

ДИАЛЕКТ СӨЗ КІРМЕ СӨЗ

Орфография жұмыстарының түрлері және оларды жүргізу тәсілдері

Дипломатиялық құжаттарды жазуға және ресімдеуге қойылатын талаптар

Каучук және резеңке

Пәндер