Қысқарған аясы сөздердің қолданылу

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕРДІҢ ЖАСАЛУЫ МЕН ҚОЛДАНЫСЫ

Дайындаған: Қосаева А. Б.

ҚТӘ - 403 топ

Ғылыми жетекші: Куркебаев К. Қ.

Мазмұны

Дипломдық жұмыстың мазмұны

ТАҚЫРЫПТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

Қазақ тіліндегі қысқарған сөздер - сөзжасамның бір тәсіліне жататын, өзіндік грамматикалық құрылымы және семантикалық ерекшеліктері бар тілдік құбылыс.

Қазақ тіліндегі қысқарған зат есімдер екі немесе одан да көп сыңарлардан тұратын күрделі атаулардың ықшамдалған тұлғалары, екіншілік аталымы

Ахмеди Ысқақов, Кәкен Аханов сынды тілтанушылардың еңбектерінде күрделі сөздердің бірі ретінде қысқарған сөздер қарастырылған. Демек, күрделі атауларды айту, жазу барысында сөздерді ықшамдап, тілге жеңіл айту қажеттілігінен - қысқарту амалы пайда болды.

Ахмеди Ысқақов

Кәкен

Аханов

ТАҚЫРЫПТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

Экономикалық

өзгерістер

Мәдени

өзгерістер

Саяси-әлеуметтік өзгерістер

Қысқарған сөздерді туғызушы басты себептің бірі - қоғамдағы ірі әлеуметтік өзгерістер. Тіл - қоғам өмірінің айнасы деп бекер айтылмаған. Соған орай, тіл қоғам қажетін өтеу үшін сол қоғамдағы өзгерістер мен жаңалықтарды көрсете аларлықтай жаңа ұғымдар мен түсініктер іздестіре бастайды. Бұндай жаңалықтар, әсіресе, тілдің лексикасында, сөздігінде бірден көзге түседі. Орыс тілінің халықаралық қарым-қатынас құралы ретіндегі рөлі әлемдік көлемде де, бұрынғы КСРО шеберінде де өлшеусіз өсуіне орай, орыс тілінің қолданбалы мәселелерін шешу өзекті мәселелерге айналды.

ТАҚЫРЫПТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

ЗЕРТТЕУДІҢ МАҚСАТЫ, ПӘНІ, НЫСАНЫ

Терминологияда, қоғамда, тіл мәдениеті салаларында кең ауқымда қолданылып келе жатқан немесе қолданыстан шығып қалған қысқарған сөздердің табиғатын, жасалу жолдарын зерттеу, қолданыс аясының ерекшеліктерін анықтау.

ПӘНІ

Қысқарған сөздердің грамматика саласында дербес, жеке сөз екендігін ажырату, қысқарған сөздердің электронды сөздігін құрастыру.

НЫСАНЫ

МАҚСАТЫ

ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕРДІҢ ҚОЛДАНЫЛУ АЯСЫ

Мектеп мұғалімдері мен оқушылары арасында кеңінен таралған қысқарған сөздер

ЖОО студенттері мен оқытушылары арасында кеңінен таралған қысқарған сөздер

Шет елдік сөздерден түбір алатын тұрмыстық немесе сөйлеу тіліндегі қолданылатын сөздер

Әлеуметтік желіде қысқартылып айтылатын сөздер

Қысқарған сөздер қоғамның әртүрлі салаларында кеңінен қолданылып, қазіргі кезде тіпті қысқарған сөздер есебінен жаңа сөздердің шығып жатыр

Қысқарған

сөздердің қолданылу аясы

Мектеп мұғалімдері мен оқушылары арасында кеңінен таралған қысқарған сөздер

БЖБ - бөлімдік жиынтық бақылау

ТБЖ- тоқсандық

жиынтық бақылау

ҚБ - қорытынды

бақылау

ҚМЖ - қысқа

мерзімді жоспар

ҰМЖ - ұзақ

мерзімді жоспар

ҰБТ - ұлттық

бірыңғай тестілеу

Д/Ш - дене шынықтыру

ЖОО студенттері мен оқытушылары арасында кеңінен таралған қысқарған сөздер

Оқу барысы:

АБ (РК) - аралық бақылау (рубежный контроль) ;

КБ (ТК) - ағымдық бақылау (текущий контроль) ;

ЖОО атаулары:

ҚазҰУ (ҚазНУ), ҚазНАУ, ҚазҰПУ, ҚазГосЖенПУ

Шет елдік сөздерден түбір алатын тұрмыстық немесе әңгіме арасында қолданылатын сөздер

-ОК- жарайды, жақсы, Изи (easy) - оп-оңай, сөз емес;

-сөз жалпыға түсінікті болса, дауысты дыбыстарды түсіріп жазу: кдрп - қыдырып, мсқ - мысық;

- сөзді жөнсіз қысқартып қолдану: раха - рахмет, см - сәлем, сб - сау бол, қс - қалайсың, инет - интернет және т. б. ;

Әлеуметтік желіде қысқартылып айтылатын сөздер

Инста-инстаграм

ВК -вконтакте

ҚТ - қайырлы таң немесе түн

кк- керек

ТБТ - өткен уақытта түсірілген сурет немесе архив

ПС- плейстейшн

SMS және MMS (хабарламалар түрлері) .

Қысқарған сөздердің жасалуына тілден тыс және ішкі тілдік факторлар әсер етеді:

қазақ тіліне қоғамдық-саяси, әлеуметтік көзқарастың түбегейлі өзгеруі, қоғам және ғылыми-техникалық революция жаңалықтары, ұлттық дүниетанымдағы жаңғырулар;

тілдің үнемдеу заңдылығының талаптары, сөйленіс машықтарының синонимдік қатарларға мұқтаж болады;

қысқарымдардың жасалуына сондай-ақ орыс тілінің ықпалы бар

ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕРДІҢ ЖАСАЛУЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР

Қазіргі кезде тілді бұрмалап сөйлеу тілі, формализмі, нормадан шығып кету мәселесі лингвоэкологиялық сөздер болып табылады.

ҒЫЛЫМИ ЖАҢАЛЫҒЫ

Сөз мәдениеті - әдеби тілдің ауызша түрлеріне тән нормаларын игеру, тілдік амал-тәсілдерді айтылатын ойдың мақсатына сай орнымен қолдана білу, сөйлеуде мәдениеттілік, әдептілік таныту

Ұқсас жұмыстар

Стиль және оның түрлері

Мәтіндердің ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық стильдері

Әріптердің емлесі

Модальділік қандай категория

Нөлдік морфема

Күрделі сөздер

ДИАЛЕКТ СӨЗ КІРМЕ СӨЗ

Орфография жұмыстарының түрлері және оларды жүргізу тәсілдері

Дипломатиялық құжаттарды жазуға және ресімдеуге қойылатын талаптар

Орфографияны оқыту әдістемесі. Орфография жұмыстарының түрлері және оларды жүргізу

Пәндер