Мәдениет және жеке тұлға

Презентация қосу

орындаған:Қойшыбекова.С
ПС:103 Мәдениет және жеке тұлға
Жеке тұлға туралы түсінік. Тәрбиенің негізгі мақсаты – қалыптасып келе
жатқан жеке тұлғаның әлеуметтік тәжірибені меңгеруі, оның жай жақты
үйлесімді дамуы. Жеке тұлғаның дамуы мен калыптасуы мәселесінің көп
ғасырлық тарихы бар. Ол көп аспсктілі және әр түрлі ғылымдардың
тоғысында қарастырылады. Ертедегі грек ғалымдары жеке тұлғаның
дамуына табиғи тума қабілет, қоршаған орта да әсер етеді деп
есептеген. Жеке тұлғаның қалыптасуының факторлары туралы идеялар
келесі дәуірлердің прогрессивті философиялық және психологиялық-
педагогикалық пікірлерінде өз жалғасын тапқан.
Жеке тұлғаның қалыптасуының факторлары туралы идеялар келесі дәуірлердің
прогрессивті философиялық және психологиялық-педагогикалық пікірлерінде өз
жалғасын тапқан.
Адам — өзіне тән биологиялық құрылысы бар тіршілік иесі, сондықтан табиғат заңдары
оның дамуына да әсер етеді. Қоршаған ортаға бейімделіп, өз тіршілігі үшін дайын
заттарды пайдаланатын жануарларға қарағанда, адам өзіне керектіні өз қолымен
жасайды. Адам табиғатының өзгеруі адам өмірінің әлеуметтік жағдайларының әсерінен
болады, адамның тектілігі тек биологиялық жағынан ғана емес, сонымен қатар тарихи
дамуы нәтижесінде де пайда болады. «Әлеуметтік мұрагерлік» адамның коғамдық
тәжірибеге ие болуы нәтижесінде орын алады. Сонымен, адамның жалпы дамуында
өзара байланысты биологиялық және әлеуметтік бағыттар әсер ететіндігі байқалады.
Адам биологиялық тіршілік иесі болып туады, алайда өз дамуы барысында ғана ол
әлеуметтік тіршілік иесіне айналады.
Психологияда «жеке тұлға» деген ұғымның әр түрлі түсіндірмелері бар, бірақ олардың
кебісі мына түсінікке келіп тіреледі: жеке тұлға дегеніміз әлеуметтік қатынастар мен
сапалы іс-әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид. Жеке тұлғаның ең басты белгісі —
оның әлеуметтік мәнінің болуы және оның әлеуметтік функцияларды атқаруы. Жеке
тұлға, сондай-ақ, психологиялық дамудың белгілі бір деңгейіне ие.
Жеке тұлға — бұл интегративті жүйе, әлдебір ыдырамайтын тұтастық. Алайда, жеке
тұлғаны зерттеумен айналысатын ғалымдар бұл тұтастықтың «өзегі» бар деп
мойындайды, олар оны «Мен -жүйе» немесе жай ғана «Мен» деп белгілейді. Жоғарыда
келтірілген жеке тұлға туралы түсінік жалпылама үғым болып табылады.
Жеке тұлға — бұл интегративті жүйе, әлдебір ыдырамайтын тұтастық.
Алайда, жеке тұлғаны зерттеумен айналысатын ғалымдар бұл тұтастықтың
«өзегі» бар деп мойындайды, олар оны «Мен -жүйе» немесе жай ғана «Мен»
деп белгілейді. Жоғарыда келтірілген жеке тұлға туралы түсінік
жалпылама үғым болып табылады. Жеке тұлғаның ең маңызды белгілері —
оның саналылығы, жауапкершілігі, бостандығы, кадір-қасиеті, даралығы.
Жеке тұлғаның маңыздылығы оның қасиеттері мен іс-әрекеттерінде
қоғамдық прогрестің тенденциялярының, әлеуметтік белгілер мен
қасисттердің айқын және өзіне тән ерекшелігінің көрініс табуы, оның іс-
әрекетіндегі шығармашылық қасистінің деңіейі арқылы анықталады. Бұл
орайда «адам», «жеке тұлға» деген ұғымдардың қатары «даралық» деген
ұғыммен толықтырылуы қажет.
Даралық бір адамның басқа бір адамнан, бір тұлғанын басқа бір тұлғаның
айырмашылығын, оның ешкімг ұқсамайтынын, өзіне тән ерекшелігі бар
екенін сипаттайды.
Адам қасиетін түсіндіретін тағы бір ұғым «индивид». Бұл соз латын тілінен
алыған және оның қазақша баламасы «жекелік». Уғым ретінде бұл сөз
адамзат тұқымының еш қасиеттері ескерілмеген бір өкілін білдіреді. Бұл
орайда әрбір адам индивид болып табылады. «Жеке тұлға» ұғымы мен онымен
байланысты бір тектес ғылыми категориялардың мәні осында.
Адамның жеке қасиеттері өмір жолында дамып, қалыптасқандықтан жеке
тұлғаның «дамуы» мен «қалыптасуы» ұғымдарыңын мәнін ашу педагогика
үшін маңызды мәселе болып табылады.
Жеке тұлғаның даму факторлары туралы философиялық және
психологиялық-педагогикалық ойдың тарихы материалистік ілімде және
оның бір бағытында — материалистік диалектикада өз жалғасын тапқан.
Бұл бағыттың өкілдері жеке тұлғаның қалыптасуына әсер ететін
факторларды тереңірек зерттеп қана қоймай, сонымен қатар ол
факторлардың өзара байланысымен олардың адамның даму процесіне
ықпал ету тетіктерін де ашып көрсетті. Қоғамның тарихын талдай
отырып, олар адамдардың шығармашылық-қайта құру әрекеті өндірістің
дамуы мен көркеюіне, әлеуметтік қатынастардың қалыптасуына, ғылыми
білімнің молаюына, рухани өмір мен өнегелілік-эстетикалық мәденнеттің
баюына себепші болды деп көрсетті.
Адамға табиғи берілген белгілерді дамытуда ең маңыздысы, жанұяда болсын, қоғамдық
тәрбиелік-білім беру орындарында болсын, оларға дер кезінде сауатты диагностика беру
болып табылады. Қазіргі уақытта баланың іс-әрекеттің қандай түріне бейімділігі бар екенін
анықтайтын алуан түрлі әдістер бар. Олардың ішінде тест әдістері кеңінен қолданылады.
Тәрбие мен білім беруде адамның табиғи қасиеттерін еекеру қажет, оның нышандары мен
қабілеттілігін анықтай отырып, олардың ары қарай дамуының амал-тәсілдерін, формалары
мен әдістерін айқындау керек. Қызметтің қандай да бір түріне деген анатомиялық-
физиологиялық нышандарынан одан ары жемісті дамуы үшін баланың оған деген ықыласын
арттырып, оны сол іс-әрекетке араластыра отырып, сол салада тәжірибе жинастыруға
жағдай жасау қажет.
«Жеке тұлға» деген ұғымда адамның қоғамдық мәні ашылады. К. Маркстің айтуынша,
адамның мәні жеке индивидке тән абстрактілік емес, өз болмысында ол барлық қоғамдық
қатынастар жиынтығы. Сондықтан ортаның жеке тұлғаның дамуына әсері туралы сөз
болғанда, ең алдымен, кең мағынада қолданылған әлеуметтік орта деп түсіну керек,
өйткені адамның жеке тұлғалық қасиеттері әртүрі орталық қатынастар әсерінен, яғн,
адамдармен және түрлі қоғамдық институттармен өзара-қатынасы арқасында қалыптасады.
Адам табиғатының өзгеруі адам өмірінің әлеуметтік жағдайларының әсерінен
болады, адамның тектілігі тек биологиялық жағынан ғана емес, сонымен
қатар тарихи дамуы нәтижесінде де пайда болады. «Әлеуметтік мұрагерлік»
адамның коғамдық тәжірибеге ие болуы нәтижесінде орын алады. Сонымен,
адамның жалпы дамуында өзара байланысты биологиялық және әлеуметтік
бағыттар әсер ететіндігі байқалады. Адам биологиялық тіршілік иесі болып
туады, алайда өз дамуы барысында ғана ол әлеуметтік тіршілік иесіне
айналады.
Психологияда «жеке тұлға» деген ұғымның әр түрлі түсіндірмелері бар, бірақ олардың
кебісі мына түсінікке келіп тіреледі: жеке тұлға дегеніміз әлеуметтік қатынастар мен
сапалы іс-әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид. Жеке тұлғаның ең басты белгісі —
оның әлеуметтік мәнінің болуы және оның әлеуметтік функцияларды атқаруы. Жеке
тұлға, сондай-ақ, психологиялық дамудың белгілі бір деңгейіне ие. Жеке тұлға — бұл
интегративті жүйе, әлдебір ыдырамайтын тұтастық. Алайда, жеке тұлғаны зерттеумен
айналысатын ғалымдар бұл тұтастықтың «өзегі» бар деп мойындайды, олар оны «Мен -
жүйе» немесе жай ғана «Мен» деп белгілейді. Жоғарыда келтірілген жеке тұлға
туралы түсінік жалпылама үғым болып табылады.
Жеке тұлғаның ең маңызды белгілері — оның саналылығы,
жауапкершілігі, бостандығы, кадір-қасиеті, даралығы. Жеке тұлғаның
маңыздылығы оның қасиеттері мен іс-әрекеттерінде қоғамдық прогрестің
тенденциялярының, әлеуметтік белгілер мен қасисттердің айқын және
өзіне тән ерекшелігінің көрініс табуы, оның іс-әрекетіндегі шығармашылық
қасистінің деңіейі арқылы анықталады. Даралық» ұғымы бір адамды басқа
бір адамнан, бір тұлғаны басқа бір тұлғадан ажыратып, оған өзіне тән
сұлулық пен қайталанбас қасиет беретін ерекшеліктерден тұрады.
Адам қасиетін түсіндіретін тағы бір ұғым «индивид». Бұл соз латын тілінен
алыған және оның қазақша баламасы «жекелік». Уғым ретінде бұл сөз
адамзат тұқымының еш қасиеттері ескерілмеген бір өкілін білдіреді. Бұл
орайда әрбір адам индивид болып табылады. «Жеке тұлға» ұғымы мен
онымен байланысты бір тектес ғылыми категориялардың мәні осында.

Ұқсас жұмыстар

Өмірлік мақсаттар, өмірлік стиль

Тұлғалық белгілер және оның мәдениетпен байланысы

Тұлғаның қалыптасуы мен дамуының заңдылықтары

Мәдениет морфологиясы

МӘДЕНИЕТ МОРФОЛОГИЯСЫ МӘДЕНИЕТ

Мәдениет морфологиясының мазмұны

Өзін өзі тану тұлғаның өзін-өзі жүзеге асыруының шарты

Қазіргі кездегі білім беру парадигмалары, педагогикалық білімнің спецификасы

Мәдениеттану тарихы

Тұлға күші

Пәндер