Орал тауларынан

Қазақстан Республикасының

жер бедері

Орындаған: Қырықбай Айжан

Тексерген : В. С. Темирбаевна

Сарқан гуманитарлық колледжі

Қазақстан республикасының Жер бедері

Жазықтар: Шығыс Еуропа, Тұран, Батыс Сібір Үстірттер: Торғай, Үстірт, Жем, Бетпақ дала, Балқаш маңы Қырат: Жалпы сырт Алса таулар: Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау Биік таулар: Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Сауыр-Тарбағатай, Алтай

ЖАЗЫҚТАР

Шығыс Еуропа жазығы

Батыс Сібір

жазығы

Қазақстанға оңтүстік-шығыс бөлігі енеді. Қазақстандық бөлігі Мұғалжар және Үстіртпен, оңтүстігінде Маңғыстаумен шектеседі. Республика аумағындағы Жалпы Сырт қыраты, Каспий маңы ойпаты және Орал алды (Жем) үстірті осы аймақтың құрамына енеді

Қазақстан аумағына Батыс Сібір жазығының оңтүстік бөлігі ғана кіреді. Орал тауларынан Алтайға дейін созылған ұзынша өңірді қамтиды. Оңтүстіктен солтүстікке қарай еңістеу келеді. Батыс Сібір жазығы Ертіс маңы және Есіл-Тобыл жазықтары болып екіге бөлінеді

Торғай

Үстіріт

Жем

Бетпақдала

Балқаш маңы

Шығысында Сарыарқа, ал батысында Мұғалжар және Оңтүстік Оралдың аралығында жатыр. Солтүстігі Батыс Сібір жазығына, оңтүстігі Шалқартеңіз ойысына жалғасады. Үстірттің орталығында солтүстіктен оңтүстікке созылып жатқан ойыс - Торғай қолаты бар, оны Торғай бұғазы немесе Торғай қақпасы деп те атайды. Ол Батыс Сібір жазығын Тұран ойпатымен жалғастырады.

Үстірт солтүстік және солтүстік батысында Каспий маңы ойпатымен, батысында Маңғыстау жазығымен шектеседі. Оның Қазақстанға батыс бөлігі ғана қарайды. Қазақстан жерінде ең биік тұсы - Мұзбел жоны, биіктігі 340 м. Солтүстіктен шығысқа қарай аласара береді

Орал алды (Жем) үстірті Каспий маңы ойпаты мен Мұғалжар тау аралығында жатыр. Үстірттің теңіз деңгейінен биіктігі 300 м-ге жуық. Орал алды үстіртінің оңтүстік бөлігін Жем өзені салалары мен бірнеше ұсақ өзендер кесіп өтеді.

Шығысында Балқаш көлі, батысында Сарысу және оңтүстігінде Шу өзені, солтүстігінде Сарыарқа аралығында жатқан аймақ. Жер бедерінің абсолюттік орташа биіктігі 300-350 м. Сарыарқаға ұласатын солтүстік-шығыс бөлігі биіктеу келеді.

Балқаш көлінің оңтүстік жағында, оңтүстік- шығысында Жоңғар алатауы, оңтүстігінде Іле Алатауы мен батысында Шу-Іле тауларының аралығында жатқан аймақ.

ҮСТІРТТЕР

Жалпы сырт қыраты

Орал тауы мен Еділ өзені аралығындағы үлкен қырат. Қазақстанға оның қиыр оңтүстік - батыс бөлігі ғана кіреді. Қазақстанға қарайтын бөлігі тегістеу келеді. Жалпы Сырт арқылы Жайық өзенінің көптеген ұсақ салалары ағады.

Аласа таулы өлкелер

Сарыарқа

Мұғалжар

Маңғыстау

Сарыарқа

Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы Орталық Қазақстанның көп жерін алып жатыр. Ол батысында Торғай үстірті мен Тұран ойпатына дейін жетіп, шығысында Сауыр-Тарбағатай тау жүйелерімен, оңтүстігінде Балқаш көлі және Бетпақдаламен, солтүстігінде Батыс Сібір жазығымен шектесетін ұлан-ғайыр аумақты құрайды. Батыстан шығысқа қарай 1200 км-ге созылған. Сарыарқа - Қазақстан жеріндегі ең ежелгі, мүжілген аласа таулы өлке. Сарыарыарқаның ең биік тауы - Қызыларай. Оның биік нүктесі - Ақсораң (1565 м)

Мұғалжар

Орал тауының оңтүстігінде, Қазақстан жеріндегі табиғи жалғасы болып табылады. Мұғалжар тауының Орал тауынан айырмасы - оның шығыс беткейі көлбеу, батыс беткейі тік болып келеді. Сарыарқа сияқты Мұғалжар да - шөгінді және магмалық жыныстардан түзілген ежелгі таулы өлке. Ең биік жері - Үлкен Боқтыбай (657 м)

Маңғыстау

Маңғыстау таулары Қазақстанның батысында Каспий теңізінің Маңғыстау түбегінде жатыр. Маңғыстау таулары Сарыарқаға қарағанда жас, бірақ құрылысы мен жер бедерінің жалпы ерекшеліктері жағынан Сарыарқа тауларына ұқсас. Маңғыстау тауларының биік бөлігі Қаратау жотасындағы Бесшоқы (556 м)