Еңбекке сұраныс

11-12-13 тақырып. ЕҢБЕК, КАПИТАЛ, ЖЕР НАРЫҒЫ

Лекция жоспары:

Еңбек ұсынысы. Еңбекке сұраныс. Еңбек нарығындағы тепе- теңдік.

Еңбек бағасы. Еңбек нарығының түрлері.

Капитал және оның нысандары.

Капитал қойылымдарының шекті өтімділігі.

Жердің өндірістік фактор ретіндегі ерекшеліктері.

Жер ұсынысы. Жер нарығындағы тепе-теңдік.

Жер рентасы. Абсолюттік және диференциалдық рента.

Жердің бағасы. Жал ақысы.

Өндіріс факторлары - еңбек, капитал, жер, ал өндіріс факторларының табыс нысаны - еңбек ақы, пайда мен пайыз, жер рентасы.

Еңбек нарығы - бұл жұмыс күшін тауар ретінде сату - сатып алу туралы экономикалық қатынастардың жүйесі. Нарықтардың басқа да түрлеріне сәйкес еңбек нарығында жұмыс күшіне деген ұсыныс пен сұраныс туады.

Еңбек нарығына тән қасиеттер:

жұмыс орындарын ұсынатын кәсіпорындардың санының мол болуы .

әртүрлі мамандықтағы еңбеккерлердің санының мол болуы .

еңбек нарығында бірде - бір кәсіпорын және бірде - бір еңбекккердің күш ықпалының жүрмеуі;

жұмыс күшінің еңбек ақының мөлшерімен бағалануы.

Еңбектің ұсыныс қисығы.

Экономикалық шешім қабылдау қажетті-

лігінің себептері:

біріншіден, экономикалық субъектінің белгілі экономикалық іс-әрекеттер жасауға мүмкіндігі болғанда,

екіншіден, осы экономикалық іс-әрекеттерді орындаудың әр түрлі тәсілдері болғанда.

Еңбектің шекті түсімділігінің қисығы (MRPL) - жеке фирманың еңбекке сұраныс қисығы болады.

Кез келген жетілген бәсекелес фирма үшін еңбек ұсынысы өте икемді, ұсыныс қисығы айнымалы фактор (L) орналасқан координата осіне параллельді түзу сызық болады, әрі бұл түзу фирманың айнымалы факторының шекті шығын қисығы да болады, себебі:

еңбектің әр бірлігіне бірдей мөлшермен ақы төленіп, ал осы еңбекақы жалданған жұмысшы-лар санына тәуелсіз болғандықтан,

Еңбек нарығындағы жетілген бәсекелес фирманың тепе-теңдігі

Еңбек нарығындағы монопсония. Еңбек нарықтарының көпшілігіне жетілмеген бәсекенің қасиеттері тән болады. Жетілмеген бәсекенін бір түрі - монопсония.

Мысалы: кішігірім калада жұмысшыларды жалдайтын шағын кәсіпорын бар және бұл қаланың біраз тұрғындары осы кәсіпорында жұмыс істейді деп есептейік.

Еңбек нарығындағы монопсония

Монопсонияның нарықтық сұраныс қисығы шекті түсімділігінің кисығына (MRP) сәйкес келеді.

Монопсонияның нарықтық ұсыныс қисығы

(ACMHC ) орташа шығындармен беріледі.

Тепе-теңдік нүктесі - шекті шығындар қисығының MRPLMHC қисығымен қиылысқан нүкте. Мұнда монопсония өз пайдасын . . . . . . . . . . қанша еңбек күшін жалдауы қажет екенін анықтайды.

Атаулы еңбек ақы (W) ақшаға шығарып берілетін еңбек ақы, . . . . .

Нақты еңбек ақы (W/P) - атаулы еңбек ақы мөлшерінен, алынатын салық шамасынан, тұтыну тауарлардың бағасынан тәуелді.

Нақты еңбек ақы екі факторға тәуелді:

Атаулы еңбек ақыға.

Еңбеккердің тұтыну және әл-ауқат тұрмыс дәрежесін сипаттайтын тауарлар бағасының деңгейіне.

Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігі

Мұндағы

L -сұраныс болып тұрған еңбек мөлшері,

W/P - нақты еңбекақы.

. . . . . . . . . еңбек ұсынысына керісінше әсерін тигізетін екі фактор бар:

алмастыру эффектісі

табыс эффектісі (тиімділігі) .

Алмастыру эффектісінің пайда болу себебі еңбек ақының өсуімен байланысты. Еңбек ақы өскен кезде әрбір атқарған сағатқа көп ақы төленеді.

Бұл жұмыс күші ұсынысының өсуіне әкеледі.

Табыс эффектісінің әсері еңбек ақының өсуіне еңбеккер өзінің бос уақытын өсіру мүмкіндігі ретінде қарайды, . . . . . . . . . ұсынысының төмендеуіне әкеледі