Қазақстандық фармацевтикалық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету

Презентация қосу

«С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» КЕАҚ НАО «КАЗАХСКИЙ
НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д. АСФЕНДИЯРОВА»
Фармацияның ұйымдастырылуы, басқарылуы және экономикасы және клиникалық №6 сабақ
фармация кафедрасы

ҚР өнеркәсіп: жаһандану жағдайындағы қазіргі
жағдайы мен даму үрдістері. Қазақстандық
фармацевтикалық өнімнің бәсекеге
қабілеттілігін қамтамасыз ету
Орындаған: Султанбекова Айдана
Тобы: ТФП 18-015-1К
Тексерген: Серикбаева Э.А

Алматы 2021
Жоспар
• Кіріспе
• Негізгі бөлім:
ҚР өнеркәсіп: жаһандану жағдайындағы қазіргі жағдайы мен даму
үрдістері.
Қазақстанда фармацевтика нарығын дамыту жолдары
• Қорытынды
Кіріспе
Фармация халыққа дәрі-дәрімекпен көмек көрсетуді іске асыратын сала.
Фармацияның негізіне дәрілік заттарды анықтау, іздеу, оларды зерттеу,
дайындау, қалыптау және шығару, сұрыптау, стандарттау, сақтау, тарату және
фармациялық қызметті ұйымдастыру жатады. Фармацияның тарихы адамзат
тарихымен бір.

Денсаулық сақтаудың маңызды міндеттерінің бірі – халықты қауіпсіз, тиімді, сапалы және қолжетімді дәрілік заттармен
қамтамасыз ету болып табылады.
«Осыны негізге ала отырып, Елбасы Н.Ә. Назарбаев Үкіметке Ұлттық фармацевтикалық өндірушілер есебінен ішкі
тұтынуды дәрілік препараттармен қамтамасыз етуді мақсат етіп қойды. 2016 – 2019 жылдарға арналған Қазақстан
Республикасының “Денсаулық” мемлекеттік бағдарламасы 2010 жылы Қазақстан Республикасының 2010 – 2014 жылдарға
арналған фармацевтикалық өнеркәсібін дамыту жөніндегі бағдарламасының жалғасы ретінде бекітіліп, бағдарламаның негізгі
бағыттарының бірі халықты отандық өндірістегі медикаменттермен қамтамасыз ету мәселелерін, дәрілік заттардың
қолжетімділігін, сапасы мен қауіпсіздігін, тиімді қолданылуын қамтамасыз ету сияқты негізгі міндеттерді жүзеге асыру үшін
іс-шаралар кешенінің тиімділігін әзірлеу, орындау және мониторинг жасауды алдын-ала қарастыратын дәрілік қамтамасыз ету
және Денсаулық сақтау жүйесін дәрімен қамтамасыз етудің Ұлттық саясатын жүзеге асыру болып табылады».
Осыған байланысты Қазақстанның фармацевтикалық нарықтағы отандық дәрілік препараттардың негізгі даму қарқынын
талдау өзекті болып қалуда. Фармацевтика саласын басқару кезіндегі, яғни дәрілік заттармен халықты қамтамасыз етудегі
жедел шешім қабылдау, әдетте, дәрілік препараттар нарығында қалыптасқан жағдайды маркетингтік талдауға негізделеді. Осы
мәселелерді қарастыру қажеттілігі халықты отандық дәрілік заттармен қамтамасыз етуді жетілдірудің негізгі бағыттарын
анықтауға және Қазақстан Республикасында отандық дәрілік заттарды тиімді қолдану жүйесінің жаңа әдістемелік жолдарын
ғылыми негіздеуге мүмкіндік берді.
«Фармация саласындағы ғылыми тәжиребелік
жұмыстар елімізде 1951 жылы басталды. Қазір
Қазақ Ұлттық Медицина университетінің
фармацевтика факультеті, Алматы дәрігерлер Қазақстандағы медикаменттердің
білімін жетілдіру институтының клиникасы, жиынтық нарығы шамамен 6000
Фармакология кафедрасы, Республиканың жоғары атауды қамтиды. Сарапшылардың
медициналық оқу орындарындағы арнайы
бағалауы бойынша 2009 жылы
кафедралар шұғылданады. 2016 жылғы мәлімет
бойынша Қазақстан Республикасында 3228 ЖІӨ өсімінен орта есеппен 1,5 -2
дәріхана, 1144 дәріханалық пунктер, 2358 еседен асатын тұрақты жылдық
дәріханалық киоскілер, 626 дәріханалық қоймалар, өсім үрдісімен 1 млрд долларды
115 фармацевтік өндірістер жұмыс істейді. құрады.
Республикада фармацевтика жүйесінде 12 мыңнан
астам адам қызмет етеді, олардың 5,5 мыңы
жоғары дәрежелі мамандар.

«Фармацевтика өнеркәсібі ел аумағындағы дамушы сала. Дегенмен фармацевтика және
медицина өнімі өндірушілерінің жалпы 79 ірі кәсіпорын жұмыс істейді. Бұл ретте 6 ірі
зауытты айрықша атап өтуге болады. Олар мыналар: “Химфарм” АҚ, “Глобал Фарм БК”
ЖШС, “Нобел АФФ” АҚ, “Ромат” фармецевтикалық компаниясы, “Нұр-Май Фарм” ЖШС,
“Қарағанды фармацевтика кешені” және медициналық жабдық бойынша “Ақтөберентген”
АҚ толық циклды өндірісі бар кәсіпорны.
«Қазақстан республикасындағы фармацевтикалық өндірістерді дамытуға
барынша қолайлы жағдай жасау және оның өнімділігін арттыру ұлттық
экономиканы дамытуға ең қолайлы жолдардың бірі болып табылады. Осының
арқасында республика аумағында шамадан тыс көбейіп кеткен импорттық
медикаменттерді отандық фармацевтикалық заттармен алмастыруға жол табылады.
Қазіргі таңда экономикада қалыптасып отырған тоқырау тек қана импорттық
заттарды отандық тауарлармен алмастыру арқылы шешуге болады. Алғаш рет
экономикалық өсімді қамтамасыз ету үшін отандық өндірістік өнеркәсіптерді
дамыту қажеттігі туралы ойды 19 ғасырда неміс ғалымы Ф. Лист атап өткен. Осы
ғалымның айтуынша жеке мемлекеттердің экономикасы өзіндік заңдар бойынша
дамиды. Себебі, әр-бір елге ұлттық экономия тәуелді. Осы заң бойынша отандық
өндірістік қуаттарды бірінші кезекте дамыту, экономиканың тоқыраусыз өсімін
қамтамасыз етеді. Орыс ғалымы Н. Д. Контратев қалалардың өркендеуі мен
тұрғындардың бақуатылығының артуы осы елді мекендерде орналасқан өндіріс
ошақтарының, оның ішінде өндірістік өнеркәсіптің даму жылдамдығына тікелей
байланысты. Бұл жерде өндірістің даму жоспары міндетті түрде екі әдіске сүйенеді,
оның ішінде генетикалық 44 және теологиялық әдістерге арқа сүйейді»
«Елдің экономикасының дамыту үшін бірінші кезекте импорттық заттардың орнына отандық
тауарларды еңгізу қажеттігі туралы 20 ғасырдың 60 – 70 жылдары атақты ғалымдар Х. Чинери, М. Бруна, А.
Страук және М. Картер өз еңбектерінде дәлелді материалдарымен анық көрсетіп кеткен. Олардың жасаған
экономикалық даму моделінде екі түрлі жетімсіздіктерден арылу мақсатында тек қана сырттай қаржыландыру
көздерін отандық инвестициялармен алмастыру қажет екендігі көрсетілген. Алайда көптеген мемлекеттерде
тауар айналымын қалыптастыру үшін және экономикалық тоқыраудан шығу мақсатында сырттай көмек алуға
негізделеді, ал мемлекеттік қорлар осы мақсатта мүлдем қолданылмайды. Америкалық экономист М. Фортер
жеке елдердің тауар айналымдағы бәсекелестігі тек қана отандық өндірушілерді қолданғанда ғана тиімді
болатындығын көрсетті. Осы жағдайда отандық сапалы тауарлар ішкі нарықта үлкен мүмкіндіктерге ие болып,
импорттық заттарды барынша азайтуға жағдай туғызады. Алайда бұл өндірістерді мемлекет міндетті түрде
қаржылай, заңды тұрғыда және білікті мамандармен тоқтаусыз қамтамасыз етуге көмектесіп отыруы тиіс».
Импорттық фармацевтикалық тауарлардың біздің елімізге қарай шығаруын азайту үшін мемлекеттік
басқару органдарының белсенді араласуын қажет етеді. Бірінші жағынан, импорттық заттарды алмастыру елдің
экономикасын құрлымдық тұрғыда өзгертілуін қажет етеді. Басқаша айтқанда импорттық заттарды алмастыру
үшін мемлекеттік басқару органдарының белсенді осы бағытта жүргізіліетін жұмыстарын қажет етеді. Екінші
жағынан, импорттық фармацевтикалық заттарды отандық медикаментермен алмастыру жұмысы бірінші кезекте
жергілікті тауар өндірушілердің ішкі нарықтағы бәсекелестік қуатын арттыруды қажет етеді. Сонымен қатар
ескірген, болашағы жоқ дәрі-дәрмек өндірістерін жауып тастау және болашағы үлкен, бәсекелестікке ыңғайы
бар өндірістерді барынша қолдау керек. Үшінші жағынан, елімізге импортталатын дәрі-дәрмектердің көлемін
заңды түрде азайту қажет. Осындай жағдайға қол жеткізу тек қана отандық фармацевтикалық өндірісті дамыту
және отандық дәрі-дәрмектерге сұранысты арттыру арқылы қол жеткізуге болады.
Отандық дәрі-дәрмектерге сұранысты арттыру үшін иновациялық
жолды таңдау және дәрі-дәрмектерді диверсификациялау қажет.
Диверсификация дегеніміз – науқастарға ұсынатын дәрі-дәрмектердің
клиникалық көрсеткіштерін жақсарту, оның тиімділігі төмен жақтарын
арттыру. Сол арқылы отандық фармацевтикалық заттардың науқастардың
сұранысына сай болуын қамтамасыз етеді. Бесінші жолы, отандық
фармацевтикалық заттардың өзіндік құнын төмендету арқылы оның
нарықтағы өнімділігін арттыру. Алтыншы, Республиканың халықаралық
нарықтық сауда саласындағы жағдайын жақсарту. Оның негізгі мағынасы
отандық фармацевтикалық заттардың құнынын төмендету арқылы
импорттық заттардың да арзандауына жол ашу. Импорттық заттарды
алмастыру мемлекеттік экономикадағы сапалы өзгерістердің бірі болып
табылады. Осы арқылы отандық фармацевтикалық зауыттардан
шығарылатын тауарлардың бәсекелестікке қабілеті арттырылып, өндіріске
болашағы үлкен иновациялық жаңалықтарды енгізуге жол ашады. Сонымен,
импорттық тауарларды алмастыру Қазақстан Республикасының
экономикалық қауіпсіздігін арттырады. Қазақстан Республикасындағы
импорттық тауарларды алмастыру бағдарламасы көбнесе фармацевтикалық
өндірістегі бәсекелестікке даяр медикаменттері бар және осы салада
өндіріске қажетті заттармен салыстырмалы түрде жақсы қамтамасыз етілген
ішкі нарықта үлкен сұранысқа ие және сатылым маркасы жоғары заттарға
тікелей тәуелді. 2000 жылдан бастап ұлттық өндірісті дамыту барысындағы
саясат бірінші кезекте инновациялық жүйелерді ендіруге қолайлы салаларды
қамтыды. Осындай салалардың бірі фармацевтикалық салалардың бірі
болып табылады.
«Фармацевтикалық Қазақстан Республикасының
саланы басқарудағы қысқа фармацевтикалық өнеркәсібінің
мерзімді жылдам шешім тұрақты дамуы үшін, осы
қабылдау ісі маркетингтік үдерістерді маркетингті зерттеу
мен мемлекеттік қолдау негізінде,
талдауға және қысқа
жаңа инновациялық әдістерді
мерзімді маркетинг еңгізуді қамтамасыз ету қажет.
жүргізуге негізделді. Болатын өзгерістерді талдаусыз
Тексерілген стратегиялық және бүгінгі күннің талаптарын
шешімді қабылдау үрдісінде, анықтамай, салаға жеке
инвестицияларды тарту
басқару нысанының жүйелі
механизмін пайдаланусыз,
мониторингі анықтауға мемлекеттік қолдау деңгейін
мүмкіндік беретін, ұзақ анықтамай Қазақстанның
мерзімді даму бағытын фармацевтикалық саласын одан
ескеру қажет. ары дамыту мүмкін емес.
Медикаменттердің нарықтағы орны көптеген маркетингтік себептерге тікелей
байланысты. Оның ішінде фармацевтикалық фирманың имиджі немесе нарықтық таңбасы
ерекше роль атқарады.Оның абыройы жоғары болған сайын фирманың нарықтағы дәрілердің
өтімділігі және бағасы жоғарылай түседі.Екінші орында фирманың медикаменттің өтімділігін
арттыруға бағытталған жарнамасы.Осы бағытта фирманың жұмсайтын қаржысы артқан
сайын, медикаменттің өтімділігі де жоғарылай түседі. Науқастардың дәріні қабылдағаннан
кейінгі оның тиімділігі туралы қалыптасатын пікірі де басымдыққа ие. Дәріханаларға барған
науқастардың басым бөлігі фармацевтердің кеңесіне жүгінеді. Сондықтан олардың
сатылымдағы дәрілердің тиімділігі туралы ойын социологиялық зерттеу арқылы тексеріп
отырудың маңызы өте жоғары.
«Қазақстан Республикасының фармацевтика нарығы – Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) ішінде Ресей мен
Украина нарығынан кейін үшінші орынды қамтиды. IMS Health мәліметі бойынша ТМД фармацевтика нарығындағы Қазақстан
Республикасының үлесі 2014 жылы 7%-ды құрады. Қазақстан Республикасында фармацевтика өнімін жан басына шаққандағы
тұтыну үлесі – 78 АҚШ дол. құрап, ТМД бойынша көлемі жағынан екінші орынды қамтып отыр. Алайда көрсетілген деңгей
кез келген Еуропа елінің қол жеткізген көрсеткіштерінен айтарлықтай төмен. 2015жылы Европа одағында, Шығыс Еуропада
және ТМД-да жан басына шаққанда дәрілік заттарды тұтыну, орта есеппен алғанда 150 долларды құрады. Қазақстан
Республикасының фармацевтика өнеркәсібі шет елдік фармацевтика шикізатына, жабдықтар мен орама материалдарына
айтарлықтай мұқтаж. Қазахстанда 10 мыңнан астам дәрілік препараттар тіркелген, дүние жүзінің 100 елінен келген өкілдер
жұмыс істейді. Импорт көлемінде Батыс, Шығыс Еуропа елдерінің үлесінің өсу үрдісі байқалады. Дәрілік заттардың импортын
бағасы бойынша 68,6%-ын, саны бойынша 54,5%-ын қамтамасыз ететін елдердің бірінші ондығына Германия, Франция, Ресей,
Үндістан, Венгрия, Бельгия, Италия, Словения, Австрия және АҚШ кіреді. Отандық дәрілік заттардың өндірілуі Қазақстанның
жалпы фармацевтикалық нарығының шамамен 8% –12%-ын құрайды»
Сонымен қатар қазақстандық фармацевтикалық өндірістің нашар дамуының бір себебі отандық
өндірушілерге қатысты дискриминациялық заңдардың болуы. Заң жүзіндегі теңсіздік мына жағдайлардан
көрінеді: елге кіргізілетін фармацевтикалық өнімге кеден салығы мен ҚҚС салынбайды, сонымен бірге дәрілік
заттарды импорттаушылар тек дайын өнімді ғана тіркеуге міндетті.Осы уақытқа дейін біздің республикамызда
нарықтық саладағы импорттық дәрі-дәрмектерді отандық дәрі-дәрмектермен ауыстырудың тиімді жолдары,
оның ішінде менеджмент пен маркетинг мәселелері толық қаралмаған. Соңғы кезеңде қалыптасқан әлемдік
экономикалық тоқырау фармацевтикалық нарыққа да өзінің әсерін тигізуде.
«Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығы орталық Азиядағы ең үлкен және өте дамыған
нарықтардың қатарына жатады. Алайда бұл сала дамыған елдердегі фармацевтикалық нарыққа қарағанда өте
төмен деңгейде дамыған деп айтуға болады. Тәуелсіздік жылдардағы еліміздің экономикалық дамуы мұнай мен
газ және тау-кен өндірісінің жылдам дамуына тікелей байланысты. Сонымен қатар осы екі саланың дамуы
фармацевтикалық заттардың сатылуын барынша жоғары көтеріп денсаулық сақтау саласының өсуіне жол ашты.
Қазіргі таңда Қазақстандық фармацевтикалық компаниялар отандық нарықта үлкен кемшіліктерге ие болып
отыр. Оның себебі тұрғындарға тегін медициналық көмектің кепілді көлемінің жасалынып жатқан
мүмкіншіліктері болып табылады.
Сонымен, Республикамызда дәрілік заттардың өндірісі өте баяу дамуда деп
айтуға толық негіз бар. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық
өндіріс орындары Республикада тұтынылатын медикаменттер көлемінің
құндық көлемінде 10%-дан аспайтын деңгейді көрсетеді. Алайда біздің
Республикамыздағы ішкі фармацевтикалық нарық жоғары қарқында өсуде,
бұл ахуал республика тұрғындарының әлеуметтік экономикалық
жағдайының жақсаруымен халықтың әл-ауқатының өсуімен тікелей
байланысты болып отыр.
Халықтың қымбат жаңа брендттік фармацевтикалық заттарға
сұранысының артуы отандық өнеркәсіптің ішкі нарықтағы
орнын төмендетті, оның негізгі себебі арзан бағамен емдік
қасиеті төмен дәрілік заттармен байланысты болып отыр.
Осыған қарағанда фармацевтикалық нарықтың негізгі бөлігін
брендік қасиеті жоғары патенті бар импорттық медикаментпен
құрау үстінде деп айтуға болады.Осындай импорттық
медикаменттердің құндық отандық деңгейі 90%-дан асады,
олардың заттай деңгейі 70%-ға жақындайды. Отандық
фармацевтикалық фирмалардың қаржылық табысы шетелдік
фирмалардың табысынан айтарлықтай төмен болып отыр.
Сонымен қаржылық нарықта фармацевтикалық орны жаңа
инновациялық патенті бар тауарларды ұсынуға жол ашады.
Қорытынды
Фармацевтика нарығы өте маңызды өнеркәсіпке жатады, өйткені оның ойдағыдай дамуы халық денсаулығының кепілі. Сондықтан еліміздің
медицина саласы алдағы уақытта кәсіппорындарды жаңғырту және жаңа өнеркәсіп орындарын салу, оның түрлерін айтарлықтай кеңейту мақсатында
фармацевтика саласын дамытып, оны отандық өніммен 50% қамтамасыз етуді алға қойып отыр. Бұрын көптеген дәрілер тапшы болып, сатып алу
қиынға түсетін. Бірақ қазір нарықтық экономика жағдайында бұл мәселе шешілді. Қазіргі уақытта дәрілік препараттар нарығында әлемдік
фармацевтикалық нарықтың барлық танымал өндірушілері ұсынылған. Бұл жағдай тұтынушыға өзіне негұрлым ыңғайлы және тиімді дәріні таңдауға
мүмкіндік береді. Қазақстанда фармацевтикалық өнеркәсіптің инфоқұрылымы нашар дамыған. Фармацевтикалық машина жасау жоқ болып отыр.
Өндірілген дәрілік препараттарды өткізу жүйесі қажетті деңгейде жасалмаған. Осындай жағдайда фармацевтикалық саланы тиімді басқару жүйесін
құру оның жемісті қалыптаса бастауының маңызды факторларының бірі болып табылады.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, фармацевтикалық өнеркәсіп өзінің қалыптасуының бастапқы кезеңінде белгілі бір мемлекеттік жеңілдіктер
жүйесі болмай дами алмайды. Қазақстандағы фармацевтикалық нарықтың дамуын талдау келесідей қорытындылар жасауға мүмкіндік береді:
әрекет етуші фармацевтикалық өндірістер ескірген және модернизацияны талап етеді;
мемлекеттің салықтық және инвестициялық саясатын жетілдіру жағында заң шығаратын базаны өзгерту қажет;
салаға салынған инвестициялардың аз көлемдері оның дамуын тежейтін фактор болып отыр;
дәрілік препараттардың қауіпсіздігін, тиімділігін және сапасын мелекеттік бақылаудың жеткіліксіздігі;
төлем қаблеттілігі төмен сұраныс халықты арзан және тиімділігі аз дәрілік препараттарды қолдануға бағыттайды.
Қазіргі замандағы әлемдік медицина әртүрлі дәрілік препараттардың шамамен он мыңдай түрін пайдаланады. Медициналық тәжірибеде
қолданылатын маңызды препараттардың тізіміне шамамен 700 түрі кіреді. Отандық фармацевтика өнеркәсібінің алдына қойылған мақсаттар мен
міндеттерге қол жеткізу үшін Үдемелі индустриялық-инновациялық дамудың 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде
бірқатар инвестициялық жобалар жүзеге асырылды. Отандық дәрілік заттардың сатылымы 10 %- ды және 30%-ды құрайды.Қазақстан фармацевтика
өнеркәсібі шетел компанияларының жалпы кірістілігі бойынша артта қалып келеді. Жоғарыда айтып өткендей қазіргі Қазақстандағы
фармацевтикалық мәселердің бірі дәрі-дәрімек бағасы. Қазір осы мәселе қолға алынуда. Осы жылғы Қазақстан Республикасы -ның Президентінің
халқына жолдануында заңнама тұрғысынан барлық дәрі-дәрімектің бағасын реттеуді енгізу қажеттілігі көрсетілген.
Жалпы айтқанда Қазақстанның фармацевтика саласы даму үстінде. Көптеген дәрі-дәрімектердің жаңа түрлері шығып жатыр.Болашақта
Қазақстанда фармацевтика нарығы ойдағыдай дамыйды деп ойлаймыз.

Ұқсас жұмыстар

Тауардың бәсекеге қабілеттілігі

АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

ФАРМАЦЕВТИКА ӨНДІРІСІНДЕ САПАНЫ БАҚЫЛАУ

Отандық өнім сапасы

Баға қалыптастыру әдістерін ата

Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету

Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің теориялық негіздері

ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты

ӨНДІРІСТІК - ИННОВАЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ

Пәндер