Қазақ халқының байырғы қара сабыныды қазіргі заманауи брендке шығару

Презентация қосу

«Астана Профи» қалалық шаруашылық
колледжі

Тақырыбы: Қазақ халқының
байырғы қара сабыныды қазіргі
заманауи брендке шығару

«Астана
«Астана Профи»
Профи» қалалық
қалалық
шаруашылық
шаруашылық колледжінің
колледжінің
оқытушысы:
оқытушысы: Г.М.Балмагамбетова
Г.М.Балмагамбетова

Нұрсултан қаласы
2020
Зерттеу
Зерттеу мақсаты:
мақсаты: Ұлтымыздың
Ұлтымыздың сабын
сабын жасау
жасау дәстүрін
дәстүрін жаңғыртып,
жаңғыртып,
күнделікті
күнделікті тұрмыста
тұрмыста қолдану
қолдану ..
Міндеттері:
Міндеттері:
1.Сабын
1.Сабын алатын
алатын өсімдіктерді
өсімдіктерді танып
танып біліп,
біліп, кеппешөптер
кеппешөптер жасау.
жасау.
2.Сабын
2.Сабын алудағы
алудағы химиялық
химиялық реакцияларды
реакцияларды зерттеу.
зерттеу.
3.Тәжірибе
3.Тәжірибе арқылы
арқылы табиғи
табиғи өнімнен
өнімнен сабын
сабын жасау.
жасау.
Зерттеу
Зерттеу нысаны:
нысаны: сабын
сабын жасау
жасау үрдісі
үрдісі (шикізат,
(шикізат, шикізат
шикізат сапасы,
сапасы,
өнім,
өнім, өнім
өнім сапасы)
сапасы)
Ғылыми
Ғылыми болжамы:
болжамы: Күнделікті
Күнделікті тұрмыста
тұрмыста әрәр отбасы
отбасы сабынды
сабынды
дайындау
дайындау дәстүрін
дәстүрін ұмытпай,
ұмытпай, келер
келер ұрпаққа
ұрпаққа мұра
мұра етіп
етіп
қалдырады.
қалдырады.
Өзектілігі:
Өзектілігі:
Күнделікті
Күнделікті тұрмыста
тұрмыста сабынды
сабынды жасап,
жасап, оның
оның емдік
емдік қасиеттерін
қасиеттерін
ескере
ескере отырып,
отырып, экологиялық
экологиялық таза
таза өнімді
өнімді пайдалану.
пайдалану.
Зерттеу
Зерттеу кезеңдері:
кезеңдері:
І.Ізденіс.
І.Ізденіс. Сабынды
Сабынды жасаған
жасаған үлкен
үлкен әжелерден
әжелерден сұхбат
сұхбат алу
алу арқылы
арқылы
мәлімет
мәлімет жинап,
жинап, ғылыми
ғылыми әдебиеттерден,
әдебиеттерден, газет
газет –– журналдардан,
журналдардан,
ғаламтордан
ғаламтордан іздедік.
іздедік.
ІІ.Мәлімет
ІІ.Мәлімет жинау.Сабынның
жинау.Сабынның шығу шығу тарихы
тарихы мен
мен жасау
жасау
технологиясы
технологиясы туралы
туралы мәліметтерге
мәліметтерге шолу.
шолу.
ІІІ.Зертханалық
ІІІ.Зертханалық бақылау.
бақылау. Жетекшімен
Жетекшімен бірге
бірге тәжірибе
тәжірибе арқылы
арқылы
сабын
сабын жасау.
жасау.
ІV.Талдау
ІV.Талдау жасау.Сабынның
жасау.Сабынның пайдасын
пайдасын зерттеу.
зерттеу.
Қара
Қара сабынның
сабынның керемет
керемет қасиеттері
қасиеттері

Қара
Қара сабынның
сабынның керемет
керемет қасиеті:
қасиеті:
1. Кір
Кір қоңды
қоңды кетіру
кетіру деңгейі
деңгейі жоғары
жоғары (бұрын
(бұрын қазақ
қазақ майлы
майлы тағамдарды,
тағамдарды,
етті
етті көп
көп жегендіктен,
жегендіктен, киімдері
киімдері соған
соған сай
сай майласып
майласып кететін,
кететін, оны
оны тап
тап --
таза
таза етіп
етіп қара
қара сабынмен
сабынмен жуған.
жуған. Қазіргі
Қазіргі кір
кір кетіргіш
кетіргіш тазартқыштар
тазартқыштар
сияқты
сияқты қолды
қолды бөріттіріп,
бөріттіріп, қышытпаған.
қышытпаған.
2. Жұқпалы
Жұқпалы тері
тері ауруының
ауруының емі.емі. (Қышыма,
(Қышыма, қотыр,
қотыр, бөрітпе,
бөрітпе, безеу
безеу сияқты
сияқты
жұқпалы
жұқпалы ауруларға
ауруларға кіркір сабынды
сабынды жағып
жағып күніне
күніне төрт
төрт -- бес
бес рет
рет жуған)
жуған)
3. Шаш
Шаш тазартқыш
тазартқыш (Қазақ
(Қазақ қыздары
қыздары төгілген
төгілген қара
қара қолан
қолан шаштарын
шаштарын осыосы
қара
қара сабынмен
сабынмен жуған.
жуған. Шаштары
Шаштары майланбаған
майланбаған түспеген.
түспеген.
4. Тұмау
Тұмау емі
емі (тұмауратқан
(тұмауратқан адамға
адамға жұқа
жұқа матаға
матаға қара
қара сабынды
сабынды сулап
сулап
жағып,
жағып, иіскеткен.
иіскеткен. Әр
Әр иіскегенде
иіскегенде онон минут
минут жұмсаса
жұмсаса мұрны
мұрны ашылып
ашылып
аурудан
аурудан тез
тез айыққан.
айыққан.
5. Ыдыс
Ыдыс тазартқыш
тазартқыш (ыдыс
(ыдыс -- аяқтарын
аяқтарын қара
қара сабынды
сабынды суға
суға езіп
езіп сумен
сумен
жуғанда
жуғанда ыдыс
ыдыс тап
тап -- таза
таза болған)./8/
болған)./8/
Сабын
Сабын жасау
жасау технологиясы
технологиясы және
және химиялық
химиялық реакциялар.
реакциялар.
Сабын —кристалл қатты заттар, 220 — 270°С-та балқиды; ыстық суда,
органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Судағы ерітінділерінің беттік актив
заттар ретінде жуғыш қасиеті бар, себебі сабын әлсіз қышқыл және күшті негіздің
тұзы болғандықтан гидролизге ұшырайды. Мысалы, RСООNа+HОH®R—СООH+
+NаОH. Мұндағы R радикал, егер ол кіші мән H, СH3, С2H5, С3H7-ге тең болса
сабын жақсы еріп, жуғыштығы жоғары болады. Қарапайым сабын — карбон
қышқылдарының тұздары [3]. Оларды глицеринмен әр түрлі май
қышқылдарының эфирлері болып саналатын табиғи майлардан (өсімдік, жануар,
балық
балық майлары)
майлары) алады
алады .Өнеркәсіптік
.Өнеркәсіптік жолмен
жолмен сабын
сабын алу
алу үшін
үшін көптеген
көптеген
шикізаттар (өсімдік майы, жануар майы, КОН, сода, NаОН,сақар,конифоль,
нафтен, т.б.) қолданылады [4.]. Майдың гидролизінен алынған ерітінді
қатайғанда,глицерині
қатайғанда,глицерині бар
бар сабын
сабын түзіледі.
түзіледі. Оған
Оған ас
ас тұзын
тұзын қосқанда
қосқанда қатты
қатты сабын
сабын
алынады.
қышқылдарыныңтұзы
қышқылдарыныңтұзы мен мен органикалық
органикалық және
және бейорганикалық
бейорганикалық қосымша
қосымша заттар
заттар
болатын
болатын кір
кір сабын,
сабын, 72%-ды
72%-ды қатты
қатты сабын,
сабын, хош
хош иісті
иісті заттардан
заттардан тұратын
тұратын иіс
иіс сабын,
сабын,
медицинадақолданылатын
медицинадақолданылатын арнайы арнайы сабын
сабын тәрізді
тәрізді түрлері
түрлері бар.
бар. Тоқыма,
Тоқыма, былғары,
былғары,
металлургияөнеркәсібінде,
металлургияөнеркәсібінде, сондай-ақ,
сондай-ақ, зиянды
зиянды жәндіктерге
жәндіктерге қарсы
қарсы күресте
күресте
препараттар
препараттар дайындауда
дайындауда техникалық
техникалық сабын
сабын қолданылады
қолданылады
Сақар
Сақар – сексеуілдің күлінен дайындалады..Сақар— калий
– сексеуілдің күлінен дайындалады..Сақар— калий карбонаты,поташ.
карбонаты,поташ.
Химиялықформуласы:
Химиялықформуласы: K2CO3.
K2CO3. Cақар
Cақар —
— ақ
ақ түсті,
түсті, ұнтақ
ұнтақ зат,ол
зат,ол күлден
күлден шығады.
шығады.
Ауада
Ауада ылғал
ылғал тартып
тартып үгіледі.Суда
үгіледі.Суда жақсы
жақсы ериді.
ериді. Сақарды
Сақарды KOHKOH ерітіндісіне
ерітіндісіне CO2
CO2 -мен
-мен
әсер
әсер ету
ету арқылы
арқылы жәнеглиноземөндірісінде
жәнеглиноземөндірісінде қосымша
қосымша өнім
өнім ретінде
ретінде алады.
алады. Сұйық
Сұйық
сабын, арнайы шыны алуда және тоқыма өнеркәсібінде,фотографияда,
сабын, арнайы шыны алуда және тоқыма өнеркәсібінде,фотографияда, т.б. т.б.
қолданылады.Сабындану
қолданылады.Сабындану рекциясын
рекциясын майды
майды натрий
натрий гидроксидімен
гидроксидімен немесе
немесе натрий
натрий
карбонатымен
карбонатымен қыздыру
қыздыру арқылы
арқылы жүреді.
жүреді. Реакция
Реакция нәтижесінде
нәтижесінде глицерин
глицерин мен
мен
жоғары
жоғары карбон
карбон қышқылының
қышқылының натрий
натрий тұзы
тұзы түзіледі
түзіледі (сабын)
(сабын) [5]:
[5]:
май
май +
+ NaOH
NaOH > > глицерин
глицерин + + сабын
сабын
CH2-O-OC-C17H 35 CH2-OH
CH2-O-OC-C17H 35 CH2-OH
CH-O-OC-C17H
CH-O-OC-C17H 3535 ++ NaOH
NaOH >> CH-OH
CH-OH ++33 C17H35COONa
C17H35COONa
CH2-O-OC-C17H
CH2-O-OC-C17H 35 35 CH2-OHнатрий
CH2-OHнатрий стеараты
стеараты
май
май натрий
натрий глицерин
глицерин (қатты
(қатты сабын)
сабын)
гидроксиді
гидроксиді
Қыстауын
Қыстауын қыстап,
қыстап, жайлауда
жайлауда жазды
жазды өткізіп,
өткізіп, бір
бір жерден,
жерден, бір бір жерге
жерге көшіп-қонып
көшіп-қонып
жүрсе
жүрсе де,
де, халқымыз
халқымыз ешқашан
ешқашан киімін,
киімін, көрпе-жастығын
көрпе-жастығын кірлетпей,
кірлетпей, тазалыққа
тазалыққа аса
аса
мән
мән берген.
берген. Тұрмыстық
Тұрмыстық қажеттілігімізге
қажеттілігімізге орайорай өзіміздің
өзіміздің атаата бабамыздан
бабамыздан қалған
қалған
дүниелерді
дүниелерді іске
іске асырып,
асырып, қолданысқа
қолданысқа еңгізсек
еңгізсек нұр
нұр үстіне
үстіне нұрнұр болар
болар еді.
еді.
Қазақ
Қазақ халқы
халқы майлы
майлы тағамды,
тағамды, етті
етті көп
көп жейтіндіктен,
жейтіндіктен, киімдері
киімдері деде соған
соған сай
сай
майласып кетеді, сондықтан қара сабынды кір-қонды жақсы
майласып кетеді, сондықтан қара сабынды кір-қонды жақсы кетіретін қасиетінекетіретін қасиетіне
байланысты
байланысты өздері
өздері қолдан
қолдан жасап,
жасап, пайдаланған.
пайдаланған. Сонымен
Сонымен қатарқатар қара
қара сабынның
сабынның
емдік
емдік қасиеті
қасиеті мол.
мол. Қышыма,
Қышыма, қотыр,
қотыр, бөрткен
бөрткен шықса,
шықса, қазақ
қазақ сабынымен
сабынымен бір-екі
бір-екі рет
рет
жуса
жуса жазылып
жазылып кетеді.
кетеді. Қазіргі
Қазіргі кейбір
кейбір сабындардың
сабындардың әсерінен
әсерінен аллергия,
аллергия, қайызғақ
қайызғақ
түсіріп, шашты құрғатып немесе майластырып жіберетін қасиеттер
түсіріп, шашты құрғатып немесе майластырып жіберетін қасиеттер қазақтың қазақтың
қара
қара сабынына
сабынына тәнтән емес.
емес. Ата-бабаларымыз
Ата-бабаларымыз шаштарын
шаштарын сусабынсыз
сусабынсыз кәдімгі
кәдімгі қолдан
қолдан
жасаған
жасаған сабынмен
сабынмен жуған,
жуған, қазақ
қазақ қыздары
қыздары тірсегіне
тірсегіне төгілген
төгілген қолаң
қолаң шаштарын
шаштарын да да
осы
осы сабынмен
сабынмен жуып,
жуып, күтіп-баптап
күтіп-баптап ұстаған.
ұстаған. Соның
Соның бірі
бірі –– әртүрлі
әртүрлі ауруға
ауруға
шалдыққан
шалдыққан малдарды
малдарды емдеуге
емдеуге жарамдылығы.
жарамдылығы. Әсіресе,
Әсіресе, бақана,
бақана, аусылмен
аусылмен
ауырған
ауырған малдардың тілін, аша тұяғын осы сақармен емдеп, тұяқтарын сақарлы
малдардың тілін, аша тұяғын осы сақармен емдеп, тұяқтарын сақарлы
суға
суға малып,
малып, жазып
жазып алатын
алатын бұрындары.
бұрындары. Күннің
Күннің өзінде
өзінде халық
халық арасында
арасында
жасөспірімдердің
жасөспірімдердің өтпелі
өтпелі кезеңінде
кезеңінде бетбет -- әлпеттеріне
әлпеттеріне шығатын
шығатын түрлі түрлі жағымсыз
жағымсыз
бөртпелерге
бөртпелерге жәнежәне әр
әр түрлі
түрлі қышымаларға
қышымаларға (қазіргі
(қазіргі кезде
кезде аллергия
аллергия деп деп аталады)
аталады)
да
да емдік
емдік дәрі
дәрі ретінде
ретінде пайдалану
пайдалану кеңкең етек
етек жайған.
жайған. Осының
Осының бәрінбәрін ескере
ескере келсек
келсек
түпкілікті зерттеу арқылы көптеген емдік және пайдалы жақтарын
түпкілікті зерттеу арқылы көптеген емдік және пайдалы жақтарын табумызға табумызға
болатынына
болатынына көзіміз
көзіміз жетеді.
жетеді. Сондықтан
Сондықтан бұл бұл ғылыми
ғылыми жұмыстың
жұмыстың маңызымаңызы ерекше.
ерекше.
Емдік
Емдік және
және күнделікті
күнделікті тұрмыста
тұрмыста қолданылу
қолданылу маңызына
маңызына жете жете мән
мән беру
беру керектігін
керектігін
бүгінгі
бүгінгі күннің
күннің талабы.
талабы.
Қолдан
Қолдан жасалған
жасалған сабын
сабын несімен
несімен тартады?
тартады?
•
• Бұл
Бұл экологиялық
экологиялық таза
таза өнім.
өнім. Оның
Оның негізі
негізі –– табиғи
табиғи балаларға
балаларға арналған
арналған сабын,
сабын,
глицерин,
глицерин, эфир
эфир майы,
майы, шөптер.
шөптер.
•
• Тазартудан
Тазартудан бөлек
бөлек (негізінен
(негізінен сол
сол үшін
үшін қолданылады)
қолданылады) ол ол косметикалық
косметикалық тұрғыдан
тұрғыдан
да
да әсер
әсер етеді.
етеді. Ал
Ал бұл
бұл үшін
үшін өте
өте маңызды.
маңызды.
•
• Қолдан жасалған сабынның сыртқы пішіні
Қолдан жасалған сабынның сыртқы пішіні де
де тартымды.
тартымды. Бұл
Бұл дүкендегі
дүкендегі
ұсқынсыз,
ұсқынсыз, химиялық
химиялық хошхош иісті
иісті сабын
сабын кесегі
кесегі емес,
емес, оның
оның әр
әр шығарылымы
шығарылымы өздігінен
өздігінен
қызықты
қызықты әрі
әрі ерекше.
ерекше.
•
• Сабынды
Сабынды қолдан
қолдан жасау
жасау барысында
барысында клиенттің
клиенттің қалауы
қалауы мен
мен қажеттіліктері
қажеттіліктері
ескеріледі.
ескеріледі. Құрамы: түс, көлемі, пішіні – барлығы да арнайы тапсырыс
Құрамы: түс, көлемі, пішіні – барлығы да арнайы тапсырыс бойынша
бойынша
жасалыналады.
жасалыналады.
•
• Қолдан
Қолдан жасалған
жасалған сабын
сабын жас
жас балаларға
балаларға да,
да, жасы
жасы үлкендерге
үлкендерге де
де ерекше
ерекше сыйлық
сыйлық
бола
бола алады..
алады..
Ұсыныс:
Ұсыныс:
1. Ауыл
Ауыл шаруашылығында
шаруашылығында жұқпалы
жұқпалы мал
мал ауруы
ауруы аусылды
аусылды қара
қара сабынның
сабынның
сақарымен
сақарымен емдесе.
емдесе.
2.Сабынды
2.Сабынды ауылдық
ауылдық жерде
жерде дайындалу
дайындалу іске
іске асырылса.
асырылса.
Қорытынды
Қыстауын қыстап, жайлауда жазды өткізіп, бір жерден, бір жерге
көшіп-қонып жүрсе де, халқымыз ешқашан киімін, көрпе-
жастығын кірлетпей, тазалыққа аса мән берген. Салауатты өмір
сүру үшін малдың сүті мен етін де тиімді пайдаланған. Қазіргі
қоғамда әлем ғалымдары жылқымыздың қымызымен құртына да
қызығушылық тудырып отыр. Тұрмыстық қажеттілігімізге орай
өзіміздің ата бабамыздан қалған дүниелерді іске асырып,
қолданысқа еңгізсек нұр үстіне нұр болар еді.

Ұқсас жұмыстар

АМЕРИКА ХАЛЫҚТАРЫНА ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ШОЛУ

Президентінің мемлекеттік бағдарламасы

Қазақ халқының мәдени мұрасы

Қазақстанның мәдени мұрасын үгіттеу

МӘДЕНИ МҰРА БАҒДАРЛАМАСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ

Қазақ өнерінің дамуы

Қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы

Қазақ тілінің негізгі сөздік қоры мен сөздік құрамы

Халық дәстүрі-асыл қазына

Сөз жұмбақтар

Пәндер