Тироксин - зат алмасу реакциясын реттейтін гормон түрі

Презентация қосу

«Биология және биохимия» кафедрасы

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

Тақырыбы: Қалқанша безінің иодтирониндері.

Орындаған: Омар С.Б.

Тобы: ЖМҚА 01-20
Қабылдаған: Жиенбаева А.А.
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
Қалқанша безі туралы жалпы
түсініктеме.
Қалқанша безінің иодтирониндері.
Құрылысы, синтезі және зат
ЖОСПАР: алмасуы.
Клетка биоэнергетикасына әсер ету
механизмдері, гипо,
гиперфункциялары.
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Қалқанша без (glandula thyroidea, лат. glandula - без, гр. thyreos —қалқан) -
шеткі ішкі секреция безі. Қалқанша без сырты дәнекер ұлпалық қапшықпен
қапталған. Қапшықтан қалқанша без ішіне таралатын дәнекер ұлпалы
перделіктер без паренхимасын бөлікшелерге бөледі. Бөлікшелер көптеген
көпіршіктерден (фолликулдардан) тұрады. Фолликул қуысын құрамында
күрделі протеин — тироглобулин болатын қоймалжың зат — коллоид
толтырып тұрады. Фолликул қабырғасын екі түрлі клеткалар құрайды.
Тироциттер және парафолликулалы немесе К-жасушалар. Тироциттер
ұлпалардың дамуына, өсуіне, протеиндердің, көмірсулардың, майлардың,
йодтың алмасуына әсер ететін, құрамында йод болатын тироксин және
трийодтиронин гормондарын бөліп шығарады. Азық құрамында йод
жетіспесе, онда жануарлар организмінде эндомиялық зоб ауруы өршиді.
Парафолликулалы клеткалар қандағы кальцийдің мөлшерін азайтатын,
құрамында йод болмайтын кальцитонин гормонын бөледі.
Қызметі:

1) тироксин гормоны барлық зат алмасуға (нәруыз бен май)
қатысады;

2) ағзаның өсуі мен дамуына әсер етеді;

3) жүйке жүйесі мен жүрек жұмысының қозуын арттырады.
Қалқанша бездің қызметі бұзылғанда пайда болатын
ауытқулар. Қалқанша безден бөлінетін гормондар жетіспесе,
адам микседема (грекше «myxa» - шырыш және «oidema» -
ісіну) ауруына шалдығады.
Қалқанша безде іші шырышты
затқа толы қуыстар бар.
Шырышты заттан тироксин
гормоны бөлінеді, ал оның
құрамында йод болады. 50
жастан әрі қарай калқанша бездің
салмағы мен мөлшері кішірейеді.
Жаңа туған баланың қалқанша
безінің салмағы 1-2 г.
Аурудың белгілері:

1) ағзада зат алмасу 30-40%-ға дейін бәсеңдейді, әсіресе нәруыз
алмасуы бұзылады;

2) терінің астына су жиналады, тері құрғап, дене ісінеді;

3) дене температурасы төмендейді;

4) жүрек соғысы баяулайды;

5) қозғалысы бәсеңдеп, ойлау қабілеті нашарлайды; шашы түсіп,
сирейді.

Ауруды тироксин гормонымен емдейді. Тироксин гормонының
синтезделуі ағзада йодтың болуына байланысты. Адам йодты, йодты
калий, йодты натрий түрінде тағаммен қабылдайды. Адам денесінде 30-
50 мг йод болса, соның, шамамен 15 мг қалқанша безде кездеседі.
Зат алмасуға Әсері

Тиреоидты гормондардың әсері ген аппараты арқылы іске
асады.Олар хроматинде ядро ішіндегі белоктармен
байланысадыжәне РНҚ транскрипциясын
күшейтеді,жылдамдатады.Бұл жағдай белок синтезінің
жылдамдығын және көптеген ферменттердің активтілігін
арттырады.Бұл гормондар іс жүзінде ағзаның барлық
органдары мен ұлпаларында биохимиялық реакцияларды
тездетеді.
Тироксин — зат алмасу реакциясын реттейтін гормон түрі.Ол
қалқанша безінде пайда болады да, тиреоглобулин ретінде
жинақталады. Қанда тироксиннің концентрациясы қалыпты деңгейде
болған кезде, гипофизден бөлінетін гормонның мөлшері азаяды. Бұл
тироксиннің қалыпты деңгейде болуына көмектеседі.Алғаш рет бұл
гормонды 1915 жылы Кендалл ғалымы бөліп алған болатын , кейін
1926-1927 жылдары Харрингтон оның құрылысы мен синтезін
зерттеді.Тироксиннің ағзада жетіспеуі ақыл-ойдың нашарлауына
әкеліп соқтырады.
T3 - адам денесінің энергия метаболизмін
бақылайды гормон, ол ыдырауы
энергиясын ықпал етеді және ол қажет,
онда оны кері жібереді. оның жұмысы мен
өткізгіштігінің арқасында адамдардың
күшейтілді. Сондай-ақ, сүйек және жүрек
жүйесі үшін осы гормон маңызды оларға
метаболиттік процестердің оңалтады.
Тиретропты гормондардың қалыпты жағдайдан
ауытқуы екі жолмен , яғни гормон көп бөлінгенде
(гиперфункция) және гормон аз бөлінгенде
(гипофункция) жүреді.
Қалқанша безінің жұмысы бұзылған кезде гормондардың
бөлініп шығуы бәсеңдейді (гипофункция),немесе олар
көптеп бөліне бастайды (гиперфункция).
Гипофункция кезінде зат алмасу төмендейді.Гормон шығуы
азайған кезде адамдарда енжарлық,селқостық пайда
болады,ұйқы басады,ойлау қабілеті төмендейді,ақылынан
алжасады,ол жағдай жас кезде кездессе,ағзаның өсуі
тоқтайды,дене бітімі өзгереді.Мұны кретинизм деп атайды.
Гиперфункция кезінде гормонның жасалып шығуы
артады.Бұл кезде зат алмасу күшееді.
Қалқанша бездің
гипофункциясы ағзаның жас
кезінде кретинизм дамуымен
сипатталады.Мұнда
бойдың , дене мүшелерінің ,
ойдың өсуі тежеледі.Иек
астында құс-жем сауына
ұқсас шор пайда
болады.Эндемиялық ауру ,
яғни белгілі бір жерлерде
кездеседі.
Қалқанша бездің
гиперфункциясы кезінде жүрек
соғысы жиілеп , дене дірілдек
келіп , қауқар азаяды.Адамның
психикалық қызметтері
бұзылады.Жануарладың
өсімталдығы кемиді.Базедов
ауруы пайда болады , яғни
көздің шарасынан шығып ,
шатынауы (атыр көз)
Қорытынды

Қалқанша безі – бұл йод қорларын сақтауға қызмет ететін эндокриндік жүйе
органы және қалқанша безінің гормондарын өндіруге қатысады (йодтирониндер).
Оларға трийодиотронин (Т3) және тироксин (Т4) жатады. Сонымен қатар, ол
кальцитонинді шығарады, ағзадағы фосфор-кальций алмасуына жауапты гормон
болып табылады. Қалқанша безі — арнайы субстанциялар – гормондардың
өндірілуіне арналған «зауыт» болып табылады. Бұл заттар ағзамен байланысы бар
қантамырлары арқылы тура қанға енеді. Бұл бездің өлшемі өте кішкентай болса
да, ол бүкіл ағзаның қызметтерін бақылайды. Қалқанша безі өндірген
гормондарының негізгі мақсаты – ағзадағы алмасу әрекеттерінің қалыпты болуын
сақтау болып табылады. Қалқанша безінде, трийодиотронин мен тироксин
өндіріледі. Әрбір гормонның құрамында ақуыз қалдықтары мен йод болады.
Йодтың арқасында бұл заттар ағзадағы жасушалар мен ұлпалардың жұмысына
әсер етеді. Йод болмаса – гормондар да өндірілмейді!
Назарларыңызға
Рақмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Жыныс бездері

Сигналдық молекулаларға жалпы сипаттама. Гормондар

Эндокриндік жүйе

Гормондар туралы ақпарат

Қалқанша маңы безі

Қалқанша маңы бездері

Аралас бездер

Ұйқы безі бездері

ІШКІ СЕКРЕЦИЯ БЕЗДЕРІНІҢ ЖАСҚА САЙ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Жыныс бездерінің гормондары

Пәндер