Бухгалтерлік шоттар: мазмұны, құрылымы және шоттар корреспонденциясы

Скачать

Бухгалтерлік шоттар - бұл ағымда есепке алу үшін кәсіпорынның шаруашылық құралдарының, олардың құрылу көздерінің және шаруашылық процестерінің құрамында болып жататын өзгерістерді ақшалай және заттай бірліктерде экономикалық жағынан топтастыру әдісі.

Шот - бұл сонымен қатар есеп беру үшін ақпараттарды жинақтаушы.

Әрбір шоттың атауы онда шаруашылық қүралдары мен олардың құрылу көздерінің қандай топтары есепке алынатындығына байланысты, мысалы: "Касса", "Есеп айырысу шоты", "Жарғылың капитал" және т. б.

Бухгалтерлік шотты сызба түрінде екі жақты кесте ретінде көрсетуге болады

сол жағын " Дебет" (Дт),

ал оң жағын " Кредит" (Кт ) деп атайды.

Бұл үғымдар тарихи түрде Италияда дүниеге келген (латын тілінен debet - ол бересі, credit - ол сенеді деген мағыналар береді), бірақ есептің дамуымен олар өздерінің бастапқы мағыналарын жоғалтқандықтан, олардың қолданылуы шартты болып табылады.

"Дебет«, "Кредит" ұғымдары шаруашылық әрекеттерін жүргізу барысында әр түрлі бухгалтерлік есепшоттарының өзара байланыстылығын көрсету үшін пайдаланылады.

Бухгалтерлік есепшоттарында қалдықтарды белгілеу үшін " Сальдо (қалдық ) " (шот қалдығы) ұғымы қолданылады.

Активті шоттар

Пассивті шоттар

Балансқа қатысы бойынша бухгалтерлік есептің барлық шоттары

Активтік шоттар - бұл шаруашылық құралдарының құрамы, орналастырылуы жөне құралдардың пайдаланылуы (құралдар мен шығындар) көрсетілетін шоттар.

Пассивтік шоттар - бұл шаруашылық құралдарының құрылу көздері мен қаражаттардың мақсатты бағытталуы көрсетілетін шоттар (құрылу көздері мен табыстар) .

Екі жақты жазу дегеніміз - әрбір шаруашылық әрекетін есепке алу нәтижесінде бухгалтерлік есеп шоттарында екі рет: бірдей сомаға бір шоттың дебетінде сонымен бірге өзара байланысты екінші шоттың кредитінде жазу.

Екі жақты жазу әдісімен шоттар корреспонденциясы және бухгалтерлік жазбалар сияқты ұғымдар тығыз бай­ланысты.

Шоттар корреспонденциясы - бұл екі жақты жазу әдісі кезінде туындайтын шоттар арасындағы өзара тығыз байланыстылық, мысалы: "Кассадағы ақшалар" жөне "Есеп айырысу шотындағы ақша" немесе "Жұмысшылармен төлемақы бойынша есеп айырысу" және "Кассадағы ақша" немесе "Шикізат пен материалдар" мен "Жабдықтаушылар" және т. б.

Бухгалтерлік жазба - бұл тіркеуге жататын шаруашылық әрекетінің сомасына дебеті мен кредиті бойынша бір мезгілде жазба жасалатын кездегі шоттар корреспонденцияларын ресімдеу.

Бухгалтерлік есеп тәжірибесінде шоттар корреспон-денциясының мынадай екі түрі болады:

Қарапайым;

Күрделі.

Қарапайым шоттар корреспонденциясы кезінде шаруашылық әрекет бірдей сомаға бір пюттың дебетіне және екінші шоттың кредитіне ғана жазылады.

Күрделі шоттар корреспонденциясы кезінде шаруашылық әрекеттер бірдей сомаға бірнеше шоттың дебеті мен бір шоттың кредитіне немесе бір шоттың дебеті мен бірнеше шоттың кредитіне жазылады. Осыған орай тиісінше кредиттелетін шоттардың сомасы дебеттелетін шоттың сомасына тең немесе дебеттелетін шоттардың сомасы кредиттелетін шоттың сомасына тең болып келеді.

Жинақтау және талдау шоттары

Бухгалтерлік есепте әр түрлі дәрежедегі көрсеткіштердің мән-жайын алу үшін үш түрлі шот: жинақтау, талдау және субшоттар қолданылады.

Жинақтау шоттары ақшалай өлшем бірлігімен көр-сетілген экономикалық үқсас топтары бойынша шаруа-шылық қүралдары, міндеттемелері мен шаруашылық әрекеттері туралы жинақталған мәліметтерді береді. "Жинақтау" атауы "синтез- жинақтау" сөзінен шыққан, біріктіру, бөліктерді бір бүтінге қосу деген мағынаны білдіреді.

Талдау шоттары жинақтау шоттарының мазмұнын шаруашылық құралдарының және әрекеттерінің жеке түрлері бойынша нақтылайды, заттай, ақшалай және еңбек өлшегіштерімен көрсетіледі. "Талдау" атауы "ана­лиз" сөзінен шыққан, жалпы бүтінді құрамдас бөліктерге (элементтерге) бөлу деген мағынаны білдіреді.

Талдау шоттарының бірінші топтары (жинақтау шоттарына дейінгі) субшоттар деп аталады. Субшот жинақтау және талдау шоттары арасындағы аралық буын болып саналады. Олардың әрқайсысы бірнеше талдау шоттарын біріктіреді, бірақ олар, өз кезегінде, бір жинақтау шотымен біріктіріледі. Кейде субшоттарды екінші кезектегі шоттар деп атайды, ол кезде жинақтау шоттары бірінші кезектегі шоттар деп аталса, онда талдау шоттарын үшінші кезектегі шоттар деп атауымызға болады.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс