Ақмола облысы құрамындағы қазақтардың үлес салмағы

XX ғасыр басындағы Қазақстанның әлеуметтік -экономикалық және саяси жағдайы.

ОРЫНДАҒАН :АБИЛОВА . А.

Түркістан генерал-губернаторлығы (Орталығы - Ташкент) Сырдария облысы Жетісу облысы

Presentation template by HiSlide. io

Icons by Font Kiko

Photos by Pexels

Graphic sourse by Freepik

XX ғасыр басында қазақ өлкесі 6 облыстан тұрды:

Дала генерал-губернаторлығы (Орталығы - Омбы) Ақмола облысы Семей облысы Орал облысы Төрғай облысы

1897 жылы өлкеде халықтың саны 4147, 8 мың адам, оның ішінде қазақтар 3354 мың, 1915 жылы 4205, 2 мың, ал 1917 жылы- 3615, 1 мың адам болды. Сонымен, осы жылдар ішінде қазақтар саны небәрі 231 мың адамға, яғни 6, 8 пайызға өскен. Қорытындысында өлке халқының құрамындағы қазақтардың үлес салмағы 1897 жылғы 81, 7 пайыздан 1917 жылғы 59, 8 пайызға дейін кеміп кетті. Қазақтар арасындағы демографиялық жағдайдың нашарлауы, бірінші кезекте оның табиғи өсуінің төмен болуымен түсіндіріледі.

Қазақ халқы табиғи өсімінің төмен деңгейіне көшпелі тұрмыс салтының ауыр жағдайы, эпидемиялық аурулардың кең таралуы және медициналық қызмет көрсетудің болмауы себепті оның қатарындағы, әсіресе балалар арасында өлім-жітімнің жоғары болуы себеп болды. Қазақтардың 1916 жылғы көтерілісінің зардаптары да ерекше келеңсіз роль атқарды. Көтерілісті патшаның жазалау отрядтары басып, жаныштап сол кезде осы ұлт-азаттық қозғалысқа қатысушылар ғана емес, сонымен қатар бейбіт тұрғындар да мыңдап қаза тапқан еді. Қазақтардың едәуір бөлігі империя шегінен Қытайға, Туркияға және басқа елдерге үдере көшіп кетті. 1916 жылы Жетісу облысынан ғана шетелге 150 мыңға жуық қазақ көшіп кетті.

Қала халқының көбеюі жолдары:

Quotation

1905-1907 жылға дейін I -ші орыс революциясы болып өтті. Осы кезеңде қазақтардың петициялық қозғалысы да басталды. XX ғасырдың басында қазақтарда петициялық қозғалыс етек алды. Қазақ зиялылары өмірлік маңызы бар мәселелерді петиция жолдау арқылы шешуді жөн көрді . Ол петицияларда жер және дін мәселесі халыққа білім беру сынды алуан -түрлі талаптар қойды. Петицияға Семей облысына қарасты Қарқаралы уезінен Халық арасына кеңінен танымал 42 қазақ қол қойды. Олардың ішінде Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынұлы, Жақып Ақбаев, Темірғали Нұрекеев т. б болды . Қазақтардың саяси іске араласуы Ресей мемлекеттік Думасына қатысуынан басталды

“Бүкіл дала саясат аясына тартылып, азаттық үшін қозғалыс тасқынының құрсауына енді”

А. Байтұрсынұлы.

1-ші және 2-ші мемлекеттік Думаларына қазақтардан бар-жоғы 12 адам сайланған еді.

Қоныс аудару. Столыпиннің аграрлық реформасы.

1905-1907 жылдардағы революция патша үкіметі жалпы алғанда аграрлық мәселедегі және соның ішінде қоныс аудару мәселесіндегі тактикасын өзгертуге мәжбур етті. Патша үкіметі ауыл шаруашылығын елдің капиталистік жолмен дамуына бейімдеу бағытын ұстап, қала мен село буржуазиясынан тірек іздей бастады. Муның өзі 1906 жылғы 9 қарашадағы указбен және 1910 жылғы 14 маусымдағы заңмен бекітілген Столыпиннің аграрлық саясатынан айқын көрініс тапты. Шаруалардың селолық қауымнан шығуына, өзінің үлесті жерінің қожасы болуына және хутор немесе отруб құруына құқық берілді. Бұл заң әсіресе жағдайы нашар шаруалардан арзан бағамен жер сатып алушы ауқатты шаруалар, кулактар үшін өте пайдалы болды.

СТОЛЫПИННІҢ АГРАРЛЫҚ САЯСАТЫ

Столыпиннің аграрлық саясатының нәтижелерінің бірі шаруалардың шет аймақтарға, атап айтқанда Қазақстанға жаппай көшуі болды. Егер 1893 жылы мен 1905 жыл аралығында, яғни 12 жылда Россиядан қоныс аударғандар үшін қазақтардан 4, 074170 десятина жер алынса, одан кейінгі жеті жылда (1906-1912 жж. ) 17 миллионнан астам десятина жер тартып алынды. Қоныс аударудың басыбайлылық әдісі шаруаларды қатты күйзеліске ұшыратты. 1917 жылға дейін Қазақстанның 45 миллион десятина жеріне ие болған көшіп келгендердің саны 1, 5 миллионға жетті. Өлке халқынаң үштен бірі Россияның орталық аудандарынан, Еділ бойынан, Украинадан келгендердің басым көпшілігі орыстар мен украиндар болды.

Сөйтіп, патша өкіметінің қоныс аудару саясаты Қазақстанда жер мәселесінде қайшылақтердың шиеленісуіне, еңбекші қазақ бұқарасының жерсіз қалып күйзелуіне әкеп соқты. Қоныс аудару нәтижесінде жергілікті қазақ халқының Қазақстандағы үлесі айтарлықтай кеміді.

Облыстардағы қазақстардың үлесі: