Тасымалдаушы РНҚ

Тақырыбы: Трансляция. Тасымалдау РНҚ- ларының құрылымы мен қасиеті

Жоспар

I. КІРІСПЕ

II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

• Трансляция компоненттері

• Трансляция 3 кезеңі

• Трансляцияның прокариоттар мен эукариоттардағы айырмашылығы

• Генетикалық код

III. ҚОРЫТЫНДЫ

IV. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Трансляция дегеніміз - ағылшын тілінен аударғанда көшіру дегенді білдіреді. Тұқым қуалау ақпаратының а-РНҚ молекуласындағы нуклеотид амин қышқыл жүйесіне көшірілуі. Трансляция болашақ белокқа а-РНҚ кезегіне айналдырады, яғни белоктың биосинтезі жүретін ақырғы кезең. Трансляция просцесі цитоплазмада жүзеге асырылады

Трансляция нәтижесінде пайда болатын молекула ақуыз болып табылады - немесе дәлірек айтқанда, аударма бір-біріне тігілген және ақуызға айналатын пептидтер деп аталатын аминқышқылдарының қысқа тізбегін шығарады. Трансляция кезінде рибосомалар деп аталатын кішкентай ақуыз зауыттары хабаршы РНҚ тізбегін оқиды.

Трансляция компоненттерінің түрлері:

• Тасымалдаушы РНҚ

• АТФ

• Белоктың биосинтезі

Тасымалдаушы РНҚ - трансляция процесі кезінде кодондар мен оларды анықтайтын амин қышқылдары бір-бірімен тікелей әрекеттеспейді. Олардың арасындағы байланыс тасымалдаушы РНҚ арқылы жүзеге асырылады.

Тасымалдаушы РНҚ-ны сонымен қатар ерігіш РНҚ деп те атайды. Қазіргі кезде 100 ден артық тасымалдаушы РНҚ типтері анықталған. Нуклеотидтерінің орналасуы бойынша ең алғаш т-РНҚ ашытқы саңырауқұлағынан аланиндік жолмен алынған. Оны Р. Холлей өз әріптестерімен 1965 жылы ашқан. Осы хылыми жаңалығы үшін Р. Холлей 1968 жылы Нобель сыйлығына ие болды.

Тасымалдаушы РНҚ-ға тән қасиеттер:

1. Олар а-РНҚ мен р-РНҚ қарағанда мөлшері кіші. Седементация коэффиценті 4С ті құрайды.

2. А:У және Г:Ц қатынастары 1-ге жақын. Г-Ц жұптарының саны А-У дан артық. Олардың ара қатынасы 1: 0, 7 құрайды.

3. Барлық т-РНҚ үшінші реттік құрылымда болып қызмет атқарады, олардың тұрақтылығын сақтауда Mg 2+ иондары концентрациясының маңызы зор.

4. т-РНҚ құрамында «ерекше» нуклотидтер болады. Олар: псевдоуридин, инозин, және т. б

Тасымалдаушы РНҚ пішіні: жоңышқаның жапырағы секілді үшқұлақты болып келеді.

Белоктың биосинтезі белокта мына компонеттер қатысуымен жүреді:

1. Аминқышқылдары- 20 түрі

2. Ақпараттық РНҚ

3. Тасымалдаушы РНҚ

4. Рибосомалар

5. Ферменттер

a) Аминоацил

b) Пептидтік полимеразалар

6. АТФ молекулалары(энергия көзі)

7. ГТФ молекулалары - пептидтік байланысулардың синтезін қамтамасыз етеді.

8. Ерігіш белоктар - инициация және тасымалдау факторлары

9. Бейорганикалық катиондар

Инициация (фр. «initiativi», лат. «initiare» - бастау) . Бұл кезеңде белоктың алғашқы екі амин қышқылдарының пептидтік байланысы түзілмей тұрғандығы жұмыстар жүреді. Инициация үшін рибосоманың иРНҚ-мен бірінші аминоацил-тРНҚ-мен бірге бастаушы (инициациялық) комплексқұруы қажет. Бұл белок синтезіндегі баяу саты.

Элонгация (лат. «et longus» - ұзын, ұзарту мағынасында) . Бұл кезеңде барлық реакциялар - бірінші пептидтік байланыстың пайда болуынан бастап, ақырғы амин қышқылының белок молекуласына қосылуына дейін отеді. Бұл белок синтезінің ең жылдам сатысы, мұнда рибосома РНҚ-ның біріншікодонынан бастап ақырғы кодонына дейін жүріп отеді.

Терминация (лат. «terminalis, terminus» - шегі, соңы) . Синтезделген полипептидтік тізбектің босауы. Амин қашқылын полипептидтік тізбеккеқосуға қажетті уақыттан салыстырғанда диссоциация баяу жүреді.

Трансляцияның прокариоттар мен эукариоттардағы айырмашылығы. Прокариоттар мен эукариоттарда белоктың биосинтезі ұқсас принциптер негізінде жүргенімен бірқатар айырмашылықтары да бар.

№

Прокариоттар

Эукариоттар

Полипептидтік тізбектегі бірінші аминқышқылы метионин формилдеуді қажет етеді.

Бірінші аминқышқылы метионин формилдеуді қажет етпейді, сондықтан тек бір ғана т-РНҚ арқылы танылған

Рибосомалары а-РНҚ мен

АУГ кодонында немесе оған

жақын сайтта байланысады

Рибосомалары а-РНҚ қалпағы бар 5-ші

ұшына еніп АУГ кодонына қарай жылжиды.

Рибосома мен а-РНҚ арасындағы алғашқы жанасу инициация факторының қатысуын қажет етпейді.

Рибосома мен а-РНҚ байланысу үшін

көптеген белоктар мен АТФ-тың

қатысуы қажет.

Генетикалық код

- тұқым қуалау ақпараты ДНҚ молекуласында төрт түрлі нуклеотидтің нақты бір жүйемен кезектесіп орналасуы түрінде жазылған. Нуклеотидтің осылай жүйелі орналасуы генетикалық код деп аталады. Генетикалық кодтың мағынасын ашуда көптеген ғалымдар зерттенген. Бұл мәселені шешуде айтарлықтай үлес қосқан ғалым Дж. Гамов болды. Ол 1954 жылы «алмазды», ал 1955 жылы «үшбұрышты » код жайлы пікірін ұсынды.

Гамовтың айтуы бойынша генетикалық кодта мынандай қасиеттер болуы тиіс:

• Триплеттілігі, яғни үш азотты негіз полипептидтегі бір аминқышқылын анықтайды.

• ДНҚ-дағы кодон өзіне тиесілі аминқышқылымен байланысу арқылы ДНҚ тізбегі тікелей транскрипцияланады.

• Трансляцияның қайта жабылуы.

• Артықтылығы

• Универсалдылығы

С. Беннер 1957 жылы Гамов ұсынған бұл қасиеттердің екеуін жоққа шығарды. Осылайша С. Беннер адаптор болжамын ұсынып, ДНҚ молекуласы мен аминқышқылдардың арасында адапторлық молекулалар бар деп көрсетті.

ҚОРЫТЫНДЫ

Қорытындылай келе, Трансляция- полипептид тізбегінің гендегі аРНҚ негізінде ақпаратқа сай түзілуі. Трансляция болашақ белокқа тән аРНҚ-на жазылған нуклеотидтер кезегін түзілетін белоктардың амин қьішқылдарының кезегіне айналдырады. Бұл жұмысқа аРНҚ-нан басқа рибосомалар, тРНҚ, аминоацил синтетазалар, белоктан тұратын инициация, элонгация және терминация факторлары қосылған күрделі құрамдар қатынасады.

Ұқсас жұмыстар

Транскрипция процессі

Клетканың химиялық құрамы туралы ақпарат

ДНҚ молекуласының екі жіпшеден тұратындығын және нуклеотидтердің азоттық негіздері сутектік байланыспен байланысатынын америкалық биохимик

Бирнавирутар туғызатын ауруларды диагностикалау

ДНҚ молекуласының құрылымы

РНҚ БИОСИНТЕЗІ

Нуклейн қышқылы

Ақуыз.Нуклеин қышқылдары

Вирустардың көбейюі

ДНҚ және РНҚ құрылымы

Пәндер