Географиялық зоналылық

Презентация қосу

7-8 дәріс

Жердің ландшафтық
дифференциациясы
ның заңдылықтары
1. Ландшафтардың кеңістіктік
дифференциациясының сыртқы факторлары.
Географиялық зоналылық.

Күн
энергиясы

Жердің ішкі
энергиясы
Ландшафтардың кеңістіктік дифференциациясының
сыртқы факторлары. Географиялық зоналылық.

Жердегі ауаның жылдық орташа температурасы
Ендікті зоналылық

Ендікті зоналылық, немесе
географиялық зоналылық деп
физикалық-географиялық
процестердің, компоненттердің,
кешендердің экватордан полюстерге
қарай заңдылықты түрінде ауысуын
түсінеміз. Зоналылықтың негізгі
себебі – Жердің шар тәріздес
болуының нәтижесінде
географиялық ендік бойынша Күннің
қысқа толқынды радияцияның
біркелкі емес таралуы.
Жылудың біркелкі емес ендік таралуының
маңызды салдары

1. Ауа массаларының зоналылығы;
2. Атмосфера циркуляциясы;
3. Ылғал айналымы мен ылғалданудың
зоналылығы.
Ауа массаларының 4 негізгі зонасы бар:

●1. Экваторлық зонада төмен
атмосфералық қысым, ауаның жоғарға
көтерілу;
●2. Тропиктік зонада жоғары қысым,
шығыс желдер;
●3. қоңыржай зонасында төмен қысым,
батыс желдер;
●4. поляр зонасында жоғары қысым,
шығыс желдер.
Ауа массаларының зоналдылығы
Атмосфераның циркуляциясы – жылу мен ылғалдың
қайта бөлістіруінің күшті механизмы.

Жер бетіндегі ауа ағындарының схемасы
Атмосфераның циркуляциясы

Атмосфера циркуляциясының сызбасы зоналылығымен
ылғал айналым мен ылғалданудың зоналылығы тығыз
байланыста.
Ылғал айналымы
Географиялық зоналылылық

●Географиялық зоналылық – жер
бетіндегі геожүйелердің
орналасуында және барлық
ландшафт қалыптасу процестерінде
айқын байқалатын универсалдық
географиялық заңдылық.
Қоңыржай және полярлық ендіктердің
зоналары

●Қоңыржай және полярлық ендіктердің
зоналары неоген мен төрттік кезеңінде
күшті өзгерген. Өзгерудің негізгі бағыттары
аридизация мен суық кезең келуімен
байланысты. Әсіресе соңғы төрттік
кезеңіндегі мұз басу процестері
ландшафттық зоналардың дамуында өте
маңызды роль атқарды. Ең күшті мұз басу
кезеңінде мұздықтардың жалпы ауданы 40
млн км² шамасында болған, ал қәзір не
бары 14 млн км² тең.
Ландшафттық зоналардың азоналдығы,
секторлығы және жүйелері.

Жердің тектоникалық даму барысында жер беті күшті
өзгерген (дифференциацияланған), мұндай процестердің
негізінде Жердің ішкі энергиясы жатыр. Мұндай өзгерістер
азоналдық заңдылықтарымен сипатталады, жер бетінің
материктер мен мұхит облыстарына бөлінгені арқылы
байқаймыз.
Су қабаттың жер бетімен арасындағы физикалық
қасиеттерінің айырмашылығына байланысты олардың
үстінде әртүрлі континенттік және мұхиттық ауа массалары
пайда болады. Нәтижеде ауа массалардың континентті-
мұхиттық тасмалдау пайда болады, ол атмосфераның
немесе зоналылық циркуляцияны күрделелендіреді.
Территорияның атмосферадағы континентті-мұхиттық циркуляция
жүйесінде орналасуы физикалық-географиялық дифференциациясының
маңызды факторы болып табылады.

● Материктің ішкі аудандарына еңгейін сайын теңіздік ауа
массаларының қайталануы төмендейді, яғни климаттың
континенттігі күшейеді, ал жауын-шашын мөлшері азаяды.
● Теңіз ағыстары жылудың қайта бөліструіне қосымша
фактор болып келеді, олар атмосфераның жалпы
циркуляциясына бағынышты болғанымен материктердің
орналасуына және пішініне тәуелді болады.
● Ауа массалардың континентті-мұхиттың тасмалдаудың
термикалық эффекті қысқы маусымда айқын байқалады.
Мысалы, Батыс Скандинавияның қаңтар айының орташа
температурасы мен Сібірдің Солтүстік-Шығыс аймағының
қаңтар айының орташа температурасы арасындағы
айырмашылық 47°С жетеді.
Н.Н. Иванов жер шары үшін климаттың
континенттік диапазонын 10 сатыға бөледі:
№ Климат Континенттік коэффициенті,
%
1 Нағыз мұхиттық 48 төмен
2 Мұхиттық 48 – 56
3 Орташа-мұхиттық 57 – 68
4 Теңіздік 69 – 82
5 Әлсіз-теңіздік 83 – 100
6 Әлсіз-континенттік 100 – 121
7 Орташа-континенттік 122 - 146
8 Континенттік 146 – 177
9 Шұғыл (кескін) континенттік 178 – 214
10 Өте континенттік 214 жоғары
●Ландшафт морфологиясының
биіктікке байланысты өзгеруі
1.Ландшафттық дифференциациядағы
орографиялық факторлар
2.Биіктік белдеулілік
Биіктік белдеулілік

Экватор маңындағы
Анд тауларындағы
биіктік белдеулілігі
Биіктік белдеулілік

Гималай мен Альпі тауларындағы биіктік белдеулілігі
Жер шарының географиялық белдеулері
Ландшафттардың жіктелуі

Ландшафттардың жіктелуінің
негізгі әдіснамалық негіздері
Негізгі жіктеу модельдері

1. Иерархиялық (от фации к ландшафту и
далее вплоть до ландшафтной оболочки).

2. Типологиялық (каждая природная
геосистема, будь то фация, урочище или
ландшафт, - географический индивид).
Иерархиялық жіктеу

Геосистемные уровни Иерархические таксоны
Планетарный Ландшафтная оболочка
Географические пояса
Континенты и океаны
Субконтиненты
Региональный Страны
Области
Провинции
Районы
Локальный Местности
Урочища
Подурочища
Топический Фации
Типологиялық жіктеу

Ландшафт Местность Урочище Фация

Виды Виды
Виды Виды
местносте
ландшафт урочищ фаций
й
ов

Классы Классы
Классы Классы
ландшафт местносте
урочищ фаций
ов й

Типы Типы
Типы Типы
ландшафт местносте
урочищ фаций
ов й
Ландшафттардың құрылымдық-генетикалық
классификациясының принциптері

I.Тарихи Это происхождение, всего
природного комплекса,
вклю-
чая абиотические, биокосные
и биотические составляющие
1. Ландшафты – явления исторические. ландшафта.
2. Им свойственна разновременность образования.
3. Их развитие непрерывно.
4. Современная структура ландшафта представляет
временной срез в эволюции геосистемы
II.Генетикалық
III.Құрылымдық 1. Каждый ландшафт находится в
пределах присущей только ему
географической позиции.
2. Влияние местоположения
ландшафта сказывается на его
истории, генезисе и структуре.
1. Географические ландшафты внутренне
неоднородны.
2. Ландшафты – геостстемы, состоящие из локальных
и региональных единств.
3. Изучается как внутренняя, так и внешняя структура. IV.Позициялық
Ландшафттың жіктеу бірліктерінің
жүйесі

Ландшаттар
бөлімі
Тип контакта и взаимодействия геосфер

Наземные Земноводные Водные Донные
II. Ланшафт разряддары

Полярные и приполярные
Бореальные и бореально-
Термические
суббореальные
параметры
географических Суббореальные
поясов
Субтропические

Тропические и субэкваториальные

Экваториальные
III. Ландшафт подразряддары

Приокеанические
Секторные
климатические Умеренно-континентальные
различия,
континентальность Континентальные

Резко континентальные
IV. Ландшафт жанұялары

Региональная локализация на уровне физико-географических стран

Бореальные Субтропические
восточноевропейские среднеземномоские

Бореальные Субтропические
западносибирские центральноазиатские

Бореальные Субтропические
восточносибирские восточноазиатские
Таксон Основание деления Примеры ландшафтов

V. Класс Высотная Морфоструктура
ландшафтов ярусность мегарельефа
рельефа РАВНИННЫЕ ГОРНЫЕ
суши
VI. Подкласс Морфоструктура
ландшафтов макрорельефа Возвышенные Низкогорные
Низменные Среднегорные
Низинные Высокогорные
VII. Тип Почвенно- Типы почв и классы Таежные, смешаннолесные,
ландшафтов растительны растительных широколиственнолесные,
й покров формаций лесостепные, степные,
полупустынные, пустынные.

VIII. Подтип Подтипы почв и Северотаежные, среднетаежные,
ландшафтов подклассы южнотаежные; луговые, болотные,
растительных солончаковые
формаций
IX. Род ландшафтов

Холмистые моренные

Пологоволнистые водно-ледниковые
Морфология и
генезис рельефа
(генетический тип Плосковолнистые древнеаллювиальные
рельефа)
Гривистые древнеэоловые
X. Подрод ландшафтов

Суглинистые
Литология
поверхностных Лессовые
отложений
Песчаные

Каменисто-щебнистые

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан аумағындағы мұздықтар — жер суару мен гидроэнергетиканың басты көзі. Мұздықтар тұщы судың орасан зор қоймасы

Биосфераның негізгі құрамы

ГЕОЭКОЛОГИЯ

Қазақстанның топырағы

Шымды топырақтар Шымды - күлгінді

Түзуші экологиялық факторлар және олардың зоналыққа әсері

карта және атластар

Географиялық қабық және табиғат кешендері

Географиялық зерттеу әдістері

Жазық полярлық координаталар жүйесі

Пәндер