Химиялық заттардың әсерін гигиеналық реттеу негіздері

Марат Медина&Сабыр Аруай-ТФП21-054

Қоршаған ортаға немесе адам ағзасына жағымсыз әсерлердің тізімі және зияндылық көрсеткіштері

Жағымсыз әсер

Зиянды фактор

Бөгде иіс пен дәмнің пайда болуымен, түсі (түсі), сыртқы түрі (пішіні) өзгеруімен көрінетін қоршаған орта объектілерінің сапасының өзгеруі

Жоғарғы тыныс жолдарының шырышты қабығына, көз конъюнктивасына тітіркендіргіш әсері

Санитарлық-токсикологиялық

Органолептикалық

Рефлекстік

Арнайы

Адам ағзасына резорбтивті әсері

Созылмалы токсикалық әсер деңгейінен төмен дозада заттың аллергенді, гонадотоксикалық, тератогенді және эмбриотоксикалық әсерлері

Мутагенное и канцерогенное действие

Отдаленных последствий

Увеличение уровня миграции в смежные среды до опасных пределов

Миграционно-водный, миграционно-воздушный

Өсімдік тектес тамақ өнімдерінде зиянды заттардың жиналуы

Фитоаккумулятивный

Изменение климата местности, прозрачности атмосферы, растительности, бытовых условий

Общесанитарный

Жағымсыз әсер

Зиянды фактор

Су объектілерінің суындағы гигиеналық нормаларды әзірлеудің жалпы өлшемдері мен принциптері:

Зерттеулерді жоспарлаудың негізі ретінде субстанцияларды дәйекті негіздеу жүйесін пайдалану;

Бірыңғай стандартты нормалау схемасы бойынша эмпирикалық деректерді алудан әртүрлі күрделіліктегі зерттеу сұлбаларына көшу және реттелетін химиялық заттардың уытты әсерінің қасиеттері мен сипаттамаларына байланысты нәтижелерді бағалау;

Эксперименттерді жоспарлау және алынған нәтижелерді тексеру үшін заттардың уыттылығы мен қауіптілігін болжау әдістерін міндетті түрде қолдану

реттелетін химиялық заттың (және/немесе құрылымы бойынша ұқсас заттардың) болжамды немесе белгілі әсер ету механизмін ескере отырып, организмнің интоксикацияға бейспецификалық және спецификалық реакцияларын кешенді зерттеу;

Тұрақтылықты зерттеу және негізгі зат пен трансформация өнімдерінің салыстырмалы қауіптілігін бағалау;

ШРК мәндерін түзету және аймақтық стандарттарды негіздеу қажеттілігі туралы шешім қабылдау үшін эпидемиологиялық зерттеулердің нәтижелерін пайдалану;

Рұқсат етілген тәуліктік қабылдау негізінде аймақтық реттеуге жататын заттарды таңдау критерийлері

- загрязнение нескольких объектов окружающей среды

- стабильность

- транформация с образованием более опасных продуктов

- способность к межсредовому распределению и

биоаккумуляции

- токсичность и опасность

- количество вещества, поступающего в организм

человека, по сравнению с допустимой суточной дозой

Су гигиенасында заттардың қауіптілігін бағалау кезінде суды тұтынудың қазіргі заманғы жағдайында жедел улану мүмкіндігі әдетте қалыптаспайтыны ескеріледі және қауіптілік класы параметрлердің мәндеріне байланысты болады. Созылмалы әрекеті, жинақталған қасиеттері, ұзақ мерзімді әсер ету қабілеті, зияндылықтың әртүрлі шекті белгілері үшін шекті концентрациялардың қатынасы, тұрақтылық және зат трансформациясы.

Құрамында өндірістік текті әртүрлі заттар бар суды хлорлау кезінде олардың қауіптілігін гигиеналық бағалауда мутагендік және/немесе канцерогендік қасиеттері бар хлорлы өнімдердің көп мөлшерінің түзілуі шешуші мәнге ие.

Заттың физика-химиялық сипаттамасы, оның санитарлық тәжірибедегі маңызы туралы әдеби деректер жинағы. Зерттелетін заттан судың өзін-өзі тазартуына әсер ететін факторларды ескере отырып, сулы ерітінділердегі тұрақтылық пен трансформацияны анықтау;

Су объектілерінің жалпы санитарлық режиміне химиялық заттардың әсерін зерттеу (органикалық ластанулардың минералдану және нитрификация процестерін ескере отырып, олардың тұрмыстық ластанудан өзін-өзі тазартуы;

Осы өзгерістердің қарқындылығына әсер ететін факторларды ескере отырып, су қоймаларындағы (ет, балық) судың органолептикалық қасиеттеріне химиялық заттардың әсерін зерттеу;

Су объектілерінің суларындағы химиялық заттардың гигиеналық нормасы

Су объектiлерiне өндiрiстiк сарқынды сулар төгiлмейтiн аумақта: су объектiлерiнiң санитарлық режимiн, олардың зиянды заттардан өзiн-өзi тазартуын, су объектiлерiн пайдалану сипатын, олардың халықтың денсаулығы мен санитарлық-тұрмыстық жағдайына ықпалын жан-жақты гигиеналық бақылау. Халық;

Ауыз суды тазарту мен залалсыздандырудың заманауи әдістерінің қорғаныс қабілетін анықтау;

Зерттеу нәтижелерін кешенді бағалау, зерттелетін химиялық заттың шекті зияндылық белгісін және шекті рұқсат етілген концентрациясын белгілеу;

Химиялық заттардың халық денсаулығына әсерін зерттеу, токсикодинамикалық сипаттамаларын анықтау, ұзақ мерзімді әсерлерін ескере отырып, зерттелетін химиялық заттардың төмен концентрацияларының ұзақ мерзімді әсерін санитарлық-токсикологиялық бағалау;

Зияндылықтың санитарлық-токсикологиялық белгісі бойынша ең жоғары белсенді емес концентрация (МНК) судағы химиялық заттың максималды концентрациясы (мг/дм3), бұл кезде химиялық зат адам ағзасына ауыз сумен ұзақ уақыт енетін, Қоғамдық денсаулыққа тікелей спецификалық немесе қашықтағы (аллергенді, тері-сорбциялық, мутагендік, тератогенді, канцерогенді) әсер етпейді.