Тағамның құрамы

Презентация қосу

БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИОХИМИЯ КАФЕДРАСЫ

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

Тақырып:Адам тағамының құрамы.Тағам және су
құрамындағы микроэлементтердің жетіспеушілігі
нәтижесінде пайда болған аймақтық
патология.Витаминдер, олардың жіктелуі, тағамдық
көздері, биологиялық функциясы

Орындады:Амангельдиев О.М.
Группа:ЖМҚ-А-02-20
Қабылдады: Жиенбаева А
ПЛАН:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1.Адам тағамының құрамы.
2.Тағам және су құрамындағы микроэлементтердің жетіспеушілігі
нәтижесінде пайда болған аймақтық патология.
3.Витаминдер, олардың жіктелуі, тағамдық көздері, биологиялық
функциясы
III.Қорытынды.
Қолданылынған әдебиеттер
Тағамның маңызы
Қоректену - барлық тірі ағзаларға тән қасиеттердің бірі.
Қоректену арқылы тірі ағзалар өседі дамиды және қалыпты
тіршілік әрекетін жалғастырады. «Ас адамның арқауы»,
«асты көрсең қадір тұт» деген сөздер тағамның қасиетін
айқындап тұр. Ағзаға қажетті тағамдық заттар күнделікті
пайдаланатын тағамнан алынады. Ағза қабылдаған тағам
алдымен түрлі өзгірістерге ұшырап, денеге сіңіріледі. Онда
тағамдық заттар қан және лимфа арқылы жасушаларға,
ұлпаларға таралып, қалдық заттар сыртқа шығарылады.
Тағамның құрамындағы ағзалық заттар ыдыраған кезде
энергия бөлінеді. Бұл энергия жеке мүшелердің және
жалпыы ағзаның қызметі үшін жұмсалады. Тағамағза үшін
энергия көзі және құрылыс материалы.
Қазіргі кезде жер бетіндегі адамзатты тамақпеп
камтамасыз ету-өзекті мәселелердің бірі. XX ғасырдың
соңында дүние жүзіндебір миллиардтан астам адам
ашаршылықты бастан кешіріп жатканы белгілі болып отыр.
Сондықтан да адам баласын ашаршылықтан құтқару -БҮҮ-
ның негізгі мәселелерінің бірі.
• Тағамның құрамы.
• Адам өсімдіктекті және жануартекті
тағамды пайдаланады. Адамның күнделікті
пайдаланатын тағамының құрамында
күрделі ағзалык заттар (нәруыздар, майлар
және көмірсулар) бар. Бұл заттар сол
калпында жасуша жарғакшасы аркылы өте
алмайды. Жасуша жарғакшасы аркылы өту
үшін карапайым заттарға ыдырау керек.
Тағамдық заттар алдымен ерітінді күйге
айналып, содан кейін қанға сіңіріледі. Қан
аркылы ұлпалар мен жасушаларға
жеткізіледі.
• Тағам құрамындағы минералдык заттар
(тұздар), витаминдер және су ағзаға тікелей
сіңіріледі.
• Нәруыздар
• Нәруыздар адам пайдаланатын көптеген тағамдардың кұрамында кездеседі.
Олар адам ағзасында өздігінен түзілмейді, тек тағаммен бірге қабылданады.
Адамның күнделікті қалыпты тіршілігі үшін тәулігіне орта есеппен 100-120
грамм нәруыз қажет. Нәруыз, әсіресе еттің, балықтың, жұмыртканың,
асбұршактың, жаңғактың және т.б. тағамдардың құрамында мол болады.
Адам ағзасы үшін нәрлі нәруыз жануартекті тағамдарда көптеп кездеседі.
• Май
• Май да - адам ағзасы үшін қажетті ағзалык заттың бірі. Ол сүт өнімдерінің,
жұмыртқаның және т.б. тағамдардың құрамында молынан кездеседі.
Әсіресе, жануарлардың іш майында және майлы өсімдіктердің құрамында
май өте көп болады. Басқа ағзалық заттармен салыстырғанда май ыдыраған
кезде энергия екі еседей көп бөлінеді. Адам сұйық (өсімдік) майларды
көбірек пайдалануы қажет, әйткені ол ағзаға тез әрі жеңіл сіңеді. Адам
тәулігіне орта есеппен 70-100 г май пайдалануы керек.
• Көмірсулар
• Көмірсулар көбіне өсімдіктекті
тағамдардың құрамында мол болады.
Адам күнделікті пайдаланатын
көмірсулар негізінен крахмал
және қант. Крахмал түрлі жармалардың,
ұнның, картоптың құрамында көбірек
кездеседі. Қант көбіне қант
қызылшасында, сәбізде мол болады.
Ағза үшін, негізінен, жемістердің
құрамындағы қант өте пайдалы, өйткені
ол тез сіңеді. Мұндай қант балдың,
жеміс-жидектердің құрамында көп
кездеседі. Адам денесіне жиналған
артық көмірсулар бауырда,
бұлшықеттерде қор ретінде жиналады.
• Минералды тұздар
• Минералды тұздарды адам ағзасы жеген тағам мен ішкен суы арқылы
қабылдайды. Адам пайдаланатын барлық табиғи тағамдардың құрамында
тұздар кездеседі. Күнделікті тұрмыста ас тұзын табиғи қалпында пайдаланады.
«Тұз - астың иманы» деген сөзде терең мағына бар. Тұзсыз астың дөмі
татымайды. Адам тәулігіне 5-6 грамдай ас тұзын пайдаланса, жеткілікті.
• Су
• Су адам ағзасы үшін өте қажет. Сусыз тіршілік ету мүмкін емес. Адам денесінде
күрделі физиологиялық үдерістердің бәрі де судың катысуымен жүреді.
Сонымен бірге суда көптеген минералдық тұздар ерітінді түрінде кездеседі.
Адамның тіршілігі үшін тәулігіне 1,5-2,5 литр су қажет. Суды адам кейде сусын
ретінде ішеді. Сонымен бірге күнделікті пайдаланған тағамның құрамында да
болады. Судың аз-даған мөлшері ағзаның өзінде ағзалық заттардың
ыдырауынан бөлінеді. Суды дұрыс пайдалана білу керек. Ағза үшін су
тапшылығы да, суды артық пайдалану да зиян. Мысалы, суды шектен тыс көп
пайдалану бүйрек қызметіне күш түсіріп, зиянды әсер етеді.
• Адам ағзасында 70-ке жуық химиялық элементтер
(оның ішінде микроэлементтер) табылды, олардың
43-і маңызды (алмастырылмайтын) болып саналады.
Жетіспеушілігі әртүрлі патологиялық жағдайларға
алып келетін, таптырмайтын қоректік факторлар
болып табылатын маңызды М.-дан басқа, қоршаған
ортаны негізгі ластайтын және адамдарда ауру мен
улануды тудыратын уытты М. бар. Белгілі бір
жағдайларда эфирлік M. уытты әсер етуі мүмкін, ал
белгілі бір дозада уытты М. эфирлік қасиетке ие
болады. Адамның М.-ға деген қажеттілігі кең
шектерде өзгереді және М.-ның көпшілігі үшін бұл
нақты белгіленбеген. М. негізінен аш ішекте болады,
әсіресе он екі елі ішекте. М. ағзадан нәжіспен және
несеппен шығарылады. М.-ның белгілі бір бөлігі
экзокриндік бездердің құпиялары құрамында, терісі
мен шырышты қабаттарының эпителиалды
жасушалары, шашы мен тырнақтары бар. Әрбір
микроэлементтер сіңіру, тасымалдау, ағзалар мен
тіндерге тұндыру және организмнен шығарылу
ерекшеліктерімен сипатталады
• Асқазанның ойық жарасы — бұл асқазан қабырғасының шырышты
қабығының және кейде, одан тереңірек тіндердегі жаралардың
ауырлық деңгейіне байланысты жергілікті зақымдануы. Жергілікті
дефект гастродуоденалды рефлюкс нәтижесінде асқазанға түсетін,
ферменттердің, асқазан сөліндегі немесе өттегі тұз қышқылының
әсерінен қалыптасады. Сол аймақтың қоректенуі бұзылады және
қайта қалпына келуі баяулайды, ремиссия сатысы – асқыну
сатысымен қабаттасады. Беткей қабатының зақымдалуын эрозия
деп атайды, оның ойық жарадан айырмашылығы- тыртықсыз
жазылады. Ойық жара жазылғаннан кейін асқазанның беткейінде
тыртықтық өзгерістер қалдырады.
• Ойық жаралық аурулардың ағым процессі туралы ақпарат алғаннан
кейін, емдеу кезінде, терең ремиссия сатысында да кейбір
өнімдерді мәзірден алып тастау керектігі түсінікті болады.
• Асқазанның ойық жарасы кезінде сұйықтықты ішу
реттілігін, толықтай тізім себебіне байланысты емдік
процедураға жатқызуға болады. Ағзадағы судың
жеткіліксіздігі сусыздануға, тек қанның ғана емес,
сондай-ақ барлық сұйық ортаның қоюлануы мен
тұтқырлануына әкеліп, жасушадан бөлінетін өнімнің
жеткізілуін қиындатады және оның жылдам
регенерациясын тежейді. Ішу режимінің төмендігі
кезінде асқазан сөлінің қышқылдығы, оның
тұтқырлығы мен жоғары концентрациясы әсерінен
артады,ол асқазанда тағам түйірінің болмауынан
эрозивті беткейінің қосымша тітіркенуіне әкеледі.
Суды, қайнатпаны, сұйық тамақты бөлшектік ішу,
сұйық ортаның физиологиялық тепе-теңдігіне
әкелуге көмектесед
Асқазанның ойық жарасы кезінде не қабылдамау керек?
Сусындар:
— кез-келген күшті және әлсіз алкогольдік аперитивтер ;—
газдалған, концентрацияланған, хош иістендірілген,
консервирленген шырындар, сулар, коктейльдер;
— қарқынды қайнатылған шәй, кофе, шоколад;
— жаңа сығылған көкеніс және жеміс сусындары
— сүт өнімдері, қаймақ, айран, майлы айран, йогурт, ұйыған сүт,
басқа да қышқыл сүт сусындары.
Барлық айтылған ішу өнімдері асқазанның шырышты қабығының
қосымша тітіркенуін шақырады және зақымдалған аймақтың
жазылуының алдын алады.
• Бром Ең көп мөлшер бүйректің, қалқанша безінің, ми тінінің,
гипофиздің ми заттарында байқалады. шамадан тыс жинақталу
қалқанша безінің қызметін тежейді, оған йодтың түсуіне жол
бермейді. Бром тұздары орталық жүйке жүйесіне ингибиторлық
әсер етеді, жыныстық функцияны белсендіреді, эякуляттың
көлемін және ондағы шәует санын көбейтеді. Бром - асқазан
сөлінің бөлігі, оған әсер етеді (хлормен бірге). Бромға тәуліктік
қажеттілік 0,5-2 құрайды мг құрайды Адам тамақтануындағы
бромның негізгі көзі - нан және нан өнімдері, сүт және сүт
өнімдері, бұршақ дақылдары. Қалыпты плазмада шамамен 17
болады ммоль / л бром (шамамен 150) мг құрайды / 100 мл
құрайды қан плазмасы
• Витаминдер
• Витаминдер (лат. «vіtа» - тіршілік,
«аmin» - химиялық заттар) -
тағамның құрамында болатын ағза
үшін кажетті зат. Ағзаның өсуі,
дамуы, тіршілігі үшін витаминдер
(дәрумендер) аз мөлшерде болса
да өте қажет. Оларды адам
тағамның құрамынан алады, яғни
витаминдердің көпшілігі ағзада
өздігінен түзілмейді. Адам
ағзасындағы витаминдер
тапшылығы сан алуан ауруларға
шалдықтырады
• Ал витаминдер жетіспеген жағдайда пайда
болатын қоректік заттардың алмасу
процесінің бұзылуын гиповитаминоз деп
атайды. Витаминдердің ағзада жетіспеуі
салдарынан жас малдың өсуі тежеледі,
азықты өніммен өтеуі нашарлайды және бұл
өзгерістердің көпшілігі қалпына келмейді.
Көптеген витаминдердің химиялың құрамы
қазіргі таңда белгілі. Медицина жөне
микробиологиялық енер-көсіптер малды
азықтандыруға қажет витамин топтарын
шығарады. Витаминдер ерігіштік қасиеттеріне
қарай майда және суда еритін витаминдер
болып екі үлкен топқа бөлінеді: Майда еритін
витаминдер тобына А, Д, Е, К, ал суда еритін
витаминдер қатарына В комплексіндегі
витаминдер және С витамині жатады
• В1 витамині (тиамин). Асқорыту, жүрек, жүйке жүйесінің қызметіне өте
қажет. Ол белок, май, көмірсу алмасуына қатысатын ферменттердің
құрамына кіреді, өсу мен даму, жүрек, қан тамырларының т.б. ішкі
мүшелердің қызметінің нервтік реттелуіне қатысады. Бұл витамин ішкен
тамақта болмаса, не қажеттіліксіз болса адам «бери-бери» (аяғын
сүйретіп басу) немесе полинефрит деген сырқатқа ұшырайды. Ең алғаш
Индокитайда, Филипин аралдарында және Жапонияда осындай
науқанстар байқалған. Бұл күрішті қабығынан тазартып тағамға
пайдаланғанның нәтижесі екені анықталған. Кейін күрішті қабығымен
пісірген тағамды жегенде оның болмайтыны белгілі болады. В1
витамині бидайдың қабығында , бұрыштарда, бауыр, бүйрек, жүрек
етәнде көп болады
МАҢЫЗДЫ ДӘРУМЕНДЕР - B6

В6 дәрумені не үшін қажет?Суда еритін В6 дәруменінің үш түрі бар: пиридоксин (ең кең
таралғаны), пиридоксинал және пиридоксамин. Олар бір-бірімен тығыз байланысты және бірге
әрекет етеді. Олардың басты функциясы – антиденелерді және қандағы қызыл қанды
жасушыларды "жасау".В6 дәрумені ақуыз бен майдың дұрыс зат алмасуына ықпал етеді. Жүйке
және тері ауруларымен күреседі. Жүрек айнуын жеңілдетеді. Теріні ерте қартаюдан
қорғайды.Жасы үлкен кісілер үшін В6 дәрумені – нағыз қорғаушы. Бұл дәрумен түнде аяқ
сіңірінің тартылуын, бұлшық еттің қатты жиырылуын, қол мен аяқтың ұйып қалуын кетіреді.
Ол табиғи несеп айдатқыш құрал ретінде де жұмыс істейді. Пиридоксин диабетке шалдыққан
адамдардың қанындағы қант мөлшерін азайтады.
Қорытынды
Витаминдер — әр түрлі химиялық табиғаты бар, организмнің
тіршілігіне өте шамалы мөлшерде қажет төмен молекулалы
органикалық қосылыстар. Зат алмасуда катализаторлық және
реттегіштік қызмет атқарады. Қазіргі уақытта витаминдердің30-ға
жуық түрі жақсы зерттелген. Витаминдерді осы уақытқа дейін латын
алфавитының үлкен әріптерімен атайды А, Д, Е, К.Витаминдер
ерігіштік белгісіне қарай екі үлкен топқа : майда және суда еритін
витаминдер болып бөлінеді. Бұл көпшілікке танылған жіктеу. А-
витаминінің организмде жетіспеуі зат алмасуының бұзылуына және
әр түрлі ауруларға әкеледі.
Қолданылған әдебиеттер:
1.Биология:Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған
оқулық. Алматы: Атамұра, 2008. ISВN 9965-34-812-Х
2.О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев,
Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-
қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005
жыл. ISBN 9965-752-06-0
3.Биология: Жалпы білім беретін мектептің, 9-сыныбына арналған
оқулық, 2-басылымы, өңделген/ М. Гильманов, А. Соловьева, Л.
Әбшенова. - Алматы: Атамұра, 2009. ISBN 9965-34-927-4
4.Monarch Disease Ontology release 2018-06-29sonu — 2018-06-29 —
2018.
5.Перейти обратно:1Fred F. Ferri. Ferri's Clinical Advisor 2013,5 Books
in.Expert Consult - Online and Print,1: Ferri's Clinical Advisor 2013. —
Elsevier Health Sciences, 2012-01-01. — 3003 с. — ISBN 9780323083737

Ұқсас жұмыстар

Емдік тамақтану

Тағамдық заттардың қызметі

Адам тағамының құрамы

Дәрумендердің классификациясы

Тамақтану тәртібі

АДАМ ОРГАНИЗМІНДЕГІ ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕР

Тамақтану туралы ғылымының дамуына отандық ғалымдардың рөлі

Мәзір құрастыру принципі

Борттық тамақтануға қойылатын гигиеналық талаптар

Бөлшектенген тамақтану диетасы

Пәндер