Қытайдың Қазақ жеріне ықпалы

Қытай-қазақ қатынасы

1602-10

Жоспар

1 Қазақ Цин қатынасы

2 Қытайдың Қазақ жеріне ықпалы

2. 1 Қазақ ақсүиектерінің императорынан шен алуы

2. 2сауда қарым қатнасы

3 қортынды

Қазақ қытаи қатнасы

Қазақ Цин қарым қарым қатнасы бұл тәуелсіз форматтағы еркін сауда қатнасы болды қытайлар қазақтарды өзіне көп тартқысы келді себебі, қазақты сюнуу урпағы деп қарағанымен 1653 жылдан бастап тани бастағанын оларды зертеу мақсатында шен шекпен беріп пекинге де шақырып төре ұрпақтарымен жақсы қарым қатнаста болады. Жоңғарларға қарағанда қазақтар ерекше соның ішінде мәдениеттілігімен өзін танытты қазақтарды өздеріне пекинге шақырып қонақ етіп от шашу кемемен серуен түрлі мәдениетімен таңқалдыруға тырысқан бірақ сәтсіз болады себебі қазақтарда отырықшылық мәдениетті қалыптастырған

Қазақ жеріне ықпалы

Цин империасы қазақ жеріне ешқандайда ықпалы болмады . оған басты себеп оларды еркін васал ретінде қарауы бұл сөзден ешқандайда васал емес тәуелсіз ел ретінде көргенін аиқындайды. қазақтар сауда саясатын қауіпті санап көп сауда істемеуге тек Абылай аитқан уақытында істеген Абылай сауда арқылы кіріптар болудан сақтанды әрі сауда арқылы соғыс болып кетпеуі үшін аз аздан сауда істеді. көбіне қытай көпестері жібекті атқа күріш бидаиын қара малға ауыстырдық деп мәз болатын бұның бәрі қазақ тарапынан жасанды сауда ғана болатын. Әрі қытайлар қазақты орыстың боданы деп қарап тек шыңжаңнан ары аспауға тырысты әрі батыс жапон экспансиясы орыс пен соғыс қазақ жеріне деген қызығушылығын оятпады

Сауданың кері кетуі

Қазақта "Еженханның қолынан көк тас алған" деген сөз бар. Бұл Мәнжу-Цин империясының үкіметінен шен немесе сый алған адамдарға қарата айтылған.

Еженхан - Мәнжу-Цин империясы ханының лауазым атағы. Боғдыхан деп те аталады. "Өткен жылы Шыңжаң жанжуны (губернаторы) аспан тәңірінің жердегі өкілі деп аталатын е ж е н х а н ғ а жүріп кеткен" (Қ. Исабаев, Шоң би, 36) . Түсіндірме сөздіктен.

Қазақстан Қарулы Күштерінің Әскери-тарихи музейіне тапсырылған заттардың ішіндегі қызыл жібек шашақты домалақ көк тас пен тауыс қауырсыны - шүршіт әулеті басқарған Мәнжу-Цин империясының әкімшілік жүйесінде қолданылған 9 дәрежелі әскери және азаматтық лауазымдардың айыру белгісінің бірі. Ол Алтай бетінде өмір сүрген Үмбет Тұманұлына Мәнжу-Цин патшалығы тарапынан берілген, - дейді Қалиолла Ахметжан.

Үмбет Түменұлының шендік бас киімі мен көк тасы

Діңсе тас - шендік дәрежені білдіреді

Қытай шенеуніктерінің ресми бас киіміне орнатылатын дин әшекейі, лауазым дәрежесіне сәйкес, әртүрлі асыл тастар мен қымбат металдардан домалақ үлкен түсті моншақ тас (чжу) түрінде жасалады да металл (алтын, күміс) қауызбен қапталады. Ұзын қызыл жібек шашақ - чжувэй төбелдіріктен төмен түсіп бас киімнің төбесін жауып тұрады.

- Дин тасы (қазақша діңсе тас) түріндегі айыру белгілері тағылған ресми бас киімдерді Мәнжу мемлекетіне бағынышты болған, қытайға қызмет еткен моңғолдар, қалмақтар, ұйғырлар да ресми сырт киіммен бірге киген. Өткен ғасырдағы моңғол миниатюраларында қытай дәрежесін, шенін иеленген моңғол зайсан, тайшылары осындай Мәнжулық ресми бас киіммен бейнеленеді, - дейді Қалиолла аға.

Берілген шендер

Тарих бетіне қарасақ, Цин императоры 1757 жылы 30 тамызда Абылайды қазақ елінің ханы ретінде үкім шығарды. Ондағы қазақтардың басты талаптары: қазақтың ел басқару жүйесі өзгермеу мен қазақтардан әскер алмауы орындалды. Тек қана қытай тарапы сөзбен емес, арасында Чжао Хой бастаған таңдаулы әскерлер қазақ ауылдарында өздерінің әскери шеберліктерін, садақ ату, төбелес, атта шабу қабілеттерін қара қазаққа көрсетіп, осымен қытайдың жауынгерлік қабілеті қазақтан қарағанда бірнеше есе жоғары екендігін дәлелдегісі келетін. Тіпті қазақ пен қытай соғысты деген ақпараттар бар. Бүгінгі Қазақстанның жүрегі Астанада Абылайдың әскері мен қытайдың Чжао мен Фу Дэ бастаған қарулы 30 мыңдық қалың қолымен 11 рет шайқасып, ұрыс даласында жайратып салды. Қытайлықтар қыс түсуіне байланысты үлкен шығынға да ұшыраған. Бүгінде Астана маңында сол кезеңнен естелік һәм дерек болып «Шүршіт қырылған» деген атауға ие мекен жатыр.

Император Чиянлун патша өз елшісіне айтқан сөзі

Олар ел болды, біз қабыл алдық деген -оларды жанамалай баурау ғана, бейне Вьетнам, Тайландтар сияқты. Оларға тек тәңір патшасының лебізін ғана білдіріп қана қою»[8, 89б] -деп