Шөптен сүрлем дайындау және дайындау технологиясы

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ
М. ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
УНИВЕРСИТЕТІ

“АГРАРЛЫҚ“ факультеті

Тақырыбы: Шөптен сүрлем дайындау және дайындау
технологиясы

Қабылбаған: Бошай Асем
Орындаған: Закирхан Арнабол
Топ: Ап-20-1Тк
Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Сүрлемге жалпы сипаттама
2. Сүрлем дайындау технологиясы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Сүрлем қоймасы - сүрлем салатын және сақтайтын орын. Сүрлем қоймасы траншея, мұнара, ор
түрінде жасалады. Олардың ішкі қабырғалары мен едені ауа, су өткізбейтін мықты және кедір-
бұдырсыз тегіс етіп салынады. Қысы суық аймақтарда сүрлем қатпайтын болуы керек. Ыза суы
терең болатын аймақтарда Сүрлем қоймасының қолайлысы, іші цементтелінген траншея, ор, ал
ызы суы жер бетіне жақын аймақтарда – сүрлемдік мұнаралар мен жер асты мұнаралар. Мұнара
әдетте жер үстінен, жартылай мұнара 3-4,5 м етіп жерден қазылып салынады, оның жер бетіндегі
биіктігі 3-4 м болады. Бұлар мал қораға жақын салынады.
Түрлері және тазалық шаралары
Қазіргі кезде сүрлемді мал өздігінен жей алатын мұнаралар салынуда, ол үшін оның төменгі
жағына жалғастырылып ақыр-астау салынады. Ақырға сүрлем өз салмағымен түсіп тұрады да,
транспортер арқылы ұзына бойына тартылады. Сүрлем қоймасының орташа сыйымдылығы 500-
700 т, үлкендерінікі 3000 т. Мұнараға салынған балауса өз салмағымен жақсы тығыздалады, ауа,
ылғал кірмейді. Сондықтан ондағы сүрлем өте сапалы, қоректік заттары жақсы сақталған,
құнарлы болады. Сүрлем траншеялары екі түрлі болады: бірі тереңдігі- 2,5-3,5 м етіп жерден
қазылады да, екіншісі жер бетінен салынады. Жерден қазылып жасалатын траншея ыза суы терең
аймақтарда болады. Оның ұзындығы шаруашылыққа қажетті сүрлем мөлшеріне қарай әр түрлі,
үстінің кеңдігі 5-8 м, ішкі қабырғасы түбіне қарай көлбеу жасалады. Жер бетіндегі траншея
қарама-қарсы екі қабырғасы кірпіштен, темір-бетоннан қаланады. КСРО-да БС-1600 және БС-900
мұнаралары салынған. Сүрлем алынып болғаннан кейін тазалап, қабырғасын, еденін сумен
жуады. Сүрлем салар алдында оны 5%-тік әк ерітіндісімен ақтайды.
Сүрлем – ауа жібермей консервілеу арқылы дайындалатын, ұзақ уақыт сақтау үшін ашытылған
шырынды жемшөп. Сүрлемге салынатын балауса түріне қарай жүгері, күнбағыс, сұлы,
сиыржоңышқа cүрлемі деп бөлінеді. Құрамында каротин, С дәрумені, аздаған мөлшерде суда
еритін қант, органикалық – сүт (2%-ға дейін) және сірке (0,6%-ға дейін) қышқылдары, кейбір
түрлерінде пропион, валериан, т.б. Қышқылдары кездеседі. Сүрлемді дайындау және сақтау
технологиясы бұзылған жағдайда май қышқылы пайда болады. Сүрлемнің құрамында
қышқылдардың болуы малдың ас қорыту органдарының қызметін жақсартады, ішек-қарын сөлі
көбірек бөлінеді, азық жақсы қорытылады. Сүрлемде пішенге қарағанда қоректік заттар өте көп,
каротин толық сақталады. Оның құнарлылығы өсімдіктің түріне, жинау мерзіміне, оны
дайындау және сақтау әдістеріне байланысты. Өнімділігі жоғары сүрлем алу үшін жүгері
дәнінің балауыздана-сүттеніп піскен кезінде, күнбағысты гүлдей бастағанда, сиыржоңышқа-
сұлы және бұршақ-сұлы қоспаларын бұршақтары пайда болғанда, шабындық шөптерін
масақтануы басталғанда, көпжылдық шөптердің көшетінен шөпті масақтана бастағаннан
гүлдегенге дейін, бөрібұршақты сүттеніп піскен кезінде жинайды. 100 кг күнбағыс сүрлемінде
16 азықтық өлшем және 1,4 кг қорытылатын протеин, сәйкесінше жүгері сүрлемінде 20 және 1,4
кг; жоңышқа сүрлемінде 18 және 2,9 кг болады. С-нің түсі ашық қоңыр, сарғыш келеді. Қатты
күйген сүрлемнің түсі қара қоңыр болады. Ашытылған капустаның, тұздалған көкөністің,
бұзылған кезде – бұзылған балықтың, қидың иісі болады. Ылғалдылығы 60% болатын сүрлемнің
қышқылдығы (рН) 4,0 – 4,2. С. Ауыл шаруашылығы малдарының барлық түріне беріледі.
Бордақылайтын және сүтті сиырлардың азық рационының 50%-ын сүрлем құрайды. Сапалы
сүрлем әзірлеу үшін балаусаны дер кезінде сүрлем қоймасына жеткізіп, тығыздап салады да,
үстін ауа, су өтпейтіндей етіп жабады. Сүрлемнің ішкі қабатының температурасы 30 – 35 оС-тан
аспау керек.
Сүрлемдік әдістер. Сүрлемдік түрлі жолдармен көруге болады. Көріністің функционалдық
тұрғыдан алғанда, бұл мал үшін азық-түлік болып табылады, және біз оның шығу тегі
тұрғысынан мәселені қарастыру болса, онда әр түрлі сорттарын өсімдіктер массасы жиынтығы
туралы айту қажет. Жалғастырдым сүрлемдік әдетте дәнді және бұршақты дақылдар арнайы
технология бойынша жиналды азық-түлік болып саналады. Материалды қабылдауда
айтарлықтай маңызы сақтау әдісі бар. Бұл кезең егін жинау іске асыру үшін негізгі шарттарына
арасында ауаға қол жалпы болмауы білдіреді. Технология ретінде, осы наразылық болашақ
тамақ қажет қоректік базасын қамтамасыз етеді. Екінші жағынан, мұндай жағдайларда Hay
жинау зиянды бактериялардың дамуына ықпал мүмкін емес.
Сүрлем дайындау. Сүрлем – шабылған көк шөптен дайындалатын консервіленген азық. Қысқы азық
қорының негізгісі болып саналады. Сүрлемнің ең негізгі қасиеттерінің бірі - ұзақ уақыт сақтау кезінде
азықтық сапасын жоғалтпауы. Сүрлемнің осы жақсы қасиетінің арқасында шөп жақсы шыққан
жылдары азықтын сақтандыру қорын жинақтап алуға болады.Сүрлем дайындау технологиясы
бойынша қоректік заттарды толығырақ жинаған көк балғын балаусаны дер кезінде шауып (астық
тұқымдастарды масақтанған, ал бұршақ тұқымдастарды бүршіктеніп гүлдене бастаған кезінде)
ұсақтап турап, арнайы дайындалған ор, траншея немесе мұнараға мұқият таптап жинақтайды да, үстін
ауа кірмейтіндей етіп жабады. Сонда азық арасындағы ауа қалдығын әлі өлмеген өсімдік торшаларын
тыныстауға жұмсайды да, сырттан ауа еңбегендіктен анаэробтық – оттексіз жағдай қалыптасады.
Ондай ортада оттегімен тыныс алатын аэробды микроорганизмдер, оның ішінде шіріткіш микробтар
дамымайды, сүрлемге салынған жемшөп бұзылмай сақталады.
Сапасы жоғары сүрлем дайындау үшін сүрлем дайындау технологиясын қатаң сақтау қажет. Алдымен
сүрлемге салынатын азықтардың түрін, сортын, содан соң өсімдікті кесудің ең тиімді көлемін
белгілейді. Сүрлем дайындалатын азықтарды дер кезінде шауып, ұсақтап турап, ылғалдылығы 75%-
дан төмен өсімдіктерді 2 - 3 см, ылғалдылығы 75 %-дан 80 %-ға дейінгі өсімдіктерді 4,5 см,
ылғалдылығы 80 %-дан жоғары өсімдіктерді – 10 – 12 см ұзындықта кеседі.
Сүрлемді қапталып өңделген траншеяларда дайындау қажет, себебі мұндай траншеяларда құрғақ
заттың 15 % -н жоғалтса, қапталып өңделмеген траншеяларда бұл көрсеткіш 20 - 25 %-ды құрайды, ал
үйінділер мен төбелерде 30 - 40 %-ға жетеді.
Қорытынды
Пішендеме дайындау. Пішендеме – бұл астық тұқымдастардан 40 – 45 пайыздық, бұршақ
тұқымдастардан 45 – 55 пайыздық ылғалдылықта дайындалып, анаэробтық жағдайда ұзақ
сақталатын мал азығы. Сүрлемнің сақталуы органикалық қышқылдар әсеріне байланысты
болса, пішендеме онша қышқылданбаған, өсімдік торшаларының физиологиялық құрғақтықта
қоректік заттарын сақтай алуына негізделген. Пішендемені бір және көп жылдық бұршақ
тұқымдастардан, астық тұқымдастардан, олардың қосындыларынан, жақсартылған табиғи
шабындықтар көгінен дайындауға болады, себебі оның құрамында сүрлеммен салыстырғанда
қоректік заттары толығырақ сақталады және пішендеме дайындауда өсімдіктердің құрамындағы
қанттың мөлшері маңызды емес.
Пішендеме дайындау технологиясына келесідей операциялар кіреді: пішендеме дайындалатын
көкті мыжып отырып шабу, шабылған көк балаусаны қаумаларда 45 - 55 % ылғалдылыққа дейін
дегдітеді, қаумаларды жинақтап көліктерге тиеу, сақтау орындарына жеткізу, таптап тегістеу,
полиэтилен жарғақпен қымтап жауып, топырақпен көмеді.
Пішендемеге салынатын көкті таң сәріде (таңғы сағат 4 – 7-де) шапқан дұрыс. Өйткені бұл
уақытта өсімдіктерде қоректік заттар, әсіресе каротин толық жиналып, ылғал буланатын өсімдік
жолдары ашық болады.
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан » : Ұлттық энцклопедия Бас редактор Ә . Нысанбаев - Алматы « Қазақ
энциклопедиясы » Бас редакциясы , 1998 ISBN 5-89800-123-9
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Сүрлем дайындау технологиясы

Сүрлем және пішендеме

Мал азығын дайынду технологиясы

Ауыл шаруашылық малы өнімділігінің түрлері

Абразивті құралдармен өңдеу

Құрама азық негізі

Жай ұнтақтар технологиясы

Азық және азық қоспаларына қойылатын талаптар

Ұлтабар алды қарындар ауруларында тағайындалатын диеталық азықтар

Бюреткалық қондырғыны қолданып сұйық дәрілік түрлерді дайындау

Пәндер