Қазақ және орыс тілдерінің бөлінуі

Тақырып: Қазақ және орыс тілдерінің салыстырмалы грамматикасы

Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті

Орындағандар: Абдіқара Балнұр

Атажиева Диляра

Жуматаева Гаухар

Курбанов Бухарий

Тобы:1701-59

Қабылдаған: Арынбаева Дилдагүл

Қазақ және орыс тілдерінің типологиясы

Абақова Р. А.

Оқу құралы

Жоспар:

Қазақ және орыс тілдерінің бөлінуі

Қазақ және орыс тілдерінің фонологиялық, синтаксистік ерекшеліктері

Қазақ және орыс тілдерінде кездесетін терминдердің айырмашылығы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Қазақ және орыс тілдерін генеалогиялық жактан алғанда, әр түрлі тілдік топтарға жатады: қазақ тілі түркі тілдерінің қыпшақ тобына, орыс тілі индоеуропа тілдерініц шығыс славян тобына жатады. Түркі тілдерінде сөйлейтін халықтар Дунайга дейінгі Еуразия далаларын, Орталық, Орта Азия, Сібір, Кавказ, Кіші Азия жерлерін мекен еткен.

Қазақ пен орыс халықтары қонысы ежелден іргелес, көрші елдер. XVI - XVII қоныс араласуысауда-саттықпен байланысты қарым-қатынастар күшейсе, XVIII ғасырдың 30 жылдарынан бастап Қазақстанның Ресей империясына бағынуы бұл байланыстарды одан әрі нығайта түскен.

Қазақ жəне орыс тілдерін салыстыра зерттеу дамыған, жетілген, теориялық негізі қалыптасқан, белгілі бір жүйеге келген ғылым саласы екенін студенттерге түсіндіру. Қазақ жəне орыс тілдерінің негізгі нысаны - қазақ жəне орыс тілдерінің грамматикалық құрылысы. Қазақ жəне орыс тілдерінің жүйесіне тəн оларды өз алдына жеке топтастыру ретінде ерекшелейтін белгілер:

Революцияға дейінгі кезеңде ауысқан сөздер баспасөз арқылы жазба түрде тарамаған, көбінесе ауызша сейлеу тілі арқылы енген. Сондықтаң болса керек, бүл кезеңдегі кірме сөздер түгелдей қазақ тілінің дыбыстық заңдарына бағынған (ящик - жәіиік, кроватъ - кереует, чайник - іәйнек, суд - сот т. б. )

Кейде орыс тілі арқылы кірген создерге балама іздестіруде жөнсіз ауытқу да байкалады (галактика - ғаламшар, рецепт - ішірткі, радио - үнжария, газет - үнқағаз) . Сондықтан кез келген кірме терминді міндетті түрде қазақшалап колдану кажет деген пікірге байқап, байыппен қараған жөн сияқты

Орыс тілінің төл сөздеріне индоеуропалық сөздер, яғни индоеуропалык тілдер бірлестігі дәуірі кезінде, біздің дәуірге дейінгі Ү-ІҮ ғасырларда пайда болған сәздер, жалпы славян создері, яғни барлық славян тілдерінің негізін құраған сөздер, УІІ-ІХ ғасырларда Шығыс Еуропада пайда болған шығыс славян лексикасы; XIV ғасырдан кейін қалыптасқан накты орыс пексикасы жатады. Индоеуропалық тілдер бірлестігі дәуірі кезінен бастап пайда болған лексика, ғалымдардың пікірі бойынша, Жайық пен Енисей аралығында, енді бір деректер бойынша, Балкан-Дунай территориясында өмір сүрген тайпаларды біріктірген индоеуропа өркениетінің тілі.

Кене славян және орыс тілі сөздерінің кейбір фонетикалық ерекшеліктері төмендегідей:

Орыс тіліндегі -оро, -оло, -ере, -еле, -ело морфемаларына көне славян тілінің -ра, -ла, -ре, -ле -морфемалары сәйкес келеді (неполногласие) . Яғни сөз басында екі дауыссыз дыбыс қатар келгенде, екеуінің арасына дауысты дыбыс кірігіп айтылады (брада-борода, младость - молодост чреда - череда, шлем - шелом, млеко - молоко) . Орыс тіліндегі -ро, -ло - морфемаларына көне славян тілінде сөздің басында -ра, -ла сай келеді (раб, ладья - робить, лодка) .

Жалпы славян тіліндегі ж -ның орнына орыс тілінде з/сд-аффрикаты қолданылады (одежда, надежда, между) ;

Көне славян тілінен енген кейбір сөздерде көне славян сөзжасамына тән сөз алды қосымшалары мен жұрнақтар, күрделі түбірлер сақталған:

Орыс тілі өзінің сөздік қорын тек түбірі бір славян тілдерінен енген кірме сөздер арқылы ғана емес, баска елдермен саяси, мәдени, экономикалық байланыстар арқылы да толыктырып, жетілдіріп отырған. Атап айтсақ, VIII - XII ғасырларда скандинав тілдерінен (швед, норвег) теңізге байланысты сөздер енген: шхеры, якоръ, крюк, багор т. б. .