Қазақ және орыс тілдерінің салыстырмалы грамматикасы



Қазақ және орыс тілдерінің салыстырмалы грамматикасы
Қабылдаған: Арынбаева Ділдагүл Орындағандар: Сұлтан Нұрай
Оразымбет Балнұр
Оқу тобы: 1701-59

Қазақ жəне орыс тілдерін салыстыра зерттеу дамыған, жетілген, теориялық негізі қалыптасқан, белгілі бір жүйеге келген ғылым саласы екенін студенттерге түсіндіру. Қазақ жəне орыс тілдерінің негізгі нысаны - қазақ жəне орыс тілдерінің грамматикалық құрылысы.

Қазақ жəне орыс тілдерінің жүйесіне тəн оларды Өз алдына жеке топтастыру ретінде ерекшелейтін белгілер:
1. Фонологиялық ерекшеліктері.
2. Морфологиялық құрылысы.
3. Лексикалық қабаты.
4. Синтаксистік құрылысы.

Қазақ жəне орыс тілдерінің зерттелуі.
Қазақ жəне орыс тілдерінің дамуы мен қалыптасу кезеңдері.
Түркі тілдерінің қалыптасуындағы
а) Алтай дəуірі;
ə) Хун дəуірі;
б) Түркі тілдерінің дамуындағы көне түркі дəуірі (Y-Х ғғ. ) ;
в) Түркі тілдерінің дамуындағы орта ғасыр дəуірі (Х-ХYғғ) :
г) Жаңа дəуір, жеке түркі тілдерінің қалыптасуы (ХY-ХХғғ)

Қазақ жəне орыс тілдері арасындағы байланыс пен ұқсастықтарды анықтау, классификация жасау тек линвгистер үшін ғана емес, сондай - ақ əдебиетшілер, тарихшылар, этногрофтар үшін де өте маңызды мəселе.

Классификация - тілдерді ортақ белгілері бойынша топтастыру.
Тілдерді классификациялау - шешімі қиын, өте күрделі мəселелердің бірі. Әсіресе түркі халықтарының қалыптасу жəне даму тарихы өте күрделі сипатта. Сондықтан да түркі тілдерінің классификациялау осы түркі тілдерінің тарихымен тығыз байланысты.

А. Н. Самойлович - белгілі орыс кеңес түркітанушысы. 1922 жылы Петроградтағы Шығыс тілдері институтын бітірген. 1925 жылдан КСРО Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, 1929 жылдан академигі, 1934 жылдан КСРО Ғылым академиясы жанындағы Шығыстану институтының директоры. А. Н. Самойлович өз дəуірінің талантты, білгір түркітанушыларының бірі болып есептеледі. Ол түркі тілдері бойынша 300-ге жуық ғылыми мақала жазған адам.

Ол түркі тілдерін 6-топқа бөліп қарастырды.
Бұлғар не чуваш тобы
Ұйғыр не солтүстік-шығыс тобы
Қыпшақ не солтүстік-батыс тобы
Шағатай не оңтүстік-шығыс тобы.
Қыпшақ-түркімен не орта тобы.
Түркімен не оңтүстік-батыс тобы.

А. М. Шербак «сына» ретінде қолданылатын дауыссыздар деп мыналарды көрсетеді. р, ш, с, й не сына дыбыстардың қолданылуы көне түркі тілдерінде кездеседі. Осы тілде жіңішке дауыстыдан басталған сөздердің құрамында жіңішке дауыстыдан бұрын й сына дауыссызы айтылған.

Қазіргі тілдердің ішінде бұл жүйені одан гөрі дамытқан тіл - қарашай тілі. Көне түркі тілінде й дыбысының қолданылуын мына сөздерден көреміз: йумуртқа (бірсыпыра алтай тілінде умутқа, умуқта), йыра (қашу, ыра қашу) . қарашай тілінде: йешік (елік), йер (əр) . қарашай тілінде й дыбысының айтылатын орны тек сөздің абсолют басы ғана емес, сөздің орта шенінде ерін дауыстылардың алдында да айтылады:

сйоз; гагауз тілінде : йем (ем, емшек ем), йеy ( еy, еy алды), қарақалпақ тілінде (қазақ тілінде де) й дыбысы е, о, ө дыбысының алдынан естіледі. И дыбысы басқа түркі тілдерде кездеседі. Бұл ыңғайда оғыз тіліндегі сөз ішінде й дыбысының қолданылуын айту керек. Мысалы: түркі тілінде йазмайыныз (жазбаңыз) йаз - ма- й- ының, бабайы ( əкесі -баба-й-ы ) т. б. Бұған қоса, осы тілдерде осы шақ есімше тұлғасы - йор түрінде й- мен О айтылатындығын қосу керек. Осындай із ескі түркі (орта ғасыр) тілінде болған. (сайрайур)
(саиранды) - сайра - й - ур, сөйлейур (сөйлейді) - сөйлей- үр т. б. р, ш, дыбыстарының сына ретінде қолданылуы.

Көбіне топтау сан есімнің құрамында, түбір мен қосымша шегінде екі дауыстының арасында (дауыстыға аяқталған түбір мен дауыстыдан байланысатын қосымша арасында) болады: орта түркі тілдерде іккірер (екеуден), алтырар (алтаудан), татар тілінде - ікішер (екеуден) Ұйғыр тілінде -р дыбысы дауыстыға аяқталған сөзге тəуелдік жалғау жағынан айтылады: тихо -р - ум (тауығым), дүниуы (дүниесі) . С дыбысының сына ретінде қолданылуы түбір мен жалғаудың арасы. Бұл көбінесе, қазақ тіліндегі сияқты, тəуелдіктің III жағынан кездеседі.

- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz