Қазақстанның тау кен металуригиялық кешені мен мұнай газ саласының экологиялық мәселелері

Презентация қосу

Қазақстанның тау кен
металуригиялық кешені мен
мұнай газ саласының
экологиялық мәселелері
Жоспар:

Каспий экологиясына мұнай өндірудің қаупі
Үлкен қалалар мен өндіріс орталықтарында қоршаған ортаның
ластануы
Тау-кен өнеркәсібі және экология
Бақылау сұрақтары
Каспий экологиясына мұнай өндірудің қаупі

Каспий теңізі қайраңында кең көлемде басталған бұрғылау жұмыстары
теңізге қауіп төндіре ме? Әрине. Әлемнің әр түкпірінде болып жатқан
экологиялық апаттардың ащы сабағынан оң қорытынды шығармасақ,
Каспийдің келешегіне де қауіп төнеді. Қазір мұнда тек іздестіру шаралары
ғана жүргізілуде. Осындай геологиялық жұмыстардың барысында-ақ
бірнеше оқыс оқиғалар орын алды. Алдымен итбалықтардың, соңынан
құстардың жаппай қырғынға ұшырауы теңіздің қазақстандық бөлігінде
дабыл қағылар жағдайдың қазір-ақ қалыптасып келе жатқанын аңғарды.
Ең сорақысы – сол апаттардцың аяғы анықталмай, себебі сараланбай
қалғандай. Аджип компаниясы азды-көпті айыппұл төлесе, бұл осымен іс
тыңды деген сөз емес. Бізге “қара алтын” игеру жолында табиғатты
құрбандыққа шалмау, қоршаған ортаны таза күйіде сақтау жолындағы
шараларды қолға алатын кез жетті. Жалпы, адам мен табиғаттың
байланысы ықылым замандарда қалыптасқан. Адамзат өзінің өмірлік
қажеттілігін қоршаған ортадан алады.
Бұл үлес қазір артып келеді. Бүгінде қоғам
қажеттілігінің 80%-ы табиғи қорлардан
алынады. Осы қарқын алдағы уақытта да
сақталса, мұның арты табиғи ортаның азяуына,
яғни деградацияға апарып соқтырады. Бұл –
табиғаты күрделі аймақта орналасқан Атырау
облысы үшін үлкен қауіп. Күн тәртібінде Каспий
теңізінің су алып, су басып кеткен
аймақтарындағы ұңғымаларды жою
проблемасы тұр. Ұңғымаларды жою жөнінде
шұғыл шаралар Каспий теңізінің акваториясы
үшін жағымсыз салдарларға әкеп соқтыруы
мүмкін.
Аймақта үш басты экологиялық проблемасын атап өтуге болады: 1. Қошқар-Ата
қалдық сақтау қоймасының проблемасы, онда 105 млн тонна улы және радиоктивті
қалдықтар сақталады. СКЗ және ХГМЗ зауыттарының толық тоқтап тұруына
байланысты 1988 жылдан бастап ағынды сулар ағызылып жіберілмейді. Сұық
фазаның деңгейі төмендеуде. Қазіргі уақытта жалпы көлемі 77 км жер тазартылып ,
көлемі 30 км жағажайлар пайда болды. Қалдық сақтау қоймасы жөніндегі
проблемалық мәселелерді шешу үшін миллиондаған қаражат қажет. 2. БН-350
реакторлық зауытының істен шығуы, оны радиациялық қауіпсіз жағдайға келтіру. 3.
Каспий теңізінің Солтүстік теңіз қайраңында мұнай операцияларын жүргізу және
Каспий теңізінің теңіз қайраңын игеру кезінде қоршаған ортаны қорғау жөніндегі
мәселелерді шешудегі негізгі проблемалардың бірі – толыққанды экологиялық
мониторингтің болмауы.
Жүргізу және Каспий теңізінің теңіз қайраңын игеру
кезінде қоршаған ортаны қорғау жөніндегі
мәселелерді шешудегі негізгі проблемалардың бірі –
толыққанды экологиялық мониторингтің болмауы.
Қазақстан Республикасының оны жүзеге асыру үшін
тиісті база жасақталмаған. Аймақтың тағы да бір
проблемасы қоршаған ортаны қорғау
компоненттеріне жасалған толыққанды мемлекеттік
мониторингтің жоқтығы болып табылады. Теңіз
көлігінің көтеріңкі қарқынды қозғалысы нәтижесінде
теңіз ортасына, оның флорасы мен фаунасына әсері
өрши түседі, ол жағалаудағы аймақтарға және сулы
ортаға экологиялық мониторинг жүргізуді талап
етеді. Каспий теңізі жағалауының 1350 км
бақылаусыз қалып отыр. Қазіргі уақытта құрғақ
жүктерден басқа жылына 5 млн мұнады тасу жүзеге
асырылатын теңіз портының жұмысына тұрақты
бақылау жетіспейді.
Айталық, ана жылы итбалықтар қырылды,
балықтар да өлді. Сонда осы мол мұнай
Қазақстанның келешекте соры болмай ма?
Себебі деректер бойынша Каспийдің Қазақстан
жақ бетіндегі биоқорлардың жалпы құны 500
млрд доллар. Ал теңіз тіршілігі жойылса,
халықаралық сот жыл сайын сондай мөлшердегі
айыпты біздің елге салады да отырады. Мүмкін
ол бірнеше ғасырғы созылар? Осы сұрақтар
еріксіз ойландыратын. Ең қиыны, теңізіміздің
ертеңі не болады? Теңіздің жерасты қойнауында
байлықтың мол қоры жатқаңына қай жақ та
күдіктенбеді. Кеңес үкіметін ойландырған
бұрғылау кезіндегі теңіз экологиясын сақтау
болатын.
Үлкен қалалар мен өндіріс орталықтарында
қоршаған ортаның ластануы
Ауаға шығатын улы заттардың концентрациясы (ауыр
металдар, шаң-тозаң, күкірт тотығы, көмірқышқыл газы
және т.б.) белгіленген мөлшерден он есе артық. Ең ауыр
жағдай Тараз, Теміртау, Алматы, Шымкент, Балқаш,
Риддер, Өскемен және басқа да қалаларда қалыптасқан.
Осы қалаларда лас заттардың концентрациясы жыл
бойынша белгіленген мөлшерден 5-10 есе артады. Ауа
кеңістігінің ластануы пайдалы қазбалар өндіретін
аудандарда да байқалады. Атмосфераның ластануы
Байқоңыр космодромында ғарыш кемелерін ұшыру
кезінде де байқалады.
Өнеркәсіпті аудандарда ауа кеңістігінің ластануымен катар
ластану сол жердегі су көздерін қамтиды. Сырдария өзені
ағысының 35-40%-ы өндіріс орындарының қалдық суларынан
тұрады. Өзен суында дизентерия, паратиф, гепатит, сүзек ауруы
қоздырғыштары мен өте қатерлі гексахлоран ДДТ кездеседі.
Өнеркәсіп орындарының ластаушы заттарына жер игеру
нотижесінде пайда болған масштабы химиялық ластанудың
көлемдері ұлғаюда. Өсімдік жамылғысын қорғайтын әр түрлі
химиялық заттар, дефолианттар, пестицидтер, мөлшерден
артық қолданған тыңайтқыштар, тек қана қоршаған ортаны
емес, тамақ өнімдерін де ластауда.
Тау-кен өнеркәсібі және
экология
Қалдықтар тау-кен өнеркәсібінің қалдықтары
болып табылады. Минералды өнім шығарылған
кезде бағалы бөлік, әдетте, руда деп аталатын
тау жынысы матрицасына енеді. Руданы бағалы
минералдардан айырып тастағаннан кейін, кейде
химиялық заттардың қосылуы арқылы ол қалдық
қоймаға жиналады. Қалдықтар ландшафтта
үлкен төбе (кейде тоғандар) түрінде пайда
болатын үлкен пропорцияларға жетеді.
Үлкен қадалар ретінде қойылған қалдықтар
көптеген экологиялық мәселелерді тудыруы
мүмкін:
● Көтеру, көшкін . Кеуіп қалған қадалар
тұрақсыз болуы мүмкін және
көшкіндерді бастан кешіреді.
● Шаң . Құрғақ қалдық қоймалары
желден алынған, тасымалданатын
және жақын маңдағы
қауымдастықтарда сақталған шағын
бөлшектерді қамтиды.
● Шаймалау . Қалдық қоймаға түсетін
жауын жауғанда судың ластануын
тудыруы мүмкін материалдарды,
мысалы қорғасын, мышьяк және
сынапты кетіреді.
Қалдық қоймалары
Тау-кен өнеркәсібінің кейбір қалдықтары қайта
өңделгеннен кейін өте жақсы болады. Содан
кейін жұқа бөлшектер әдетте сумен араласып,
суспензия немесе шөгінділер ретінде суға
батырады. Бұл әдіс шаңнан ақаулықты азайтады,
ал, кем дегенде, теорияда қалдықтарды төгуге
жол бермей, артық су ағып кетуі мүмкін.
Шындығында, қалдық қоймалардың бірнеше экологиялық қауіп-қатері бар:

● Бөгеттің бұзылуы . Бөгет қоқыс жинауды тоқтатқан көптеген жағдайлар болған.
Төмендегі акваториялық қауымдастықтардың салдары ауыр болуы мүмкін, мысалы,
Полли тауындағы апат жағдайында .
● Кірулер . Қалдық қоймалары жүздеген акров мөлшерінде болуы мүмкін, ал мұндай
жағдайларда жер үсті және жер асты сулары ағып кетуі мүмкін. Ауыр металдар,
қышқылдар және басқа да ластаушылар жер асты суларын, көлдерді, ағындарды
және өзендерді ластайды. Канаданың тар құмдарындағы кейбір өте үлкен тоғандар
негізгі топырақта, сулы горизонттағы және ақыр соңында жақын орналасқан
Атабаска өзеніне құйылатын қалдықтардың көп мөлшерін ағып кетеді.
● Жабайы табиғаттың әсері . Су құсының көшуін қалдық қоймаға, ал кейбір
жағдайларда күрделі салдарға қоныстанды. 2008 жылы шамамен 1600 үйрек
Альбертадағы қалдықтарды құйып алу тоғанына қонғаннан кейін қайтыс болған
битуммен, шайыр тәрізді затпен ластанған. Алайда қарапайым қорғаныс шаралары
осы қауіпті айтарлықтай төмендетуі мүмкін.
Бақылау сұрақтары Теміртау
1.Қазақстандағы ауасы лас қала

2.Мұнай қазақстанның қай Өскемен
өңірінде басым кездеседі

3.Металлургия комбинаты Атырау

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасының өзекті экологиялық мәселелері және тұрақты дамуы

Адам ісәрекетінің литосфераға әсері. Минералды шикізат ресурстарының ұтымды пайдаланудың міндеттері. Биосфераның Жер геосфераларының бірі ретіндегі негізгі ерекшеліктері

ГЕОЭКОЛОГИЯ

Орталығы Теміртау қаласындағы Қарағанды металлургия комбинаты

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ

Республикасының мұнай - газ кешенінің инновациялық дамуы

Каспий бассейнінің порттары арасындағы контейнерлік тасымалдар көлемін арттыру және жүктердің жаңа түрлерін тарту

Қарағанды көмір бассейні жалпы қоры

Биологиялық ресурстар және оларды тиімді пайдалану мәселері

ХИМИЯЛЫҚ ШИКІЗАТ ӨНДІРІСІ

Пәндер