Ежелгі Грек және Шығыс ойшылдарының саяси көзқарастары

Презентация қосу

Бота

Ежелгі Грек және Шығыс
ойшылдарының саяси
көзқарастары
Ежелгі дәуірдегі саяси ғылымға мол мұра қалдырған ежелгі грек ойшылы
Платон, ол б.з.б. 427-347 жылдарда өмір сүрген. Шын аты Аристокл.
Спортпен көп шұғылданғандықтан, жауырыны кең болыпты. Сондықтан
«плотный» Платон атанып кеткен. Осы атымен тарихта мәңгілік қалды.

Платон атақты ғалым Сократтың
мектебінде оқиды. Кейін Афиныда өз
академиясын ашады. Платонның екі
жүзге тақау енбектері бар. “Мемлекет”,
“Заңдар” т.с.с. саясатқа байланысты
шығармалары бар.
Платонның ойынша қажеттілік мемлекетті тудырады. Себебі,
біреу егіншілікпен, біреуі мал шаруашылығымен, енді біреу
қолөнермен айналысады. Кейін өз қажеттіліктерін
қанағаттандыру үшін айырбас жасайды. Халық тек бірігіп қана
өмір сүре алады деген.
Платон адамдарды үш топқа бөлген:

1.Әкімдер 2.Қорғаушылар

3.Өндірушілер

Әкімдер - табиғи жаратылысынан шындықты, ақиқатты,танып біле алатын
адамдар болуы керек деген.
Қорғаушылар - мемлекетті қорғайды.
Өндірушілер - мемлекетті материалдық жағынан қамтамасыз етіп
отырады.
Сонымен қатар Платон қоғамдық
меншікті қолдады. Ал жеке меншіктің
болуы; талас-тартыс туғызады деп
түсінді. Мұнда әкімдер мен
қорғаушылардың мүддесі ортақ болса,
ортақ игілік үшін адал еңбек етеді деп
айтқан, яғни барлығының ортақ
болғанын жөн көрді. Оларды мемлекет
қорғайды деп түсінген.
Платон мемлекеттік құрылысты беске
бөлді:

1.Аристрократия - мемлекетті ақсүйектер билейді.

2.Тимократия - мемлекеттік билік бір адам қолында болады.

3.Олигархия - мемлекет азғантай топ қолында болады.

4.Демократия - мемлекет халықтың қолында болады.

5.Тирания - мемлекет күшпен басып алушы қолында болады.
Платонның ойынша бұлардың ішінде ең
тиімдісі –аристократиялық мемлекет түрі.
Мұнда ақыл-естілік, парасаттылық билейді,
оның принциптері - адамгершілік, абырой, ар-
намыс деп саналады. Ежелгі Рим ойшылы Марк
Тулий Цицерон (б.з.д. 106-43ж.) саяси даму
тарихында айтарлықтай із қалдырған. Оның
"Мемлекет туралы", "Заңдар туралы",
"Міндеттер туралы" деген еңбектері бар.
Цицеронның ойынша мемлекет меншікті қорғау, адамдардың
бірігіп өмір сүруге тырысатын табиғи талабынан туады.
Мемлекетті үшке бөлген:

1.Патшалық билік.

2.Аристократия

3.Демократия
Саяси басқару нысандарының ауысу заңдылықтары мен
әлеуметтік күрестін мойындау - саяси өзгерістердің қозғаушы
күші.
Феодализм ыдырап капитализм орнай бастады. Католик
шіркеуінің озбырлығы мен оның діни қағидаларына қарсы
шыққан халық адам құқығын, ар-намысын қорғауға ұмтылды.
Бұл уақыт "Қайта өрлеу" немесе "Гуманизм" деп тарихқа енді.
Реформациялау, яғни шіркеуді өзгерту демократияландыру
басты мақсат болды. Бірақ гуманистер халыкқа сенбеді.
"Қайта өрлеу" дәуірінің негізін салушы Николло Макиавелли
(1469-1527) болды.
В.И.Ленин (1870-1924) К.Маркс пен Ф.Энгельстің ізбасары
болды. Ол капитализм дамуының, импералистік сатысының
заңдылықтарын зерттеді. Жаңа тұрпатты партия туралы
ілімді жасады және соның ұйымдастырушысы болды. Жаңа
қоғам құру ісін Ленин елді индустрияландырумен, ауыл
шаруашылығын кооперациялаумен және мәдени
революцияны жүзеге асырумен байланыстырды. Марксизм-
ленинизм идеясы коммунизм кезінде мемлекет, саясат
болмайды деп ұқты.
Орыс мемлекетінің тәуелсіздігі мен патша
үкіметінің үстемдігі туралы идеялар.
Орта ғасырда феодалдық қоғамның орны ерекше
болды. Батыс Еуропада феодализм мың жылдан
астамға созылды. Бұл уақытта дін үстемдік етті.
Патша шіркеуге бағынышты болуы керек деді, ал
ақсүйектер көнгісі келмеді.
Бұл кезде христиан дініне зор еңбек сіңірген
Аврелий Августин (354-430) еді. Ол христиан
фәлсафасының негізгі қағидаларын зерттеп,
жетілдірді. Оның саяси көзқарасы "Құдай қаласы
туралы" деген еңбегінде баяндалған.
Августин барлық әлеуметтік, мемлекеттік және құқұқтық мекемелер
мен заңдарды адамның күнәсінің, нәтижесі деп санады. Құдай адамға
еркіндік береді, яғни адамдардың құдай жолымен өмір сүруге
мүмкіндігі бар. Осыған байланысты адамдарды екіге бөлген:

Кұдай жолымен өмір сүрушілер
- болашақта құдаймен мәңгілік
патшалық құрады.

Адам жолымен өмір сүрушілер
- жын-шайтаннан мәңгілік жапа
шегеді.
Христиан дінінің саяси теориясын негіздеп, шыңына жеткізген монах
Фома Аквинский (1225-1274) болды. Оның "Билеушілердің басқаруы
туралы", "Психологияның жиынтығы" деген еңбектері бар. Оның ойынша
жалғыз адам өз мұқтаждығын, қажеттігін жеке-дара қанағаттандыра
алмайды. Сондықтан бірігіп өмір сүру үшін мемлекет керек. Мемлекеттік
биліктің мақсаты "ортақ игілікке жету", адамдарға лайықты, ақылға
сыйымды өмір сүруге жағдай жасау, барлығы жоғары тапқа бағынуы керек
деп санаған.
Ежелгі гректерде ен алғашқы билікті жүргізуші
құдайлардың өздері болыпты-мыс. Біздің з.б. бірінші
мыңжылдықтың ортасында саясаты діни-мифологиялық
танудың орнына философиялық-этикалық түсіну түрі
келеді. Мұнда аса зор еңбек еткендер — Конфуций,
Платон, Аристотель сияқты ғұлама ғалымдар. Бұл
ойшылдар саясатты теориялық тұрғыдан зерттеп, оны
этикамен тығыз байланыста қарады. Олар саясатты
адамдардың мақсат-мүддесіне сай келуге, адамгершілікке
негізделуге тиіс деп ұқты.
Аристотель гректердің және басқада мемлекеттердің
өмірі мен қоғамын суреттейтін көптеген
материалдарды жинап, бір жүйеге келтірді және
олардан бағалы қорытындылар шығара білді.
Аристотель «Саясаттану» кітабында мемлекеттің,
отбасының шығу төркініне назар аударады. Оның
пікірінше, мемлекет пайда болуына ең алдымен
адамдардың бірігіп жұмыс жасауы, ұйымдасып
жекелік әлсіздікті жеңу жігері себеп болған. Яғни,
Аристотель мемлекеттің шығуын адамзаттық өмірдің
табиғи даму талабы туғызды деп түсіндірді.
Назарларыңызға
рахмет!!

Ұқсас жұмыстар

ҚАЗАҚСТАН САЯСИ ОЙЛАРДЫҢ ТАРИХЫ

Экономикалық теорияның пәні мен әдістері туралы ақпарат

Ежелгі Грекияның мемлекеттік формасы

Дүниені философиялық түсінудің негіздері

Саяси ғылымның даму тарихы және негізгі кезеңдері

Ежелгі Мұсылман философиясы

АРАБ ФИЛОСОФИЯСЫ

Мемлекеттің орталықтануы

Ақиқат сыйы

Ахметтің туған жері Түркістанға қарасты Иугнәк деген қыстақ

Пәндер