Жасуша циклі реттелуінің молекулалық механизмі

Презентация қосу

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Жасуша циклі реттелуінің молекулалық механизмі

Орындаған-Асилов А
Топ-ЖМҚА-08-22
Қабылдаған-Жол

Шымкент-2022
ЖОСПАР
• 1.КІРІСПЕ
• 2.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
• Циклин тәуелді протеинкиназаларжәне оның қызметі
• Циклиндер және олардың қызметтері.
• Жасуша циклінің бақылау нүктелері
• р53 ақуызының жасуша циклін реттеудегі рөлі.
• Жасуша циклінің бұзылуы мен ісіктің пайда болуы.
• 3.ҚОРЫТЫНДЫ
Циклин тауелдi киназалар
• Жасуша циклынын кезендерiнiң рет-ретімен алмасуында протеинкиназалар ягни циклинтәуелдi
киназалар ЦТК, (ағыл. Сdk cyclin-dependent kinases) шешуші рол аткарады.
• Циклин тауелдi киназалар (ЦТК) жасуша циклынын фазаларында
• кызмет атқаратын белгiлi бiр акуыз молекулаларын фосфорлап,
• оларды активтендiредi, не ингибиторлык әсер етеді (пассив күйіне
• көшіреді).
• Циклинтәуелді киназалар (ЦТК) молекулалары бiр бөлшектен (субъединицадан) турады және өз
бетiнше белсендi болмайды. Олардын активтенуі арнайы акуыз-циклинмен (Ц) байланысып Ц-
ЦТК кешен пайда етуi арқылы жүзеге асады.
Циклин-Циклинтәуелді –ЦТК кешені

Активтендіруші Катализдеуші

Ц-А Ц-Д ЦТК-1 ЦТК-4
Циклин
Циклин тәуелді
киназа

Ц-В Ц-Е ЦТК-2 ЦТК-6
Циклиндер және олардың қызметтері
• Жасуша циклиннiн басталуын Циклин Д-ЦТК-4 не Циклин-Д ЦТК-6
кешендерi аныктайды. Бұл кешендер (Ц-Д-ЦТК-4) G1
пресинтетикалык кезеннің басында кызмет етiп, тиесiлi
жасушаішілі кубылыстарды тудырады, жасушанын «рестрикция
нүктесінен» өтуін мүмкіндік жасайды.
• G1-кезеңнiң екiншi жартысы, яғни «рестрикция нүктесінен»
өткеннен кейiн, Циклин Е-ЦТК-2 кешенінің баскаруымен өтеді.
• Келесi-S кезеңде Циклин А-ЦТК-2 және Циклин - В-ЦТК - 2
кешендері белсендi кыз мет аткарып, ДНК репликациясын жүзеге
асырады
• Постсинтетикалык-G2 кезенде Циклин В-ЦТК 1 кешені жасушаны
митозға «енгізіп», онын бір қалыпты жүруін «басқарады».
Сондыктан бұл кешенді-митозсти мулдаушы фактор (МСФ, ағыл.
MPF-mitosis-pro moting faktor) деп атайды.
Жасуша циклын бақылау нүктелері
• Жасуша-жасуша циклі барысында бурыннан калыптаскан
бағыт бойынша, калай болса солай, ешбір тексерусіз,
беталды, бір сатыдан екiншiсiне өтіп отырмайды. Циклдың
әрбір сатысында жасуша өз жағдайларын өздігінен үнемi
бакылап отырады, яғни әрбір кезеңнің (G1, S, G2, М), бір-
бірден барлығы -4 бакылау нүктесi болады.
• Сонымен, жасуша циклында жүзеге асатын хромосомалар
күйін бакылау-олардың құрылымындағы айтарлықтай ірі
бұзылыстары (ДНК қосарланған үзілістері, хромосома
санының өзгерулері) болып табылады.
Жасуша циклының бұзылуы мен ісіктің пайда болуы

• Жасушалар әр мүшенің тіндерін қалпына келтіруге және өліп, өз
функциясын орындаған нәрсені алып тастауға көмектеседі. Оттегіні
тасымалдау, қоректік заттарды сіңіру және электр сигналдарын жіберу -
жасушалардың атқаратын негізгі функциялары. Біздің өсуіміз бен
дамуымыз соларға байланысты.Сондықтан, егер біздің жасушалық
циклымыз дұрыс жұмыс істемесе, денеміз ауырып, түрлі мүшелер істен
шыға бастайды және бізге қиындықтар туғызады. Әдетте, жасуша циклінің
бұзылуынан туындаған ең көп таралған ауру - қатерлі ісік.Шындығында,
бұл атауды иеленетін ешқандай ауру жоқ және денеде пайда болатын
проблема - бұл жасуша циклінің дұрыс жұмыс істемеуі.
• Жақсы көбеймейтін жасуша түріне байланысты ауру немесе сәтсіздікке
ұшыраған мүше әртүрлі. Көбінесе, жүретін процесс жасушалар тез көбейе
бастайды, қалыпты тіндер мен мүшелерге еніп, олардың артық мөлшері
өте зиянды болуы мүмкін. Сондықтан қатерлі ісіктер пайда болады.
р53 ақуызының жасуша циклін реттеудегі рөлі.

• p53 бұл гиперпролиферативті сигналдарға, ДНҚ-ның
зақымдануына, гипоксияға, теломердің қысқаруына және
басқаларға жауап ретінде жасушалық стресстің сенсоры ретінде
қызмет ететін апоптозға ықпал ететін ақуыз.
• Қызметтері
• Р53 ақуызы жасуша цикліндегі G1 фазасының геномы мен
қорғаншысы зақымдану детекторы ретінде шешуші рөл атқарады.
• Р53 ақуызы негізінен 3 генді белсендіру арқылы жасуша циклінің
ілгерілеуін басқарады
• P53 ақуызы G1 / S-Cdk, E / CDK2, S-Cdk және циклин D
кешендерімен байланысып, тежейтін p21 генінің транскрипциясын
ынталандырады
• Р53 ақуызы циклин B1 генінің және Cdc2 генінің экспрессиясын
теріс реттейді.
Қорытынды
• Жасуша циклынын кезендерiнiң рет-ретімен алмасуында
протеинкиназалар ягни циклинтәуелдi киназалар ЦТК, (ағыл. Сdk
cyclin-dependent kinases) шешуші рол аткарады. . Циклдың әрбір
сатысында жасуша өз жағдайларын өздігінен үнемi бакылап отырады,
яғни әрбір кезеңнің (G1, S, G2, М), бір-бірден барлығы -4 бакылау
нүктесi болады. Жасушалар әр мүшенің тіндерін қалпына келтіруге
және өліп, өз функциясын орындаған нәрсені алып тастауға
көмектеседі. Көбінесе, жүретін процесс жасушалар тез көбейе
бастайды, қалыпты тіндер мен мүшелерге еніп, олардың артық
мөлшері өте зиянды болуы мүмкін. Сондықтан қатерлі ісіктер пайда
болады.

Ұқсас жұмыстар

Эпигенетика ұғымы

АПОПТОЗ -ФИЗИОЛОГИЯ, ӘЛДЕ ПАТОЛОГИЯ

Биоэнергетика жайлы түсінік

Митогенді факторлар мен өсуді тежеуші сигналдардың клетканың бөлінуіне әсері

Онкогенетика

Магнитотерапия құралын клиника жағдайында қолдану

Ген экспрессиясы

Антигендердің қасиеттері

Жасушалық цикл туралы түсінік

Гомеостаздың физиологиялық механизмдері

Пәндер