Көпжылдық өсімдік

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылық министрлігі
«С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті» КеАҚ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum [Lasiagrostis])
биологиялық, экологиялық және ресурстық сипаттамасы

Орындаған: Жамихан Б.

Ғылыми жетекші Аралбай Н.Қ.
Тақырыптың өзектілігі: Ауылшаруашылық малдарын дұрыс азықтандыру жұмысын ұйымдастыру
үшін, азық-жемнің құрамын және құнарлығын егжей-тегжейлі зерделмей мүмкін емес. Сондықтан
ауылшарушылық малдарын азықтандыру сұрақтарын ғылыми түрде қарастыру үшін, ғылыми-зерттеу
мекемелерінен түрлі жемшөп дақылдары туралы нақты мәліметтер талап етіледі.
Жемшөптің құрамын және құнарлығын білу ауылшаруашылық малдарын азықтандыруды дұрыс
ұйымдастырудың негізгі шарты болып табылады, жемшөп дақылдарын салыстырмалы бағалау үшін,
шаруашылықтарда ауыспалы егістер мен жайылым айналымдарын енгізу кезінде, жемшөп баланстарын
жасау кезінде және елдегі мал шаруашылығын көтеруге бағытталған басқа да агрозотехникалық іс-
шараларды жүргізу кезінде.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum [Lasiagrostis])
биологиялық, экологиялық және ресурстық сипаттамасын зерттеу.
Дипломдық жұмыстың мақсатына байланысты келесі міндеттер қойылды.
1. Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum [Lasiagrostis]) биологиялық сипаттамасын анықтау.
2. Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum [Lasiagrostis]) экологиялық сипаттамасын анықтау.
3. Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum [Lasiagrostis]) (Eremopyrum L.) ресурстық
сипаттамасын анықтау.
Ши немесе ахнатерум (лат. Achnatherum) — Бидай
тұқымдас көпжылдық шөп өсімдігінін түрі, немесе
Қоңырбас (Poaceae), кейде селеумен бірігеді, бірақ
төзімді.
Жайылымдық Ши (Achnatherum [Lasiagrostis]) астық
тұқымдас өсімдіктерге жатады. Көпжылдық өсімдік. Әдетте
тығыз сабақтар түзеді. Жапырақтары өте жіңішке, ұзын,
жиі орналасады. Ұзын болғандықтан иіліп тұрады. Бір
жынысты гүлкүлтешелі масақшалары бүйірінен
қысылғандай біраз жайылып (ұзындығы 50 см-ге дейін)
өседі. Әрбір мақшасы 25 мм дейін ұзын, үшкір болып
келеді.
Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum
[Lasiagrostis]) биологиялық сипаттамасы

Сипаттамасы: Тамыр жүйесі терең кетпейді, бірақ ол
жақсы дамыған және ұсақ тамырлармен бірге мықты қиіз
шымын құрайды. Қысқы типтегі өсімдік. Егістен кейін ол өте
баяу дамиды. Шөп қоспаларында алғашқы жылдары қатысу
үлесі төмен, бірақ өмірдің 3-4 жылынан бастап шөпті жерлерде
блюграсс басым бола бастайды. Бұл ерте пісетін дән. Ол ерте
және тез көктемде және малдан кейін өседі.
Суару және тамақтандыру кезінде ол бірнеше рет
малдануға шыдайды, шөпте 10-15 жылға созылады. Қыста
төзімді және салыстырмалы түрде құрғақшылыққа төзімді,
отаваның қалыпты дамуы жеткілікті ылғалдылықпен ғана
байқалады. Жайылмалы шалғындарда 15-20 күнге дейін су
тасқыны сақталады. Топыраққа өте қажет. Ол әкке бай
борпылдақ, орташа ылғалды, құнарлы жерлерді жақсы көреді.
Тағамдық құндылығы жоғары, жайылымдарда жақсы және
жануарлар жақсы жейді.
Ши түрлері Еуразия, Солтүстік Африка
және Солтүстік Американың қоңыржай және
субтропикалық аймақтарында аздап
таралған тұқымдастарға жатады.
Қазақстанда 2 млн га-ға жуық жерді алып
жатқан әртүрлі ши түрлерінің едәуір
баурайлары бар.
Ши бұталықтары - құмқояндардың
сүйікті мекендеу орны.
Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum [Lasiagrostis]) экологиялық сипаттамасы

Экологиялық сипаттамасы.
Экологиялық таралуы:
Құрғақ, көбінесе аздап тұздалған дала мен шөлейттер
Даму циклі: көпжылдық өсімдік
Топырақ:
pH: 6,0-8,5
Топырақтың мОлардың өсуі мен дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасау үшін биологиялық
ерекшеліктері мен бейімделу қасиеттерін, өсу жағдайларына қойылатын талаптарды білу қажет.
Ауыспалы егістікте топырақтың сапасын арттыратын дақылдардың болуы міндетті болып
табылады. Дақылдардың әрқайсысын ең қолайлы алдыңғы дақыл, яғни алғы егіс бойынша
орналастыру қарастырылған және әрбір дақылдың топыраққа әсері тиімді болуы керек, сондықтан
көпжылдық өсімдіктер топырақты жақсартатын дақылдар ретінде бірінші орында. Олар егістік мал
азығын өндірудің негізі ғана емес, сонымен қатар топырақ құнарлылығын молайтудың негізгі
факторларының бірі болып табылады.
еханикалық құрамы: құмды топырақ, саздауыт
Жайылымдық Ши туысының (Achnatherum [Lasiagrostis]) ресурстық
сипаттамасы

Шаруашылық мәні және қолданылуы.
Ертеде шиді Орталық Азия халықтары пайдаланған: одан киіз үйдің қабырғаларын
безендіруге арналған ши төсемдерін жасады, олардың көмегімен көшпенділер бір мезгілде
тұрғын үйдің ішін жылы ұстады.
Қазіргі уақытта ши техникасы Қазақстан мен Қырғызстанның ұлттық және қазіргі заманғы
бейнелеу өнерінде сақталған. Бұл техникада қазақ суретшісі Ахметжанованың көптеген
жұмыстары орындалған.
Бұл өсімдіктің құрғақ сабағы ши тоқу, сыпырғыштар жасау үшін, сондай-ақ қағаз
целлюлоза өндірісі үшін шикізат ретінде қолданылады[4]. Бұл дәнді қағаз өте жоғары сапалы.
Жылтырайтын шидің химиялық құрамы (мүлдем құрғақ шидегі %-дық үлесі)

51.50%

6.30%

38.40%

Гүлдеу фазасында 42.40%

3.10%

8%

9.80%

0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00% 60.00%

протеин ақуыз май жасұнық БЭВ күл су

Бұл диаграммада гүлдеу фазасындағы жылтырайтын шидің химиялық құрамы талданған. Онда
заттардың мүлдем құрғақ шидегі пайыздық үлесі көрсетілген. Диаграмма деректері бойынша, шидің
химиялық құрамы 51,5% судан тұрады. Одан бөлек оның құрамында 42,4% жасұнық, 38,4% БЭВ,
9,8% протеин, 8% ақуыз, 6,3% күл және 3,1% май болады.
100 кг құрғақ шидің құрамы

50.4

3.3

0
гүлдеу фазасы

азықтық бірлік қорытылатын ақуыз

Бұл диаграммада гүлдеу фазасындағы 100 келі құрғақ жылтырайтын ши құрамы талданған.
Онда заттардың мүлдем құрғақ шидегі салмағы көрсетілген. Диаграмма деректері бойынша, 100
келі жылтырайтын құрғақ шиде 50,4 келі азықтық бірлік пен 3,3 келі қорытылатын ақуыз болады.
Қорытынды

Жайылымдық ши тәрізді көпжылдық өсімдіктер топырақты сауықтырады, оны
зиянды заттардан босатады және пайдалы микроорганизмдердің дамуына ықпал етеді.
Көпжылдық шөптер ауыл шаруашылығын биологизациялаудың негізгі факторларының бірі
болып табылады, оның маңызы соңғы жылдары көптеген топырақтарда қарашірік балансы
қолайсыз болған қазіргі жағдайда айтарлықтай артады. Көпжылдық өсімдіктерді ауыспалы
егіске ұтымды пайдалану, оларға қолайлы жағдай жасау олардың өнімділігін арттыруға, ал
келешекте барлық ауыспалы егістің өнімділігіне әсер ететін ең үлкен қайтарымдылыққа
ықпал етеді. Ол үшін өсімдікті мақсатты түрде тыңайтылғаннан кейін бірінші немесе
екінші егістік алқабына сепкен дұрыс.
Дәнді дақылдардың ішінде таза жұпқа себілген күздік дақылдар, соның ішінде
жайылымдық Ши жақсы бастапқы егіс болып табылады, онда кешенді агрохимиялық өсіру
және арамшөптермен күрес жүргізілді. Дәнді дақылдардың азықтық дақылдарын дәнді
дақылдарға, бұршақ тұқымдас шөптердің дақылдарын – дәнді бұршақ дақылдарына
орналастыру дұрыс емес, өйткені олар кең таралған зиянкестер мен аурулардан зардап
шегеді. Мал азықтық ауыспалы егістіктерде көпжылдық шөптермен 100% қанықтыру
кезінде көпжылдық бұршақ тұқымдас өсімдіктер көпжылдық шөптермен алмасып
отырады.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. Голенкин М.И. Победители в борьбе за существование. М., 1927. 101 с.
2. Злаки Украины: Анатомо-морфологический, кариосистематический и эколого-
фитоценотический обзор / Ю.Н. Прокудин, А.Г. Вовк, О.А. Петрова и др. Киев:
Наукова думка, 1977. 518 с.
3. Пономарев А.Н. Цветение и опыление злаков // Учен. зап./ Перм. ун-т. 1964. Т. 114
(Биология). С. 115-179.
4. Попов М.Г. Система покрытосеменных растений в связи с проблемой их эволюции //
Ботан. журн. 1954. Т. 39, № 6. С. 867-881.
5. Рожевиц Р.Ю. Злаки: Введение в изучение кормовых и хлебных злаков. М.; Л.:
Сельхозгиз, 1937. 638 с.
6. Серебрякова Т.И. Морфогенез побегов и эволюция жизненных форм злаков. М.:
Наука, 1971. 357 с.
7. Стеббинс Дж.Л. О гибридном происхождении покрытосеменных // Ботан. журн.
1957. Т. 42, № 10. С. 1503-1506.
8. Тахтаджян А.Л. Система магнолиофитов. Л.: Наука, 1987. 439 с. Флора СССР. М.; Л.:
Изд-во АН СССР, 1934. Т. 2. Gramineae. 778 с.
9. Флорова В.М., Раменский Л.Г. Определитель растений в нецветущем состоянии для
средней части СССР. М.: Сельхозгиз, 1937. 431 с.

Ұқсас жұмыстар

ҚОҢЫРБАС ТАСҚОҢЫРБАС

Азжылдық, көпжылдық арамшөптер және олардың өкілдеріне сипаттама

Гербицидтер

Көпжылдық шөптер

Шөптесін өсімдік

Еркекшөп Қылтықсыз арпабас

Асқабақ және орамжапырақ тұқымдастар

Өсімдік ауруларын есепке алу әдістері

Органикалық өнім өндіру

Өсімдік ауруларына қарсы қорғау шараларының жүйесі

Пәндер